Tíminn - 18.09.1975, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 18. september 1975.
TÍMINN
9
Likan þaö af Vallanesi, sem dr. Kristján Eldjárn færði Vestur-ls lendingum aö gjöfi sumar, sýnir, hvernig þar var umhorfs í fyrri daga.
Vönduð heildarútgáfa á
verkum Jakobs Thorarensens
þar á meðal leikrit, sem ekki hefur áður
verið prentað
KOMIN ERU út hjá Almenna
bókafélaginu skáldverk Jakobs
Thorarensens i vandaðri heild-
arútgáfu, sem telur sex bindi. En
úrval kvæða hans og sagna, sem
áður hafa birzt, svo og ritsafnið
Svalt og bjart, eru nú uppseld.
Einar Benediktsson likti Jakobi
Thorarensen við Knut Hamsun,
aðrir hafa kallað hann einfarann
meðal islenzkra skálda. Með
þessu siðarnefnda mun tæpast
hafa verið átt við það að Jakob
hafi skort lýðhylli, þvi að lesenda-
hóp átti hann bæði traustan og
fjölmennan, heldur hitt, að hann
fór jafnan sinar eigin leiðir, en
ba'rst ekki með straumum sam-
Tíðar sinnar. Hann fylgdi frá upp-
hafi þjóðlegri stefnu i skáldskap,
bæði hvað snerti ytra form og val
yrkisefna. Mörg kvæöa hans eru
söguljóð. Hann gerði hvort
tveggja, að velja sér yrkisefni úr
sögum og sögnum og að segja
sögur i ljóðum. Jakob var tals-
maður einfalds og fábrotins lifs,
og að sama skapi fengu fordild og
yfirborðsmennska iöulega að
kenna á beittu skopi hans.
Fyrsta ljóöabók Jakobs Thor-
arensens, Snæljós, kom út árið
1914. Hún varð þegar f stað mjög
vinsæl og var lesin og keypt um
allt land. — Þegar komnar voru
fjórar kvæðabækur frá hendi höf-
undar, sendi hann frá sér sitt
fyrsta smásagnasafn. Það hét
Fleygar stundir og kom út árið
1929, en alls komu út eftir Jakob
Thorarensen tiu kvæðabækur og
sjö smásagnasöfn. Tvær siðustu
bækurnar, sem komu frá hendi
hans, Náttkæla og Léttstig öld,
komu árið 1966, þegar höfundur-
inn stóð á áttræðu. Og þess má
geta, að smásagan Helfró, sem
vafalaust er þekktust sagna hans,
er jafnframt með þeim allra
elztu, gott ef ekki fyrsta sagan
sem hann skrifaði.
Athyglisverður munur er á
fjársagnarhætti Jakobs Thorar-
ensens i bundnu máli og óbundnu.
Bundið mál notar hann sem tæki
til boðunar og mótmæla, en i sög-
unum glimir hann við persónur og
skapgerðareinkenni. Jakob Thor-
arensen byrjar kornungur að
yrkja, og þegar á barnsaldri orti
hann rimur um bændur i heima-
byggö sinni. Fyrstu kvæði hans
birtust i Óðni árið 1910.
Þessa nýju útgáfu á verkum
Jakobs Thorarensens hafa þeir
annazt i sameiningu Eirikur
Hreinn Finnbogason borgarbóka-
vörður og Tómas Guðmundsson
skáld. Þeir völdu úr verkum
skáldsins, þvi að það var vilji
Jakobs Thorarensens, að ekki
yrði allt birt, sem eftir hann.lá.
Gerir Tómas Guðmundsson grein
fyrir þessu i formála og segir að
ugglaust megi fullyrða, ,,að hér
séu komin á einn stað öll þau
skáldverk Jakobs Thorarensens,
sem verulega máli skipta og hann
lét sér annast um”.
I þessari Utgáfu, sem er rúml.
fimmtán hundruð blaðsiður, eru
ljóð, sögur og leikrit, sem ekki
hefur áður verið prentað, en hefur
tvisvar verið flutt opinberlega.
1 ágætri ritgerð um Jakob
Thorarensen og skáldskap hans,
sem Eirikur Hreinn Finnbogason
skrifar og birt er aftast i ritsafn-
inu, kemst hann meðal annars
svo að orði:
„Jakob Thorarensen fordæmdi
hvorki nýja timann né kaupstað-
ar- eða borgarlif. En hann var
talsmaður einfalds og fábrotins
lifs sem eitthvað þurfti fyrir að
hafa, af þvi að hann taldi það
fóstra heilsteyptari manneskjur
en fjölmenni kaupstaðanna. Vita-
skuld gefa slikar skoðanir ekki
neitt tilefni til að kalla höfund
gamaldags og úr tengslum við
samtiðina. En ef til vill allmjög
sérstæðan á fyrri hluta og um
miðbik 20, aldar.”
A blaðamannafundi sagði Bald-
vin Tryggvason, framkvæmda-
stjóri Almenna bókafélagsins, að
ef til vill væri það dirfska að ráð-
ast i að gefa út svo stórt verk, ,,en
þó viljum við ekki gefast upp”,
sagði hann, og kvaðst vona, að
skáldin ættu enn hljómgrunn hjá
islenzku þjóöinni.
—VS.
Þannig litur nýja heildarútgáfan út — i vönduðu bandi.