Tíminn - 19.09.1975, Side 9
Föstudagur 19. september 1975.
TÍMINN
9
ÍJtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Verium einnig
bakdyrnar
Það gerðist á aukaþingi Sameinuðu þjóðanna á
dögunum eftir að fulltrúi Sovétrikjanna hafði var-
að þróunarrikin við svonefndum auðvaldsrikjum,
að fulltrúi Kinverja kvaddi sér hljóðs og lét svo
ummælt, að þróunarrikin mættu ekki hugsa svo
mikið um úlfinn, sem væri að góla við hliðið, að
þau gleymdu tigrisdýrinu, sem ætlaði að læðast
inn um bakdyrnar.
Ekki er óeðlilegt, þótt þessi orðaskipti komi
ýmsum i hug i sambandi við ráðagerðir um að
belgiskir bankar eða f jármálamenn f jármagni hér
útgerð, sem eigi eingöngu eða aðallega að þjóna
belgiskum markaði.
Islendingar hafa undanfarið stefnt að þvi með
góðum árangri, að islenzk fiskveiðilandhelgi verði
eingöngu fyrir Islendinga eina. Vegna þessa tak-
marks hafa þeir átt og eiga enn i harðri baráttu við
erlenda útgerðarmenn. Þessi barátta gæti orðið til
litils eða einskis, þótt fullur sigur ynnist að nafni
til, ef erlendir fjármálamenn gætu komist inn um
bakdyrnar á þann hátt að leppa hér útgerðarfyrir-
tæki, sem þeir hefðu meiri eða minni tök á.
íslendingar hafa frá fyrri helmingi þessarar aldar
eftirminnilega reynslu af þvi, að slikt gefst ekki
vel. Norðmenn sáu hér um sildarsöltun og sildar-
bræðslu um skeið og er óþarft að rekja þá sorgar-
sögu hér, en enginn, sem hana þekkir, mun óska
eftir að hún endurtaki sig. Brezkt útgerðarfélag
fékk leyfi til útgerðar frá Hafnarfirði i þvi skyni að
auka atvinnu þar, en hætti svo rekstrinum, þegar
verst gekk. Þannig má rifja upp dæmin, þótt fleiri
verði ekki nefnd hér. Um alla þessa reynslu nægja
tvö orð: Sporin hræða.
Það er svo annað höfuðatriði þessa máls, að Is-
lendingar þurfa ekki á erlendu fjármagni að halda
vegna sjávarútvegs og fiskvinnslu. Að þvi leyti er
aðstaða þeirra orðin sterkari en áður. Að dómi
fiskifræðinga okkar, er islenzki fiskiskipastóllinn
orðinn það stór, að ekki er þörf á að stækka hann
mikið úr þessu til þess að geta fullnýtt miðin innan
fiskveiðilandhelginnar. Þau skip, sem bætast i
hann á næstunni, munu fyrst og fremst koma i stað
skipa, sem heltast úr lestinni. Islenzk útgerðar-
fyrirtæki eru alveg einfær um að viðhalda þessum
flota og annast nauðsynlega endurnýjun hans. Ef
erlent fjármagn kæmi hér til viðbótar, gæti það
leitt til meiri stækkunar á flotanum en fiskimiðin
þyldu. Þess vegna er það hvort tveggja i senn
óþarft og hættulegt að fara eitthvað út á þessa
braut, en hætt er við, ef eitt spor er stigið á henni,
komi brátt fleiri á eftir.
íslendingar eiga þvi ekki neitt að hvika frá þeirri
stefnu, sem þeir hafa fylgt áratugum saman, að
tslendingar eigi einir fiskiskipin, sem veiða á
tslandsmiðum, og fiskvinnslustöðvarnar, sem eru
starfræktar i landi eða við landið. Aðeins undir al-
veg sérstökum kringumstæðum er hægt að leyfa
undantekningu, eins og i sambandi við norska
loðnubræðsluskipið i vetur. Annars verður að gæta
þess stranglega, að tslendingar einir séu hér að
verki.
Vissir landshlutar hafa heldur dregizt aftur út i
sambandi við endurnýjun skipastólsins að undan-
förnu, t.d Reykjanessvæðið og Vestmannaeyjar.
Sú endurnýjun, sem þar er framundan, verður að
vera öll i höndum íslendinga. Þar má ekki hefja
neina samkeppni af hálfu erlends auðmagns.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Azevedo og Gomes
ráða nú mestu
Kommúnistar óánægðir með nýju stjórnina
AZEVEDO flotaforingja
virðist nú loks hafa tekizt
stjórnarmyndun eftir að
kommúnistar hafa fallið frá
þeirri kröfu, að þeir ættu jafn-
marga fulltrúa í rikisstjórn-
inni og flokkur alþýðudemó-
krata, PPD, enda þótt siðar-
nefndi flokkurinn fengi miklu
meira fylgi i þingkosningun-
um i vor. Eins og nú horfir,
verður stjórn Azevedos sam-
stjórn flokkanna og hersins,
en staða flokkanna verður þó
mun sterkari innan hennar en
hún var i fyrstu stjórninni,
sem flokkarnir tóku þátt i eftir
byltinguna, en siðan hefur
herinn verið að færa sig meira
og meira upp á skaftið og i frá-
farandi stjórn áttu flokkarnir
enga fulltrúa.
bótt herinn og þrir stærstu
flokkarnirstandi að hinni nýju
rikisstjórn, eru menn hófsam-
lega bjartsýnir á framtið
hennar. Kommúnistar og
fylgismenn þeirra eru tvi-
mælalaust óánægðir vegna
þess, að þeir telja hlut sinn
gerðan of litinn, og munu
vafalitið láta það i ljós á ýms-
an hátt. Oánægja kommúnista
er enn meiri en ella sökum
þess, að þeir töldu sig vera
búna að koma ár sinni vel fyr-
ir borð i siðustu stjórn Gon-
calves. Markmið þeirra var
tvimælalaust að halda flokk-
unum utan rikisstjórnarinnar
og hafa hana i höndum vinstri
sinnaðra hershöfðingja, eins
og Goncalves. Þessi áform
þeirra hafa nú misheppnazt,
a.m.k. að sinni. Þeir hafa
samt talið rétt, að leyna von-
brigðum sinum og kosið held-
ur að taka þátt i nýju stjórn-
inni en að vera utan hennar og
eiga á hættu að einangrast al-
veg. En sennilega telja þeir
undir niðri, að þeir hafi verið
beittir afarkostum og veröur
trúnaður þeirra við nýju rikis-
stjórnina vafalitið i samræmi
við það.
HINN NÝI forsætisráðherra
Portúgals, Jose Batista Pin-
heiro de Azevedo flotaforingi
hefur ekki áður tekið teljandi
þátt i stjórnmálum, þótt hann
styddi byltingu herforingj-
anna á siðastl. vori. Hann fékk
þá það hlutverk að tryggja
fylgi sjóhersins við bylting-
una. Fyrir vikið hlaut hann
sæti i sjö manna byltingarráði
herforingjanna og var sæmd-
ur titli varaflotaforingja, en
hann hafði verið óbreyttur
kapteinn áður. Skömmu
seinna var hann skipaður yfir-
maður sjóhersins. Þótt ýmsir
aðstoðarmenn hans þættu
ósparari á að láta á sér bera
og létu birta við sig viðtöl, lét
hann litið bera á sér og kom
sjaldan fram opinberlega.
Hann mun ekki heldur hafa
látið taka mikið til sin i
byltingarráðinu. Sennilega er
það önnur ástæða þess, að hin
sundurlyndu öfl innan hersins
gátu bezt sameinast um hann
sem forsætisráðherra eftir að
Goncalves varð að gefast upp.
Hin ástæðan er sú, að hann er
náinn félagi og bandamaður
Francisco da Costa Gomes
forseta. Gomes forseti hefur
haft undragott lag á þvi, að
þræða þannig milli hinna
sundurlyndu afla innan og ut-
an hersins, að ekkert þeirra
hefur snúizt beint gegn hon-
um, þótt ýms þeirra tortryggi
hann. Gomes hefur lika lagt
sig fram um að reyna heldur
að sameina þessi öfl en sundra
þeim, enda segir hann, að það
sé takmark sitt, að koma i veg
fyrir borgarastyrjöld og
Pinheiro de Azevedo
júni 1917. Faðir hans var þá
allháttsettur embættismaður i
Angola. Hann ólst upp i
Angola, unz hann hóf nám við
skóla fyrir sjóliðsforingja. 17
ára gamall. Að námi loknu
gekk hann i sjóherinn og hlaut
þar heldur hægan frama. Á
árunum 1955-1963 var hann
reikningskennari við skóla
fyrir sjóliða, og frá 1968-1971
var hann fulltrúi sjóhersins
við sendiráð Portúgals i
London. Að öðru leyti starfaði
hann mest i nýlendunum.
Hann er sagöur vera mjög trú-
rækinn og hafa mestan áhuga
á stærðfræði. Hann er kvæntur
en barnlaus. Ástæðan til þess,
að kommúnistar sætta sig bet-
ur við hann sem forsætisráð-
herra en flesta aðra er sögð
sú, að róttæku öflin eru sterk-
ari innan flctans en landhers-
ins og flughersins og telja
þeir, að Azevedo muni taka
tillit til þess. Sósialistar gátu
hins vegar sætt sig viö hann
vegna þess, að hann hafði
aldrei tekið formlega afstöðu
gegn þeim. Enn fremur hefur
hann sem yfirmaður hersins
lagt mikla áherzlu á áfram-
haldandi tengsli við Atlants-
hafsbandalagið.
Gomes forseti, sem er 61 árs
að aldri, á að baki miklu meiri
frama en Azevedo, en hann
hefur verið æðsti maður
portúgalska hersins bæði i An-
gola og Mosambik. Þeir Gon-
calves fyrrv. forsætisráðherra
hafa verið góðir vinir, og stóð
Gomes lika með honum
meðan stætt var. Nú hefur
hann valið annan vin sinn sér
til aðstoðar og veltur nú mikið
á þvi. hvernig þeim tekst for-
ustan.
Þ.Þ.
C'osta Gomes
tryggja friðsamlega þróun
sósialisks þjóðfélags. Menn
verði að gera sér ljóst, að
þetta hljóti að taka sinn tima.
Nokkuð virðist það óljóst,
hvernig sá sósialismi er, sem
Gomes hefur i huga, enda mun
hann ekki tiltakanlega lærður
i þeim fræðum. Gomes má
hins vegar þakka það, að enn
hefur ekki komið til meirihátt-
ar átaka. Eins og sakir standa
i dag eru þeir Gomes og Aze-
vedo vafalitið valdamestu
mennirnir i Portúgal, þótt
völdum þeirra sé mörg tak-
mörk sett, bæði sökum ósam-
komulags innan hersins og
milli flokkanna.
AZEVEDO forsætisráð-
herra er fæddur i Luanda 5.