Tíminn - 04.09.1975, Side 9

8
TÍMINN
TÍMINN
9
Fimmtudagur 4. september 1975
Fimmtudagur 4. september 1975
Kórinn.
Fimmtudaginn 31. júli lagöi
Þjóöleikhúskórinn af staö til
Vesturheims ásamt leikurum frá
Þjóðleikhúsinu. Ferðin var farin
til að kynnast fólki af islenzkum
ættum i Kanada og taka virkan
þátt i hátiöahöldum vegna 100 ára
búsetu íslendinga þar. A undan-
förnum vikum haföi margs konar
þjóölegt efni leikrita og söngva
verið æft af kappi, söngurinn
undirstjórn Karls Billich og þætt-
ir úr leikritum undir stjórn
Gunnars Eyjólfssonar leikara,
sem einnig var aðalfararstjórinn
i þessari ferö.
1 för með okkur voru lika
menntamálaráðherra og frú, og'
þjóðleikhússtjóri og frú. Jafn-
framt fóru eiginmenn og eigin-
konur allmargra leikara og
söngvara, svo aö alls var
hópurinn um 75 manns.
Við flugum utan meö þotu frá
Air Viking og brátt vorum við
komin úr rigningunni i glampandi
heiðrikju morgunsólarinnar. Með
okkur i flugvélinni var hópur
dansara frá Þjóðdansafélaginu
og flokkur glimumanna. Var
þetta fólk einnig að fara til að
kynna islenzka menningu. Það
voru mikil viðbrigði að koma út
úr flugvélinni i Winnipeg en þar
var bjartviðri og 27 gráður á
Celsius. Þjóðleikhúshópurinn hélt
strax af stað til Industrial Park,
Gimli, en þangað er rúmlega
klukkustundar akstur frá
Winnipeg. Dvöldum við þar til
miðvikudagsins, 6. ágúst. A þeim
tima höfðum við þrjár sýningar i
leikhúsinu þar og heimsóttum
auk þess Betel á Gimli og Betel i
Sdkirk, sem eru heimili fyrir
aldrað fólk. Alls heimsóttum við
sex slik heimili i ferðinni og er
skemmtilegt að geta þess, að tvö
þeirra hafa islenzk nöfn, Höfn i
Vancouver og Stafholt i bænum
Blaine, sem er i Bandarikjunum
skammt sunnan viö landamæri
Kanada. Flest fólkið á þessum
heimilum er af islenzkum ættum
og margir tala góða islenzku.
Við sungum þau lög, sem
aldraöa fólkið kannaðist bezt við
Benedikt Benediktsson, kennari:
KANADAFERÐ
og tóku sumir undir sönginn með
okkur. Leikararnir fluttu einnig
leikþætti og lásu upp kvæöi.
Menntamálaráðherra, sem
heimsótti alla þessa staði með
okkur, talaði að siðustu við fólkið
og færði heimilunum islenzk
fornrit að gjöf.
Aður en við yfirgáfum
Manitobafylki skoðuðum við
Winnipegborg. Nafnið á borginni
þýðir á indiánamáli forarpollur
eða gruggugt vatn, en borgin ber
ekki nafn með rentu, þvi að hún er
mjög snyrtileg. Meðal merkra
bygginga, sem ég skoðaði þar er
vandað leikhús og óperuhús. Þar
sá ég lika merkilegt safn, sem
hefur að geyma minningar um
forna lifnaöarhætti frum-
byggjanna.
Miðvikudaginn 6. ágúst lögum
við af stað vestur á bóginn i tveim
loftkældum langferðabifreiðum.
Mér virtist landið einkennast af
endalausri sléttu, þar sem
skiptust á skógar, akrar og gras-
breiður. Aberandi eru lika hinar
háu og sérkennilegu korn-
geymslur, sem gnæfa yfir
sléttuna. Þær eru yfirleitt
byggðar i nánd við aðrar
þjónustum iöstöðvar land-
búnaðarhéraðanna i kring. Við
gistum tvær nætur i Wynyard á
einkaheimilum. A fimmtudag
var okkur haldin þar veizla og um
kvöldið höfðum við sýningu i
leikhúsinu.
Næsti áfangi yfir sléttuna var
til bæjarins Red Deer i Alberta-
fylki. Þetta var löng dagleið, um
það bil sjö til átta hundruð milur.
Var þvi gott að fá hvild og
hressingu þar á þægilegu hóteli,
sem kallast Relax Inn. í Red
Deer eru um 35.000 ibúar. Þar
skoðuðum við stóra og fallega
kaþólska kirkju, sem er stolt
bæjarbúa. Kirkjan er með hvolf-
þaki og öll byggð úr steini. Að
byggingunni stóðu 400 fjölskyldur
og kostaöi hún 350.000 dollara og
séþetta reiknað i islenzkum krón-
um hefur hver fjölskylda lagt til
byggingarinnar um 135.000 krón-
ur
Sunnudagurinn 10. ág. var einn
stærsti dagur ferðarinnar, þegar
hátiöahöld fóru fram við hús
Stephans G. Stephanssonar aö
Markerville. Þar var saman
kominn mikill mannfjöldi, bæði
fólk héðan frá Islandi og fólk úr
nágrannabyggðinni. Húsið stend-
ur á dálitilli hæð yfir grösugri
sléttunni og skógurinn i kring
myndar fallega umgjörð og
skjólbelti. Þar voru fluttar
margar ræður og meðal annarra
talaði dóttir skáldsins, frú Rósa
Benediktsson. Hún talaði um
heimili foreldra sinna og þakkaði
þann sóma, sem minningu föður
hennar væri sýndur. Guðmundur
Ingi Kristjánsson, skáld frá
Kirkjubóli, flutti frumort kvæði,
leikarar lásu upp og kórinn söng
nokkur lög. Stjórn Albertafylkis
ásamt samtökum Vestur-ls-
lendinga á þessum slóðum hafa
nú ákveðið að varðveita húsið og
koma þar upp safni, sem helgað
veröur minningu skáldsins. Var
þessi samkoma nokkurs konar
vigsla eða staðfesting þeirrar
ákvörðunar.
Næstu daga fórum við
skoðunarferðir um Banffsvæðið
og Klettafjöllin. Sem kunnugt eru
Klettafjöllin fellingaf jöll og
svipar að ýmsu leyti til
Alpafjallanna. I þorpinu Banff
var skoðaður merkur listaskóli,
sem starfar á sumrin. Þar er
kennd myndlist, tónlist, leiklist,
ballett og fleira. Meðal þekktra
kennara sem þarstarfa má nefna
fransk-kanadiska söngvarann
Leopold Simonseau. Skammt frá
þorpinu Banff er lyfta, sem flytur
fólkið upp á einn fjallstindinn
þarna. Ég, ásamt nokkrum
öðrum úr hópnum fengum okkur
far upp á fjallið. Þarna uppi er
veitingastaður og góð fyrir-
greiðsla, þvi að margt ferðafólk
leggur leið sina þangað til að
virða fyrir sér stórkostlegt um-
hverfi.
A meðan við dvöldum á þessum
slóðum og nutum útiveru og
náttúrufegurðar gistum við eina
nótt i borginni Calgary og siðan
tvær nætúr i Salmon Arm, sem er
fámennur staður, að mestu
byggður upp af þjónustu við
feröafólk.
Föstudaginn 15. ágúst héldum
við svo vestur yfir fjöllin til
Vancouver. A leið okkar uröu
mikil skógsvæöi, en þegar lengra
kom inn á milli fjallanna breyttist
landið nánast i eyðimörk. Bar þar
mest á lágvaxinni jurt með grá-
græn blöð, sem Kanadamenn
kalla Sagebruck. A einum stað
fellur Fraserfljótiö i þröngu
gljúfri, er kallast „Hliö heljar”
(Helis Gate),Stoppuðum við þar
og virtum fyrir okkur þessa
hrikalegu sjón. Ain dregur nafn
af landkönnuðinum Fraser, sem
fyrstur hvitra manna fór um'
þessar slóðir óg fann upptök ár-
innar.
Fyrir vestan fjöllin skortir ekki
regn né frjóan jarðveg og er þar
meðal annars ræktaður vinviður.
Leikararnir.
t Vancouver gistum við á einka-
heimilum. Höfðum við þar
sýningu á laugardagskvöld i
ágætu leikhúsi, sem heitir North
Vancouver Centennial Theatre. A
sunnud. var efnt til útisamkomu
i „Garði friöarbogans” sem er á
landamærum Kanada og Banda-
rikjanna. Við hlið, sem er i boga-
göngunum undir byggingunni er
meðal annars rituð þessi setning:
„Megi þessu hliði aldrei verða
lokað”. Og þvi til staðfestu er
hliðgrindunum fest með sverum
járnboltum báðum megin. Eins
og i Markerville byrjaði þessi úti-
samkoma með þvi að. allir fengu
mat, sem Vestur-ís-
lendingarnir sáu um. Til gamans
má geta þess, að þegar kórinn
átti aö fara að syngja þarna, var
söngstjórinn af einhverjum
ástæðum ekki kominn, en Gunnar
Eyjólfsson leikari tók þá aö sér
að stjórna kórnum og allt gekk
vel.
Til borgarinnar Seattle I
Bandarikjunum héldum viö
næsta dag og gistum þar tvær
nætur á heimilum Vestur-ís-
lendinga. Þar höfðum við sýningu
i leikhúsi sem er i háskólahverfi
borgarinnar. Mér var sagt, að þar
stunduðu nám um 35.000 manns.
A miðvikudagsmorguninn fórum
við aftur til Vancouver. Þann dag
skoðaöi ég garðinn Queen Eliza-
beth Park. Er byggt yfir hluta
hans með hálfkúlulaga gler-
hverfingu. Þar inni eru m.a.
kaktusar og pálmatré og litfagrir
kólibrifuglar flögra þar uppi i
trjánum.
Næsta morgun var svo haldið af
stað heimleiðis. Fyrsti áfanginn
var meö flugvél frá Air Canada til
Winnepeg, en þaðan lögðum við
ekki af stað til tslands fyrr en um
miðnætti . Þá flugum við með
þotu frá Air Viking og fengum
góðan byr, heim til tslands. Þessi
ferð hafði verið skemmtileg en
dálitið erfiö. A þessari ferð kom-
um við fram og skemmtum fólki
með söng, leik og upplestri, alls
sextán sinnum og fengum alls
slaðar hinar beztu móttökur.
Kom frá Færeyjum til
að stunda búfræðinám
SMABATASMÍÐI er atvinnu-
grein, sem æ færri stunda nú til
dags. Raunar má segja, að þær
fjölmörgu stöðvar, er stunda
bátasmiðar að einhverju marki,
helgi sig eingöngu smlði stærri
báta, og þvi hafa landmenn orð-
ið varir við mikinn innflutning,
bæði á plast- og trébátum, sem
að miklum hluta hafa komið frá
Noregi. Erlendu bátarnir eru á
margan hátt ólikir islenzku ára-
bátunum, sem margir myndu
eflaust sakna, ef þeir hyrfu al-
veg af sjónarsviðinu.
Fáeinir menn hafa enn þann
starfa að smíða árabáta og
skektur af ýmsum gerðum, og
einn þeirra hitti TIMINN að
máli ekki alls fyrir löngu. Þaö
er Jón Samúelsson á Akureyri,
sem hefur aðsetur sitt I gömlu
tunnuverksmiðjunni við Hafn-
arstræti. Þar hefur Jón komið á
fót fyrirtæki, er hann nefnir
STöÐ, og frá áramótum hefur
hann smiðað sex árabáta, er
dreifzt hafa um allt land.
Að gömlum og góöum íslenzk-
um siö spuröum viö Jón fyrst
um ætt hans og uppruna.
Við einn smiöisgripinn.
Kom frá Færeyjumtil
að stunda búf ræðinám
— Ég kom hingaö frá Færeyj-
um, nánar tiltekiö frá Tóftum I
Austurey, áriö 1942, og þá til að
stunda búfræðinám að Hólum i
Hjaltadal. 1 upphafi var einung-
is ætlunin að vera hér i tvö ár,
en ég fann meöal annars konu
hér, og árin urðu fleiri en tvö.
Þann 23. ágúst slöastliðinn voru
þau orðin 33 talsins. Eftir bú-
fræðinámið lá svo leiðin i
Skjaldarvik, þar sem ég vann I
hálft annaö ár, og segja má, að
þar með hafi afskiptum minum
af búskap veriö lokið, því aö ég
fluttist til Akureyrar og fór að
vinna hjá Kaupfélagi Eyfirö-
inga, fyrst sem réttur og sléttur
innanbúðarmaður, og siöar sem
verzlunarstjóri. Löngu siðar
réðst ég til starfa hjá DEGI og
vann þar um 12 ára skeið sem
auglýsingastjóri og af-
greiöslumaður. En svo fékk ég
áhuga á þvi að reyna eitthvað
nýtt — og þó ekki nýtt, þvi að ég
hafði vanizt bátum og báta-
smiðum i Færeyjum, þar sem
lifið snýst nær allt um sjóinn —
og ég hóf að læra bátasmiðar.
Skellti sér í iðnskól-
ann48ára gamall
— Er það ekki fremur fátitt
að maður kominn fast að fimm-
tugu hefji nám i iðnskóla?
— Jú, það er ef til vill sjald-
gæft, að 48 ára gamall karl setj-
ist á skólabekk, en þaö er langt i
frá að vera einsdæmi. Það, sem
réði úrslitum hjá mér, var það,
að ég vildi fá fullkomin réttindi,
en ekki staöbundin. En vist var
erfitt að taka þá ákvörðun að
Jón Samúelsson.
hefja skólagönguna, en þetta
hefur verið ánægjulegur timi,
bæði hafa kennarar og nemend-
ur verið einstaklega samstarfs-
liprir og þægilegir i umgengni.
Hins vegar er ég ekki búinn með
skólann, eftir er einn vetur. Og
eölilega er enn yfir mér meist-
ari, og enn ér ég á námssamn-
ingi hjá einum hæfasta báta-
smiði landsins, honum Baldri á
Hliðarenda og hef mikið af hon-
um lært.
Hvalreki að komast
yfir svo
heppilegt hosnæði
— Hvenær er það sem þú svo
ákveður að hefja þinn eigin at-
vinnurekstur?
— Það var i fyrravor að ég
komst yfir húsnæðið, en hér var
áður til húsa tunnuverksmiðja
rikisins. Hins vegar hófst ekki
starfsemin fyrr en i desember,
þvi aö það tók mikinn tíma að
útbúa verkstæðið og gera það i
stand. Þegar þetta var að brjót-
ast i mér þá kom tvennt til, að
leggja áherzlu á vélakostinn eða
viðgerðarþjónustan við smá-
báta, auk þess að smiða trillur,
og það má geta þess að núna er
ein 3ja tonna trilla I pöntun hjá
mér.
— Hvað hefur þú verið lengi
að jafnaði að smiða hvern bát
um sig?
— Ég hef komizt niður i 140
vinnustundir við bát, en þá ber
þess að geta, að það er lang-
heppilegast að taka fyrir tvo
báta i einu, og þannig var unnið
við fjóra bátana af þessum sex.
Meö þvi næst kostnaður mikið
niður og um leið er þetta allt að
þvi 25% sparnaður á tima.
— En væri ekki möguleiki á
þvi að snúa sér að árabátasmiði
eingöngu?
— Það er auðvitað möguleiki,
sem maður útilokar ekki, og þá
sérstaklega ef verkefni i trillu-
bátasmiði eru ekki næg. En
eftirspurnin er svo mikil eftir
árabátum, að gott væri að geta
tekiö þá svona með yfir veturinn
og átt þá á lager á vorin. Það
hefur nefnilega komið i ljós —
og ég furðaöi mig ekki á þvi —
að menn vilja frekar trausta og
venjulega árabáta i stað inn-
fluttra tré- og plastbáta. En i
sambandi við lagerinn þá
kemur þaö vandamál upp, að
maður hefur ekki bolmagn til að
liggja með þann lager sem
nauðsynlegur er af efni og öllu
sem með þarf.
Ég hef ekki uppáhald á
neinu sérstöku bátslagi
— Hefur þú reynt að fara eftir
einhverri sérstakri fyrirmynd
við smiði þinna báta?
— Þaö má segja að ég noti
það sem ég hef séð og mér lizt
vel á, og reyni þannig að fá það
fram, er ég held að geti verið
hvað bezt. Það má máski segja
með mina báta, að þeir hafi t.d.
svipað botnlag og færeyskir bát-
ar, en auðvitað draga þeir einn-
ig dám af islenzkum bátum.
— Hvað gerir þú ef einhver
kaupandi kemur með ákveðnar
kröfur um bát, sem hann vill
láta þig smiða fyrir sig?
— Ef kaupandi hefur óskir
um eitthvaö sérstakt lag og mér
Stundar nú
árabátasmíði
á Akureyri
smiðanna er góð. Ég hef meira
að segja unnið hjá
öðrum af þeim tveimur er
stunda trillusmiðar, er mikið
var að gera hjá honum.
— Að lokum Jón, er ekki Fær-
eyingurinn i þér enn dálitið
sterkur þrátt fyrir öll þessi ár á
tslandi?
— Það má hiklaust segja það.
annað slagið finnur maður fyrir
löngun til aö heimsækja æsku-
stöðvarnar, þær hafa alltaf sitt
aðdráttarafl, en mér hefur likað
vel á tslandi og þaö er fyrir öllu.
húsnæðiö og valdi ég hið siðara.
Ég ákvað þvi aö kaupa italskar
vélar, þvi ítali rnir selja ódýrt
— alveg þokkaieg tæki — og þau
kostuðu mig einungis hið sama
og einn Volkswagen I dag. Hvort
ekki hafi veriö erfitt aö koma
þessu af stað? Jú, ég neita þvi
ekki, að I þessu liggur mikii
vinna, en ég hef fengiö ágæta
fyrirgreiðslu hjá lánastofnun-
um, að visu hef ég ekki náð öliu,
sem ég hef beöið um, en ég sé
ekki ástæðu tii aö kvarta.
Hef augun opin fyrir
þeim möguleika að snúa
mér eingöngu að smíði
árabáta
— Nú hefur þú eingöngu
smiðaö árabáta, þaö sem af er?
— Já, hingað til hefur smiðin
eingöngu beinzt að árabátum,
og eru þeir orönir sex talsins.
En það var og er ekki meiningin
að smiða eingöngu árabáta. Eitt
af grundvallaratriöunum fyrir
þvi að ég fór út i þetta.var
Nýsmíðaður bátur.
list ekki á það — þá einfaldlega
haröneita ég þvi, en ef hann get-
ur hins vegar sannfært mig, þá
auðvitað læt ég undan, en það er
sjóhæfnin sem skiptir öllu máli,
þvi sjómaðurinn trúir jú bátn-
um fyrir lifi sinu.
— Er um samkeppni að ræða
á milli þeirra aðila er smiða
báta af svipuðum stærðum og
þú gerir?
— Nei, verkefnin eru svo yfir-
drifin að verkstæðin komast
ekki nándar nærri yfir þau, og
samvinna á milli okkar báta-
Fyrir utan húsnæöi Stöövar.