Tíminn - 13.09.1975, Blaðsíða 7
Laugardagur 13. september 1975.
TÍMINN
7
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu viö Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aöaistræti 7, slmi 26500
— afgreiöslusimi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verö I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuöi.
Blaöaprent h.f.
Dönsku miðflokkarnir
taka höndum
saman
1 byrjun þessarar viku náðist merkilegt sam-
komulag milli fimm stjórnmálaflokka, sem
mynda miðjuna i dönskum stjórnmálum, ef svo
mætti komast að orði. Þessir flokkar eru flokkur
sósialdemókrata, vinstri flokkurinn, radikali
flokkurinn, kristilegi flokkurinn og flokkur mið-
demókrata.Þessirflokkar náðu samkomulagi um
vissa efnahagsstefnu, sem ætlazt er til að verði
fylgt næstu þrjú árin og ætti þvi ekki að koma til
kosninga i Danmörku fyrr en á reglulegum tima,
en annars voru menn farnir að spá kosningum
innan skamms. Margir þingflokkar eru nú i Dan-
mörku og hefur þvi verið talið næstum útilokað að
ná samkomulagi um ábyrga stjórnarstefnu. Utan
þessa nýja samkomulags eru tveir flokkar til
hægri eða flokkur Glistrups og Ihaldsflokkurinn,
og þrir flokkar til vinstri eða kommúnistaflokk-
urinn,sósialiski þjóðflokkurinn og flokkur vinstri
sosialista. Miðflokkarnir, sem að samkomulag-
inu standa, hafa traustan meirihluta á þingi eða
um 120 þingmenn af 179 alls. Kjarna miðfylking-
arinnar mynda sosialdemokratar og vinstri
flokkurinn, en sá fyrrnefndi hefur 53 þingmenn,
en sá siðari 42 þingmenn. Milli þeirra hefur rikt
verulegur skoðanamunur og er það þvi enn
merkilegra, að þetta samkomulag skyldi nást.
Minnihlutastjórn sosialdemokrata fer nú með
völd i Danmörku og er forsætisráðherra hennar,
Anker Jörgensen, einkum þakkað, að þetta sam-
komulag náðist. Samkomulagið er mjög viðtækt,
en einn þáttur þess er að lækka verulega sölu-
skattinn (virðisaukaskattinn) næstu mánuðina og
reyna að örva neyzlu og framkvæmdir á þann
hátt. Skyldusparnaður, sem var tekinn upp i
fyrra, verður felldur niður, þá verða ýmis fram-
lög aukin til að örva atvinnulifið. Loks er samið
um tiltekna lækkun á rikisútgjöldum og mun
einkum haft i huga að draga úr ýmsum framlög-
um til félagsmála, sem renna til þeirra, er ekki
hafa sérstaka þörf fyrir þau. Þá er lögð áherzla
á,að kauphækkanir verði sem minnstar og þannig
takist að koma i veg fyrir verðhækkanir og draga
úr verðbólgu. Ekki gera menn sér vonir um, að
þessar ráðstafanir dragi fyrst um sinn veruíega
úr þvi atvinnuleysi, sem nú er i Danmörku, en
hins vegar komi þær i veg fyrir að það aukist, en
mikil hætta var talin á þvi.
Höfuðástæðan til þess, að dönsku miðflokkarnir
hafa tekið höndum saman á framangreindan
hátt, þrátt fyrir ýmsan ágreining, er að sjálf-
sögðu fyrst og fremst hin mikla efnahagskreppa,
sem nú rikir i Danmörku. Eigi að snúast gegn
henni af alvöru, þarf sem mesta samstöðu i þing-
inu og hjá þjóðinni. Þetta hafa leiðtogar um-
ræddra flokka gert sér ljóst og þvi sett þjóðar-
hagsmuni ofar ágreiningsmálum, sem fresta má
um stund. Hér hefur gerzt hið sama og á Islandi i
fyrra, þegar erfiðleikar efnahagsmálanna knúðu
hina fornu andstæðinga, Framsóknarflokkinn og
Sjálfstæðisflokkinn, til samstarfs. Þannig verða
ábyrgir menn að vinna, þegar þjóðarhagsmunir
eru annars vegar. — Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Olíugróðinn nægir
Libýu ekki lengur
Khaddafi hefur ráðizt í of miklar framkvæmdir
Khaddafi
HIÐ NÝJA bráðabirgðasam-
komulag, sem gert hefur verið
milli stjórna Egyptalands og
Israels, hefur verið gagnrýnt
af ýmsum leiðtogum Araba-
rikjanna. Meðal annars hafa
Sýrlendingar gagnrýnt það
allharðlega. Einna hörðust
hefur þó gagnrýnin þó verið af
hálfu stjórnarinnar i Libýu.
Vafalaust mun þetta enn auka
bilið milli þeirra Sadats, for-
seta Egyptalands, og Khadd-
afis, einræðisherra Libyu. Það
hefur farið siversnandi siðan á
árinu 1972, þegar tilraun
Khaddafis tií að sameina i eitt
riki Libýu, Egyptaland, Sýr-
land og Sudan rann út i sand-
inn. Khaddafi taldi sig hafa
komizt að raun um, að Sadat
ætlaði aldrei að framkvæma
það samkomulag, sem búið
var að gera, en Sadat hélt þvi
fram, að Khaddafi reyndi að
framkvæma sameininguna á
miklu skemmri tima en gert
hafði verið ráð fyrir. I árs-
byrjun 1974 gerði Khaddafi
samkomulag við Bourgiba,
forseta Tunis, um að sameina
Tunis og Libýu, en það rann
einnig út i sandinn. Þaö hefur
verið aðalhugsjón Khaddafis
að sameina sem flest Araba-
rikin og mynda þannig arab-
iskt stórveldi. Þegar þetta
hefur ekki tekizt með góðu,
hefur Khaddafi reynt þaö meö
illu. -Hann stóð að baki tilraun
til að myrða Hassan Marokko-
konung, og hafði hún næstum
heppnazt. Siðar hefur orðið
uppvist, að hann ætlaði aö láta
myröa Sadat.
ÞAÐ HEFUR verið sagt um
Khaddafi, að hann væri eini
leiðtogi Araba, er meinti alltaf
það, sem hann segði. Hinir
leiötogar Araba noti oft stór
orð, án þess að fullkomin al-
vara sé á bak viö. Khaddafi sé
alltaf alvara.
1 byrjun þessa mánaðar
voru liöin sex ár siðan Khadd-
afi hafði forustu um að steypa
Idris konungi af stóli. Khadd-
afi var þá 27 ára gamall. Faðir
hans var bláfátækur bóndi,
sem hafði varið slðasta eyri
sinum til að kosta barnaskóla-
nám sonar slns. Slöan gekk
Khaddafi i herinn strax og
hann fékk aldur til. Hann seg-
ist hafa veriö 14 ára gamall,
þegar hann ákvað að steypa
Idris konungi af stóli, en
stjórn hans var bæði aftur-
haldssöm og spillt. Tækifærið
gafst, þegar Idris konungur
fór úr landi til uppskurðar.
Khaddafi var þá orðinn undir-
foringi i hernum. Það voru ó-
trúlega fáir liðsforingjar,
flestir jafnaldrar Khaddafis,
sem gerðu byltinguna. Undir
forustu Khaddafis tókst þeim
fljótt að ná völdum og treysta
aðstöðu slna til frambúðar.
Khaddafi lýsti þvi strax
yfir, aö hann og félagar hans
stefndu ekki að neinni venju-
legri byltingu. Markmið
þeirra væri ekki eingöngu það
að nota oliugróðann til að bæta
hag þjóðarinnar og efla verk-
legar framfarir. Tilgangurlnn
væri ekki siöur sá að koma á
réttlátu og heiðarlegu stjórn-
arfari i anda Múhameðstrúar-
innar. Byltingin ætti ekki að-
eins aö verða efnahagsleg og
menningarleg, heldur sið-
ferðileg. Til aö árétta það, var
m.a. fyrirskipað algert áfeng-
isbann og hefur þvi verið
framfylgt af mikilli einbeittni.
Libýa er nú eina áfengislausa
landið i heiminum.
Khaddafi hefur lagt mikið
kapp á að reyna að vera þjóð
sinni til fyrirmyndar I lifnað-
arháttum. Hann lifir mjög fá-
breyttu lifi, ekur I volks-
wagenbil, og hverfur iðulega
frá stjórnarstörfum til að
vinna með óbreyttu alþýðu-
fólki við uppskeru, vegavinnu
o.s.frv. Hann reynir að fylgj-
ast sem nákvæmast með þvi,
hvernig lögum og reglum er
framfylgt. Eitt sinn kom hann
óþekktur i næturklúbb og hafði
litla stund fylgzt með lifinu
þar, þegar hann blés I flautu
og hermenn þustu á vettvang
til að hreinsa staðinn. 1 annað
skiptið kom hann óþekktur á
lækningastofu og heimtaöi að
fá aö tala viö einhvern lækni.
Læknir, sem var ættaður frá
Formósu, kom á vettvang, og
heimtaði Khaddafi að hann
kæmi með sér til að skoða fár-
veikan föður sinn. Læknir
neitaði, þvi að honum leizt
þannig á manninn. Daginn
eftir var hann rekinn úr landi.
Khaddafi vinnur mikið og er
yfirleitt ekki sagður sofa
nema þrjá klukkutima á sól-
arhring. Hann hefur Kóraninn
jafnan með sér og vitnar oft I
hann.
Það var fyrsta stjórnarverk
Khaddafis, aö segja upp her-
stöðvasamningum þeim, sem
Bretar og Bandarikjamenn
höfðu gert viö stjórn Libýu. 1
framhaldi af þvi hafa her-
stöðvar þær, sem þessar þjóð-
ir höfðu I Libýu, verið lagðar
niður. Þessu næst sneri
Khaddafi sér að oliufélögun-
um, sem höföu fengið leyfi til
oliuvinnslu i landinu. Þau uröu
fyrst að margfalda leyfis-
gjaldiö og síðan voru þau
þvinguð til að selja rikinu
meirihluta hlutabréfanna.
Þannig hafa þau raunverulega
verið þjóðnýtt.
ÞAÐ ER olian, sem ööru
fremur hefur veitt Khaddafi
áhrifastöðu, sem nær langt út
fyrir landamæri Libýu. Fyrir
1960 var Libýa eitt fátækasta
land heimsins. Flatarmál þess
var 679 þús. fermflur, en ibúa-
talan innan við tvær milljónir.
Mikill hluti landsins var ó-
byggileg eyðimörk. Efnahags-
leg afkoma þjóðarinnar
byggðist þá að verulegu leyti á
aðstoð frá Sameinuðu þjóðun-
um og herstöðvaleigu frá
Bretum og Bandaríkjamönn-
um. Þetta breyttist er ollu-
vinnsla hófst i Libýu. Nú er
Libýa eitt helzta olíufram-
leiðsluland heimsins og þjóð-
arauðurinn hefur aukizt i
samræmi við það.
En Khaddafi og félagar
hans gera sér ljóst, að þessi
dýrð varir ekki endalaust.
Miðað viö núverandi oliu-
framleiðslu, verða þær oliu-
birgðir, sem þegar hafa fund-
izt, þrotnar innan fárra ára-
tuga. Að sjálfsögðu er vonazt
til að meiri olia finnist og þvi
mikið kapp lagt á oliuleit. En
ekki þykir rétt að treysta um
of á það. Þess vegna er nú
unnið markvisst að þvi að efla
landbúnaðinn og ýmsan iðnað
með það fyrir augum, að
Libýumenn byggi á traustum
efnahagslegum grunni, þótt
oliulindir þrjóti. Þá er og
stefnt að þvi, að Libýa verði i
vaxandi mæli ferðamanna-
land, en þar er áfengisbannið
verulegur Þrándur i Götu.
En áður en til þess kemur,
gerir Khaddafi sér vonir um,
að komið verði til sögu nýtt,
viðlent og fjölmennt Araba-
riki, sem nái til allrar Norður-
Afriku og Arabiuskagans. I
svipinn bendir þó ekki margt
til þess, að sá draumur hans
muni rætast i bráð. Sá orð-
rómur hefur meira að segja
komizt á kreik i seinni tið, að
hann sé búinn aö ráöast I svo
miklar framfarir, að Libýa sé
farin að safna meiriháttar
skuldum, þrátt fyrir oliugróð-
ann. Þetta getur orðiö til þess,
að Khaddafi fari sér hægar I
bili og beiti sér ekki eins hart
gegn Sadat og hann hefði gert
ella.
Þ.Þ.