Tíminn - 04.09.1975, Blaðsíða 6

6
TIMINN
Fimmtudagur 4. september 1975
Á ferðalagi
um ísland
fyrir hundrað árum
tlinii;
William Morris:
DAGBÆKUR ÚR ÍS-
LANDSFERÐUM
1871—1873.
Þýðandi Magnús Á.
Árnason.
Mál og menning 1975,
269 bls.
WILLIAM MORRIS var brezk-
ur lærddmsmaður og skáld, (f.
1834, d. 1896). Hann heillaðist
ungur af norrænni goðafræði,
gerðist kunnugur Islendinga-
sögum, kom tvisvar hingað til
lands, fyrst árið 1871 og aftur
tveim árum siðar, og ferðaðist
talsvert um landið i 'bæði skipt-
in. Um þessar ferðir sinar ritaði
hann dagbækur, og komu þær
fyrstút i bókarformi árið 1911,
,,sem áttunda bindi af ritsafni
Williams Morris.”
I fyrri ferð sinni til íslands
ferðaðist William Morris um
vesturhluta Suðurlands, fór um
sögustaði Njálu og komst meira
að segja bæði vestur i Dali og
norður i Vestur-Húnavatns-
sýslu, að Snæfellsnesi ó-
gleymdu, en þar reið hann sem
leið lá I kringum nesið.
Þegar William Morris var hér
á ferð i siðara skiptið, fór hann
ásamt förunautum sinum norð-
ur Sprengisand og i Mjóadal og
Bárðardal, en þaðan i Mývatns-
sveit og að Dettifossi.
Óneitanlega virðist það bera
vott um talsverða ævintýraþrá
og áræði hjá ókunnugum útlend-
ingi að leggja upp i' slik ferðalög
um tsland, eins og samgöngu-
tækni hér á landi var háttað á
þeirri tið. En þetta gerðu að visu
fleiri en William Morris, og
sluppu óskemmdir frá þvi.
Hann virðist lika hafa vanizt að-
stæðunum furðu fljótt, honum
varðekki meint af þvi að sofa i
tjaldi i misjöfnum veðrum, og
hann fékk mætur á islenzku
hestunum. Hitterannað mál, og
er vitanlega ekkert undrunar-
efni, að sitt af hverju i islenzku
þjóðlifi nitjándu aldar kemur
honum kynlega fyrir sjónir, og
skilningurinn kannski ekki allt-
af fullkominn, en yfirleitt er við-
horf hans til lands og þjóðar vin-
samlegt, þótt honum i aðra
röndina ógni „stórleikur land-
skaparins”. Orðeins og „hræði-
leg svört fjöll” og annað álika,
hrökkva aftur og aftur úr penna
höfundar.
Hins vegar bregst islenzk
gestrisni ekki vonum hins
brezka þegns, og hann veitir þvi
athygli, sem fyrir augu ber á
sveitabæjum. A einum bænum
sér hann vefstól, á öðrum lang-
spil, o.s.frv. Um Jón, söðlasmið
i Hliðarendakoti, segir meðal
annars: „Hann býr i mjög litlu
herbergi með rúmi i einu horn-
inu og bókaskáp i öðru. Það er
mikið af bókum i skápnum, á is-
lenzku, þýzku, dönsku og ensku.
Hann langar að læra ensku til
fullnustu, dönsku kann hann
auövitað vel, en hatar hana eins
og hver sannur íslendingur, þó
hún sé nauðsynlegt tæki til
þekkingar.” — Þannig er tals-
vert af saklausri gamansemi i
bókinni.
En þótt William Morris segi
skilmerkilega — og oftast vin-
samlega — frá þvi sem fyrir
augu ber, fer þvi fjarri, að
ferðasaga hans sé eingöngu
skemmtilestur, eins og hún er
nú til okkar komin i hinni is-
lenzku þýðingu. Þessu veldur
einkum málfar bókarinnar.
Viða er orðalagið ekki nógu is-
lenzkulegt og bendir til litt slip-
aðrar þýðingar. A bls. 69
stendur: „Um þetta leyti fórum
l/JWJV
við framhjá myndarlegum bæ,
er heitir Barkarstaðir, undir
hlfðinni, og erum nú eftir Ey-
vindarmúla alveg lokaðir inni i
dalnum....” (Leturbr. min VS).
Við getum með góðri samvizku
sagt „eftir jól” eða „eftir hátta-
tíma,” en ekki „eftir Eyvindar-
múla”. Islenzkan notar annað
orðalag, þegar um það er að
ræða að fara framhjá stöðum,
eða leggja þá að baki sér.
Ábls. 99 er frá þvi sagt, þegar
hestur fældist hjá þeim ferða-
löngunum. Um þann atburð seg-
ir svo meðal annars: „Sannleik-
urinn er sá, að ég man enn
greinilega hve skringilega og ó-
likindalega þetta leit út á andliti
hinna hræðilegu svörtu fjalla i
auðninni.” (Leturbr. min). Er
þetta ekki ofur einfaldlega hrá
enska?
Það telst varla til tiðinda, þótt
frá þvi sé sagt á bls. 217, að hlið-
ar fjalls nokkurs hafi verið „al-
veg þaktar af kindum og lömb-
um”. Við erum farin að venjast
þvi að talað sé og skrifað um
kindur annars vegar, en um
lömbog hrútahins vegar — eins
og þau séu ekki lika kindur. En
seint held ég að þeim, sem
kynnzt hafa þessum skepnum af
eigin raun, muni þykja það fall-
eg islenzka.
Sitthvað fleira mætti tina til,
sem varð þess valdandi, að
undirrituðum þótti þessi bók
ekki eins ánægjuleg lesning og
hann hafði vænzt, en hér skal
staðar numið með aðfinnslurn-
ar.
William Morris var merkileg-
ur maður fyrir margra hluta
sakir, og eðlilegt er, að islenzk-
um almenningi sé gefinn kostur
á þvi að lesa ferðadagbækur
hansfrá Islandi. Um hann hefur
verið sagt, að hann hafi verið
„eitt af höfuðskáldum Englend-
inga á 19. öld” og hann var mik-
ill unnandi fegurðar, ekki sizt
þeirrar, sem birtist i handa-
verkum manna. Ef einhverjir,
sem eiga eftir að lesa ferða-
minningar hans, skyldu vilja
fræðast meira um manninn,
skal þeim ráðlagt að lesa grein
um hann, sem birtist i' Eimreið-
inni 1897 eftir Jón Stefánsson.
Þar eru frumsamin rit Morrisar
talin upp ásamt þýðingum hans
og Eiriks Magnússonar á Is-
lendingasögum. Einnig flutti
franski snillingurinn André
Courmont eitt sinn ágætan
fyrirlestur um Morris, og var
hann prentaður i Skirni árið
1913. Þá má og nefna minning-
arorð um Morris, sem Guð-
mundur Finnbogason birti i
Skimi árið 1934, þegar öld var
liðin frá fæðingu Morrisar.
Allar þessar greinar eru hinar
fróðlegustu. Þær auka skilning
okkar á William Morris og
stækk'a og fylla út þá mynd, sem
við gerum okkur áf honum, þeg-
ar við lesum dagbækurnar frá
Islandsferðum hans fyrir rösk-
lega hundrað árum _______ys.
MEÐAL þess sem gefur að lfta á Vörusýningunni i Laugardalshöll eru
sumarhús frá Þak h.f. A sýningunni er gerðin „Burstahús” en auk þess
framleibir Þak h.f. tvær aðrar gerðir: „Bitahús” og „Stafahús”. Húsin
eru hönnuð með islenzka veðráttu i huga og þannig frá þeim gengið, að
þau má nota jafnt sumar sem vetur. Verðið er frá tæpum tveimur
milljónum króna I tæpar þrjár. Myndin er af burstahúsi.
Landsfundur barna-
verndarfélaga
Grundartanga-
samkomulagið
32 þjóðlífs-
kvikmyndir
UM HELGINA eru siöustu sýn-
ingar á þessu sumri I vinnustofu
ósvalds heitins Knudsen, Hellu-
sundi 6á, Reykjavik. Verða þá
sýndar 32 af þjóðlifskvikmyndum
hans:
Föstudaginn: Hornstrandir,
Séra Friðrik, Ásgrimur Jónsson
og Ullarband og jurtalitun.Þjórs-
árdalur, Skálholt 1956, Fráfærur
Kirkjubóli önundarfirði og
Reykjavik 1955, Vorið er komið,
Refurinn gerir gren I urð, Þor-
bergur Þórðarson, Frá Eystri-
byggð á Grænlandi.
Laugardaginn: Smávinir fagr-
ir, Fjallaslóðir, Halldór Kiijan
Laxness, Eldar I öskju, Barnið er
horfið, Sveitin milli sanda, Surtur
fer sunnan. Svipmyndir, Rikarð-
ur Jónsson, Litið inn til nokkurra
kunningja, Heyrið vella á heiðum
hveri, Með sviga iævi.
Sunnudagur: Páll tsólfsson,
Ein er upp til fjalla, Stef úr Þórs-
mörk, Jörð úr ægi, Óvænt Heklu-
gos 1970, Meö sjó fram, Eldur i
Heimaey, Þjóðhátið á Þingvöll-
um.
lýkur
ðl.OKTÓDER
Auglýsid
ITimanum
Landssamband Islenzkra
barnaverndarfélaga heldur
landsfund sinn i Norræna húsinu
dagana 5. og 6. september n.k.
Landsfundur, sem er um leið
aðalfundur sambandsins, er hald-
inn annaðhvort ár og er áhuga-
mönnum jafnan gefinn kostur á
að hlýða á nokkur erindi og taka
þátt I umræðum um þau.
Á þessum landsfundi verða flutt
3 erindi. Föstudag 5. sept. kl. 14
flytur Kristinn Björnsson, sál-
fræðingur erindi, er hann nefnir
Hlutverk barnaverndar, sama
dag kl. 17 flytur Jens Donner
héraðslæknir frá Arósum erindið
Barnaverndarfélög á Norður-
löndum og störf þeirra. Laugar-
daginn 6. sept. kl. 14 flytur Jens
Donner annað erindi, sem hann
nefnir Ráðgjafarstöðvar barna-
verndarfélaga i Danmörku. Að
erindunum loknum verða umræð-
ur og fyrirspurnum svarað.
Allir áhugamenn um velferðar-
mál barna eru velkomnir að
hlýða á erindi þe'ssi. Þeir sem
æskja.geta gerzt félagar I Barna-
verndarfélagi Reykjavikur eða
ööru barnaverndarfélagi. Slik
félög eru nú starfandi I Reykja-
vik, Hafnarfirði, Keflavik, Akra-
nesi, Isafirði, Akureyri og Húsa-
vik og verið er að stofna félag I
Vestmannaeyjum. Þau mynda
svo landssambandið.
Hliðstæð samtök á Norðurlönd-
um, Red barnet, hafa nýlega boð-
ið L.I.B. til samstarfs, og eru það
dönsku Red barnet samtökin,
sem senda nú Jens Donner,
héraðslækni i Arósum til að
kynna sér starf félaganna hér og
flytja erindi á landsfundi þeirra.
Þessa má geta, að norrænu
barnavemdarsamtökin söfnuðu
allmiklu fé, þegar eldgosið varð i
Vestmannaeyjum og gáfu álit-
lega fjárhæð, eða andvirði dag-
heimilis, til að reisa heimili fyrir
börn, sem flýja þurftu heimili sin.
Var það byggt i Keflavik fyrir
framlag barnaverndarfélaga i
Danmörku, Noregi og Sviþjóð.
Aðalstjórn L.l.B. skipa nú:
Kristinn Björnsson, Pálina Jóns-
dóttir, bæði frá Reykjavik, Stefán
Júliusson, Hafnarfirði, Helga
Jónsdóttir,Keflavik, Sigrún
Gunnlaugsdóttir, Akranesi,
Ragnhildur Helgadóttir, Isafirði
og séra Björn Jónsson, Húsavik.
BH-Reykjavik — Starfsmenn á
Grundartanga i Hvaifirði sam-
þykktu samkomulag það, sem
náðist milli átta verkalýðsfélaga
- og verktakans Jóns V. Jónssonar
rétt fyrir siðustu helgi, en upp úr
helginni var fjaliað um það I hin-
um ýmsu félögum, og eru atriði
þess'að koma til framkvæmda
þessa dagana. Þá er áætiað að
haida áfram samkomulagsum-
leitunum við járnblendifélagið
um aðbúnað á vinnustaðnum, og
munu verkalýðsfélögin hafa i
hyggju að gera rammasamning
viö félagið.
Helztu atriði samkomulagsins
eru þessi:
Fullgildir félagsmenn verka-
lýðsfélaganna á Akranesi og i
Hvalfirði skulu hafa forgangsrétt
til þeirrar vinnu, sem samningur-
inn tekur til. 45 minútur greiðast
á næturvinnukaupi fyrir hvern
vinnudag vegna ferða starfsfólks,
sem ekki hefur viðlegu hjá verk-
taka, meðan verktaki er hjá
Laxá, en 30 minútur eftir að hann
hefur flutt að Fannahlið. Verka-
mönnum, sem eiga heima utan
Akraness og Hvalfjarðar, skal
séð fyrir fari til Reykjavíkur við
upphaf og endi hvers vinnuút-
halds. 1 Fannahlið, sem verktaki
flytur aðstöðu sina i þessa dag-
ana, skal séð fyrir beztu mögu-
legri aðstöðu fyrir 30 manns. Þá
verður komið upp lýsingu á
vinnusvæðinu, og verður bráða-
birgðalýsingin 15 metra hátt
mastur með fjórum 1000 watta
perum.
Þá er fjallað um vinnu við vél-
skóflur og jarðýtur, en þar skal
tekið upp tveggja manna kerfi.
Sömuleiðis við borun.
Öllu starfsfólki 18 ára og eldri
skulu greidd laun samkvæmt eins
árs taxta, þó ekki byrjendum i
starfi. Einnig er fjallað um
greiðslu fyrir vörubila.
Þá segir svo um vaktavinnuna I
samkomulaginu:
Heimilt er að vinna á 10 eða 12
klst. vöktum. Fyrir 12 klst. vakt
skal greiða:
A. Dagvakt:
8 klst. á dagvinnukaupi + 30%.
2 klst. á eftirvinnukaupi.
2. klst. á næturvinnukaupi.
B. Næturvakt:
8 klst. á dagvinnukaupi + 30%.
4 klst. á næturvinnukaupi.
Auk þessa skal greiða 45 min. á
hverja vakt með næturvinnu-
kaupi vegna tima til ferða milli
Fannnahliðar og vinnustaðar,
enda fari skipti fram á vinnustað.
Á hverri vakt skal vera 1 klst.
matarhlé og 2svar 20 min. kaffi-
hlé.
Ákvæði þessarar greinar eiga
einnig við um vaktavinnu starfs-
stúlkna I mötuneyti.
C. Einnig er heimilt að vinna sér-
staka dagvinnu frá kl. 7.00 að
morgni til kl. 19.00 að kvöldi, mat-
ar- og kaffitimar skulu vera þeir
sömu og á dagvöktum og greiðist
fyrir hana sem hér segir:
8 klst. á dagvinnukaupi.
2 klst. á eftirvinnukaupi.
2. klst. á næturvinnukaupi.
Verkalýðsfélögin, sem undir-
rita samkomulagið, eru þessi:
Verkalýðsfélag Akraness, Verka-
lýðsfélagið Hörður, Hvalfirði,
Sveinafélag málmiðnaðarmanna,
Akranesi, Landssamband vöru-
bifreiðastjóra, Verkamannasam-
band Islands, Málm- og skipa-
smiðasamband Islands, Samband
byggingamanna og Trésmiðafé-
lag Akraness.
Jörð
Óska eftir að góða bújörð. Tilboð sendist merkt 1865. kaupa blaðinu