Tíminn - 31.08.1975, Blaðsíða 20

TtMINN
Sunntidagur 31. ágúst 1975.
Sunnudagur 31. ágúst 1975.
HMINN
21
2L

ARNI ÞÓRÐARSON, fyrrum
skólastjóri Hagaskólans i
Reykjavik, hefur lengi kunnað vel
að meta þau gæði, sem öðlazt má
undir beru lofti. Hvort sem hann
fer um nágrenni Reykjavikur eða
riður Sprengisand, er hugur hans
opinn fyrir þvi, sem á vegi hans
verður. Hér er nú Arni til okkar
kominn og ætlar að spjalla við
lesendur Timans um útilif.
Núpsvötn riðin
Ljósm. Páll Jónsson
Skólaferöalög
og leiösögn
— Fyrstu spurningunni er ef til
vill dálitið vandsvarað, Arni:
Hvers vegna hneigðist hugur þinn
að útveru?
— Fyrst skal taka fram, að fátt
er til frama að telja i ferða-
mennsku, þótt útilif og feröalög
hafi jafnan veriö mér hugleikin.
Ég ólst upp við útilif, eins og aðrir
sveitamenn, þvi að ég er sveita-
maður i húð og hár og vandist frá
bernsku hinum hefðbundnu
sveitastörfum, eins og þau gerð-
ust þá.
Siðar meir atvikaðist það svo,
að lifsstarf mitt varð kennsla og
skólastjórn, og upp frá þvi hlaut
ég að vinna inni, að minnsta kosti
að vetrinum, en sannast sagna
hafa innisetur aldrei hentað mér
vel, og ég fann það snemma, að
ég varð að bæta mér það upp með
útiveru, hvenær sem ástæður
leyfðu og á hvaða tima árs sem
var.
Eftir að ég var orðinn kennari,
fór ég oft á skiði með nemendum
minum að vetrinum, og um langt
árabil fór ég með þeim i ferðalög
á vorin, þegar vorpróf voru úti.
Oftast var þá ferðinni heitið aust-
ur um Suðurland, einkum austur
undir Eyjafjöll og austur á Siðu.
Þetta voru dýrlegar ferðir.
Venjulega voru þær farnar i mai-
lok, einmitt um það leyti, sem
gróður var litill hér vestan heið-
ar, en undir Eyjafjöllum vorar
miklu fyrr en hér. Þar voru túnin
orðin græn, ær með lömb sin og
hryssur með folöld i kringum bæ-
ina, og farfuglarnir komnir. Við
„sóttum vorið” og öðluðumst
hlutdeild i gleði þess með þvi að
fara þessar ferðir, og þær urðu
okkur öllum dýrmætar, mér ekki
siður en nemendum minum. —
Löngu seinna hafa sumir þessara
nemenda talað við mig um gömlu
skólaferðalögin okkar og minnt
mig á ýmis atvik, sem þeim eru
tengd.
Arni Þóröarson
mestan hluta ársins. Einkum
knýr þetta menn til þess aö vera
úti með hestum sinum að vetrin-
um til þess að iðka þá og þjálfa,
og sjálfa sig reyndar um leið. Þá
eru farnar ferðir um nágrenni
borgarinnar, sem eru mátulega
langar til þess að vera bæði
mönnum og skepnum til
hressingar, upplyftingar, og — ég
leyfi mér að segja — sálubótar.
Mestar veröa þó samvistirnar við
hestinn að sumrinu, einkum hjá
þeim sem iðka lengar ferðir um
landið á hestum sinum, bæöi um
byggðir og óbyggðir.
Skaftfellsku
vötnin riðin
— Ilefur þú kannski lagt stund á
slikar langferðir?
— Við höfum haft það fyrir
venju um árabil, nokkur hópur,
konur og karlar, að fara alllangar
ferðir um landið á hestum, og þá
oftast i óbyggðum. Við höfum rið-
ið Kjöl, Sprengisand, Fjallabaks-
leið, og fyrir fáum árum riðum
við austur i öræfi, rétt áður en
vötnin þau hin ströngu voru brúuð
austur þar. Mér þótti afarvænt
um að koma þessu i verk og fá
tækifæri til þess að fara á hestum
um hin undr.afögru héruð
Rangárvalla- og Skaftafells-
sýslna, og þá ekki sizt að fá að
riða skaftfellsku vötnin, sem ég
hafðisvo mikið heyrt og lesið um.
Vist er það rétt, að þau sýnast
ekki árennileg ókunnugum kaup-
staðarbúum, en með leiðsögn
ágætra og þaulkunnugra manna
tókst þetta allt vel. Við riðum
Kúðafljót og vötnin á Skeiðarár-
sandi, þar á meðal sjálfa
Skeiðará.
Að koma að Skaftafelli riðandi
er ógleymanlegt hverjum manni.
Þá er hægt að fara inn i Morsár-
dal og Bæjarstaðaskóg og alla
— Fylgdu svo ekki önnur ferða-
lög I kjölfarið?
— Óhætt er að segja það. Eins
og alkunnugt er, þurftu kennarar
löngum að sjá sér fyrir einhverri
sumaratvinnu. Ég var svo hepp-
inn að fá aö vera fararstjóri hjá
Ferðafélagi tslands i allmörg
sumur. Var þá bæði ferðazt um
Suðurland og norður og austur á
land. A vissan hátt má segja, að
þessi vorferðalög hafi komið mér
á sporið, það er að segja aukið
löngun mina til þess að koma sem
viðast og kynnast landinu sem
bezt.
Eftir að ég var orðinn skóla-
stjóri, féllu þessar ferðir niður.
Starfið krafðist þess að ég sinnti
þvi einnig meira og minna að
sumrinu. Stóð svo um alllangt
skeið.

Ljósm. PáH Jónsson
— Þegar svo er spurt, kemur
mér fyrst i hug Sprengisandsleið.
Ég hef verið svo heppinn að vera
þar einungis i góðu veðri. Það er
nú svo meö Sprengisand, eins og
margar aðrar ferðaleiðir á landi
hér, að það sem höfðar til ferða-
mannsins er ekki aðeins landiö
sem feröazt er um, heldur engu
siður sagan, sem þvi er tengd.
Hver fer svo um Sprengisand, —
að minnsta kosti þegar „gamla
leiðin” er farin — aö honum verði
ekki hugsað til Fjalla-Eyvindar
og Höllu? Hverjum dettur i hug
að riða framhjá Eyvindarveri?
Eða þá Tómasarhagi. Hver fer
um án þess að honum detti Tómas
Sæmundsson i hug og kvæði
Jónasar Hallgrimssonar, Tómas-
arhagi: „Veit ég áður hér áði /
einkavinurinn minn / aldrei riður
hann oftar / upp i fjallhagann
sinn”? Og ekki hefur Sprengi-
sandur látið Grim Thomsen
ósnortinn, þegar hann kvað:
„Riðum, riöum, og rekum yfir
sandinn / rennur sól á bak við
Arnarfell.”
Nokkur vafi gefur leikið á þvi,
að ráðlegt sé að fara Sprengisand
með marga hesta vegna hagleys-
is. Úr Nýjadal og norður að Mýri i
Bárðardal munu vera niutiu til
hundrað kilómetrar. Þegar
hópurinn okkar fór þessa ferð,
lentum við þó ekki i neinum erfið-
leikum hvað þetta snerti, það var
góð snöp fyrir hesta i nánd við
Nýjadal, og þegar i Tómasarhaga
kom, þar sem talið hefur verið að
ekki væri lengur neinn hagi, var
þó hægt að æja þar, hestum til
nokkurs gagns.
Siðan eru ekki hagar fyrr en
kemur norður i Mjóadal, og enn
er það fortiðin, sagan, sem leitar
á hugann. Hér dvaldist Stephan
G. Stephansson skömmu áður en
hann fluttist af landi brott. Þessar
stöðvar áttu þátt i þvi að knýta
þau tryggðabönd hans við Island,
sem aldrei rofnuðu, og hér, i landi
Mjóadals, óx litla lynggreinin,
sem Stephani var send vestur um
haf, löngu eftir að hann var setzt-
ur þar að, og snart svo hörpu
hans, að hann orti annað eins
kvæði og Lyng frá auðum æsku-
stöðvum.: „Úrlautinni hennar er
lengst upp að sól, / en laufgræn þó
var hún i byl eftjr jól.”
Það er áhrifarikt að koma af
auðnum Sprengisands niður i
Móadal, þar sem hann breiðir
faðminn á móti vegfarandanum,
gróinn og vinalegur. Þar er gott
að koma, ekki sizt með svanga
ferðahesta. Leiðin niður Mjóadal,
að tsólfsvatni og niður að Mýri i
Bárðardal, er ákaflega fögur og
heillandi. — Þá get ég ekki heldur
stillt mig um að minna á leiðina
frá Stóruvöllum i Bárðardal, yfir
OG
GLEÐIGJAFI
Ljósm. Guðmundur Hannesson
Á skaftfellskum sandi
Næst voru það
blessaðir hestarnir...
— En svo hcfur þú siðar tekið
upp þráðinn aftur?
-- Já, en nú var það hesta-
mennskan, sem kom til sögunnar.
Ég var svo heppinn, að frændi
minn ágætur hér i Reykjavik átti
nokkur hross, og hann bauð mér
alloft á hestbak með sér. Þetta
kom mér á bragðið. Senn kom að
þvi að ég eignaðist hest sjálfur, og
það er skjótt frá að segja, að sið-
ustu fimmtán árin hafa það verið
blessaðir hestarnir, sem mest og
bezt hafa stuðlað að útivist minni
og kynnum af landinu, en að visu
á allt annan hátt og oftast á öðr-
um stöðum en áður.
— Nú finnst mörgum, sem alizt
hafa upp i sveit, að erfitt sé eða
næstum ógerlegt að njóta hesta
og eiga þó heima i Reykjavik. Er
þetta ef til vill ranglega ályktað?
— Já, ég held að þetta sé al-
rangt. Flestum hestaeigendum
hér mun takast að njóta þeirra
hafa notað hesta sina að staðaldri
veturinn áður og allt að þeim
tima, sem ferðin er farin, þá held
ég menn taki það yfirleitt ekki
nærri sér, þótt ein feröin gerist
allmiklu lengri en hinar.
Hitt er annað mál, að menn
þurfa hvorki að fara á hestum
sinum austur i Oræfi né norður
yfir öræfi til þess að njóta sam-
vistanna við islenzka náttúru og
ánægjunnar sem þvi fylgir að
ferðast á hestum. Ég hygg, að all-
ir, sem hafa átt þess kost að fara
slikar ferðir, langar eða stuttar,
ljúki upp einum munni um það, að
fátt eða ekkert hafi veitt þeim
meiri unað og lifsfyllingu. And-
lega og likamlega heilsubót.
íjóska- sem farin er, austan Þjórsár eða
útsýn vestan hennar. Gamla leiðin lá
söræfi, vestan Þjórsár, upp Gnúpverja-
larnar, afrétt, upp i Nauthaga og Arnar-
og allt fell, þar austur yfir Þjórsárkvisl-
lir það ar og inn á sjálfan Sprengisand-
koma >nn, og sem leið liggur niður að
afdali Mýri i Bárðardal.
En hvor leiðin sem farin er, þá
verður siðasta dagleiðin á hag-
leysu, — frá efstu högum að sunn-
an og þangað til kemur i fyrstu
grös norðan fjalla — alltaf löng.
Hjá þvi verður aldrei komizt.
— En verða menn ekki þreyttir
á svona löngum ferðalögum á
hestum?
— Ekki svo að menn ættu að
fráfælast það, út af fyrir sig. Ef
menn eru sæmilega þjálfaðir,
Við þurfum hvorki að ríða austur í Oræfi
né norður öræfi til þess að komast í
snertingu við íslenzka náttúru,
segir Arni Þórðarson í þessu viðtali
Þarf ekki
langferðir til...
— Hversu lengi cru menn i
óbyggðum með þvi að fara þessa
leið á hcstum?
— Ferðin er hægar fjórar dag-
leiðir á milli byggða, hvor leiðin
iðþessa löngu leið, frá Svinafelli i
öræfum og vestur að Þrihyrningi,
á jafnskömmum tima og Njála
segir. Hann leggur af stað frá
Svinafelli á sunnudagsmorgni og
gerir ráð fyrir að vera kominn á
Þrihyrningshálsa um miðaftan á
mánudegi, en svo hnitmiðuð er
ferðaáætlun hans, og svo vel
stenzt hún, að hann er kominn
þangað um nónbil, þrem timum
fyrr en hann gerði ráð fyrir. Allar
aðstæður eru þeim lika hagstæð-
ar. Þetta er siðla sumars, þegar
einna minnst er i vötnum, hver
þeirra er með tvo til reiðar, og
hefur vafalaust teymt lausa hest-
inn, en ekki rekið, svo að ekki
þyrfti að eltast við að ná lausu
hestunum, þegar höfð voru
hestaskipti i áfangastöðum. —
Allt ber þetta vott um nákvæma
og skynsamlega ferðaáætlun,
enda mun það vera sammæli
allra, sem farið hafa þessa leiö á
hestum, að ferð Flosa og manna
hans, eins og Njála lýsir henni, sé
siður en svo nein fjarstæða hvað
timalengdina snertir.
leið að upptökum Skeiðarár, en
þetta er varla unnt fyrir þá, sem
ferðast á bilum, þvi að þessa leið
verða þeir þá að fara gangandi.
Það er að visu kleift, en erfitt, og
þá þarf að vaða Morsá, en hún er
bæði köld og ströng, og naumast
hægt að telja hana hvers manns
meðfæri.
— Það hcfur ekki synt hjá ykk-
ur i skaftfellsku vötnunum?
— Nei, ekki varð það nú, en
Kúðafljót er djúpt, og sérstaklega
er hætt við „bleytu” i þvi, eins og
Skaftfellingar kalla það, þegar
um sandbleytu er að ræða. Þá er
gjarna sagt, að á sé „blaut”. —
Skeiðará er alitaf nokkuð vara-
söm, og þvi miður gátum við ekki
fengið fylgd austur yfir hana, en
urðum að fara með Drekanum
nafntogaða, sem þá var þar i för-
um,‘og rákum hestana. Hins veg-
ar kynntumst við ánni svo vel á
austurleiðinni, að við gátum riðið
hana, þegar við fórum til baka.
För Flosa
á Svínafelli
— Datt ykkur ekki FIosi á
Svinafelli i hug, þegar þið riðuð
um þessar slóöir, þar sem hann
hefur án efa beitt hesti sinum
foröum ?
— Jú, ekki verður þvi neitað.
Að sjálfsögðu vorum við alveg á
hans slóðum, og á vesturleið, þeg-
ar við komum að Klaustri, lögð-
um við upp á Klausturheiðina,
upp hjá Skaftárdal, yfir Skaftá
þar, og að efsta bæ i Skaftár-
tungu, Búlandi.
Ég hygg, að sérhver maður,
sem fer um þessar slóðir á hesti,
hljóti að minnast frásagnar Njáls
sögu um ferð Flosa, þegar hann
fór hina eftirminnilegu för. Eng-
inn efi er á að Flosi hefur verið
mikill ferðamaður, snjall farar-
stjóri og stjórnandi, það leynir
sér ekki á frásögninni. Ef til vill
er þarna að finna fyrstu skráðu
tilsögnina, sem islenzkir hesta-
menn hafa fengið um það, hversu
ferðast skuli á hestum. Flosi
byrjar á þvi að brýna fyrir sam-
ferðamönnum sinum að fara hægt
af stað, og muni þeir þó ná nógu
snemma i áfangastað. Hann skip-
ar einnig svo fyrir, að allir skuli
biða, ef einum dvelst. — Hér eru
þær tvær gullvægu reglur, sem
allir þeir er ferðast á hestum,
þurfa að kunna og tileinka sér,
hvort sem ferð þeirra er farin
þúsund árunum fyrr eða siðar.
Margir hafa dregið i efa, að
Flosi og menn hans hafi getað rið-
Leiðin norður
yfir Sprengisand
— En hvað um aðrar leiðir. sem
þú hefur farið á hestum þinum?
Við upptök Skeiðarár. Til Skaftafells sést eftir eystri farvegi árinnar
Stóruvellir i Bárðardal
Ljósm. Vigfús Sigurgeirsson