Tíminn - 24.09.1975, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 24. september 1975
TÍMINN
7

ii—1
J/IMÍV
Þar sem
frásagnar
gleðin ríkti
w
I minningu
Guðrúnar
frá Lundi
UNG STOLKA i norðlenzkri
sveit finnur hjá sér löngun til
skrifta og skáldskapariðkana.
Hún lætur undan hneigð sinni og
drýgir á þeim vettvangi sinar
æsku,,syndir” eins og ungu fólki
er tamt, og vera ber, en það er
ekki fyrr en hún er komin undir
sextugt, sem fyrsta bók hennar
kemur út. En það munaði lika
um þaö, þegar það loksins varð:
Bókin komst þegar i stað á
hvers manns varir og var lesin
af ungum og gömlum.
Þegar Dalalif var komið út,
var eins og tjald hefði skyndi-
lega verið dregið frá sviði: Guð-
rún frá Lundi var i einni svipan
orðin einn þekktasti og mest
lesni skáldsagnahöfundur á Is-
landi, bækur hennar voru sifellt i
útláni hjá bókasöfnum, i stað
þess aðrykfalla þar i hillum, og
útgefendur áttu öruggri sölu-
vöru að fagna þar sem þær
voru.
An efa hafa margir spurt
sjálfa sig,hvernig standi á þeim
miklu vinsældum, sem skáld-
sögur Guðrúnar frá Lundi hafa
jafnan notið, þvi' að það er sann-
ast mála, að ókostir þeirra eru
næsta bersýnilegir hverjum les-
anda, og þarf ekki djúpt að
grafa til þess að finna þá. Það er
skoðun undirritaðs, að vinsældir
Guðrúnar stafi fyrst og fremst
af þvi, að hún talar til lesenda
sinna á máli sem þeir skilja.Ifún
er fulltrúi hinnar alþýðlegu frá-
sagnarlistar og hún þekkir það
mannlif, sem hún er að lýsa.
Sögusvið Guðrúnar eru is-
lenzkar sveitir, eins og þær
voru, áður en jeppar og dráttar-
vélar tóku við hlutverki hests-
ins. Bændur og vinnumenn
þeirra teygðu gæðingana eftir
grænum grundum á sumrin og á
isum að vetrinum, og einn bónd-
inn var kannski dálitið meiri
gleðimaður en hinir, þótti gott i
staupinu og var kvenhollur
nokkuð. Hver kannast ekki við
þetta?
Oghér erum við komin að enn
einu, sem skapað hefur sögum
Guðrúnar frá Lundi vinsældir:
Hún skrifaði mikið um ástina,
þetta ævaforna og þó siunga
vandamál mannkindarinnar.
Slfkt lesefni hefur jafnan verið
vinsælt, þvi að mannlegt eðli og
mannlegar tilfinningar breytast
furðulitið, þótt kynslóðir komi
og fari.
Guðrún frá Lundi mátti þola
það eins og allir aðrir rithöfund-
ar, að dómar um bækur hennar
væru ekki alltaf tómt lof. Hins-
vegar gat það komið fyrir, að
nokkuð skorti á samkvæmnina
hjá þeim ágætu mönnum, sem
gerðust dómarar verka hennar.
Þannig skrifaði þjóðkunnur
maður grein fyrir tæpum tutt-
ugu árum, þar sem hann sagði,
að i frásögn og mannlýsingum
Guðrúnar frá Lundi væri litil
dýpt og viðast gutlað á grunn-
miðum, og enn fremur, að aug-
ljós væri kunnáttuskortur henn-
ar I öllum listbrögðum. Þó sagði
þessi sami maður i þessari
sömu grein, að Guðrún frá
Lundi væri vitur kona og lífs-
reynd, og að hún væri mikið
skáld.
Ekki þekkti undirritaður Guð-
rúnu frá Lundi persónulega, og
aldrei sá ég hana, en mikið þyk-
ir mér, ef hún hefur ekki brosað
vorkunnsamlega að þessu og
ýmsu öðru, sem sagt var og
skrifað um hana og bækur henn-
ar.
Persónur i sögum Guðrúnar
frá Lundi eru misjafnlega skýr-
um dráttum dregnar. Þó mun
Jón bóndi á Nautaflötum verða
lesendum einna minnisstæðast-
ur. Þetta er svo einstaklega
mannlegur maður með ófull-
komleika sinum og ókostum,
sem þó eru naumast sjálfs hans
sök, nema þá að takmörkuðu
leyti. Honum er spillt, strax i
bamæsku, með hóflausu dekri
og eftirlæti, og auk þess segja
erfðirnar til sin, heldur en ekki.
Lisibet, móðir Jóns, er ekki eins
sannfærandi persóna. Hún
dýrkar föður sinn, séra Helga i
Felli af slikri blindni, að henni
finnst ekkert athugavert við það,
þótt Jón sonur hnnar likist hon-
um I öllUflika drykkjuskapnum,
og verður af þessu nokkur orða-
senna á milli Lisibetar og bónda
hennar, þegar Jón litli er enn á
barnsaldri. Og erfðafræðin lét
ekki að sér hæða, fremur en
fyrri daginn: Jón á Nautaflötum
varð gefinn fyrir hesta, vin og
konur, þegar hann hafði aldur
til, eins og afi hans, séra Helgi I
Felli.
Aftur á móti er Þóra, æsku-
vinstúlka Jóns, fullkomlega
eðlileg sveitastúlka, tápmikil,
einörð og fylgin sér, alin upp við
fátækt og að þurfa að treysta á
sjálfa sig, en hvorki ætt né auð.
Hér verður ekki leitazt við að
gera neinn bókmenntalegan
samanburð á sögum Guðrúnar
frá Lundi, ef til vill verður ein-
hver til þess að vinna það verk
siöar. En það hyggur sá, sem
hér pikkar á ritvél, að Dalalif
verði langlifast verka hennar.
Vafalaust hefðu bækur Guð-
rúnar grætt á þvi, ef hún hefði
gert sérmeira far um að þjappa
söguefnum sinum saman og
stytta stilinn. Og kafibollatalið
(,,ég ætlaði einmitt að fara að
hella upp á könnuna”), hefði
hún að skaðlausu mátt skera
niður um ein 99%. Hún var alla
tiö mjög orðmargur höfundur.
Dalalif eitt er fimm bindi i all-
stóru broti, tæpar tvö þúsund og
tvö hundruð blaðsiður.
Til skamms tima var hið is-
lenzka samfélag næstum hreint
bændaþjóðfélag. Mestur hluti
þjóðarinnar bjó i dreifðum
bændabýlum, og viða var langt
á milli bæja. En þótt hver bær
mætti heita riki út af fyrir sig,
bárust tiðindi einatt á milli
manna. Forðum riðu hetjur um
héruð, og fóru reyndar ekki á-
vallt með friði. Alþýða manna
lifði sinu lífi. Smalar hittust i
heimalöndum og á heiðum uppi
og skiptust á fréttum. Sögur
urðu til og voru sagðar, breytt-
ust og mótuðust i meðförum.
öldum saman var það ein aðal-
skemmtun Islendinga að segja
hver öðrum sögur, — oftast al-
þýðlegar sögur um hversdags-
leg efni — þótt hins gerðust lika
dæmi, og þau ófá, að sögurnar
næðu þeim þroska, hæð og dýpt,
að vera sambærilegar við það
sem bezt gerist i bókmenntum
heimsins.
Guðrún frá Lundi er fulltrúi
hinnar alþýðlegu sagnalistar.
Bækur hennar eru alþýðlegar
sögur, sagðar á alþýðlegan hátt,
og hún stendur algerlega á hin-
um þjóðlega frásagnargrund-
velli.
Guðrún Arnadóttir fæddist á
Lundi i Stiflu i Fljótum i Skag-
afjarðarsýslu 3. júni 1887.
(Kirkjubókin segir nú reyndar
7. júni). ForelÓrar hennar voru
Arni Magnússon og kona hans
Baldvina Asgrimsdóttir, og
bjuggu þau á Lundi og viðar i
Skagafirði.
Hinn 9. sept. 1910 giftist Guð;
rún Jóni Jóhanni Þorfinnssyni
(f. 1884, d. 1960), bónda i Geita-
gerði i Staðarhreppi I Skagafirði
Þorfinnssonar.
Þau Jón Þorfinnsson og Guð-
rún Amadóttir bjuggu svo á
nokkrum stöðum i Austur-
Húnavatnssýslu og Skagafirði,
þangað til þau fluttust til Sauð-
árkróks árið 1939, þar sem þau
áttu heima eftir það.
Þar sat Guðrún siðan og skrif-
aði, og má segja að henni félli
ekki penni úr hendi, unz þann
gest bar að garði, sem setur
punkt aftan við allar okkar sög-
ur. —VS.
Breiðholtsbúar
Kennsla mun fara fram i Breiðholtsskóla i
eftirfarandi greinum:
Barnafatasaumi, ensku 1-4. fl., þýzku 1. og
2. fl.
1 FELLAHELLI er fyrirhuguð kennsla i
leikfimi mánud. og miðvikud. klukkan 9.30
og 11.30 að morgni en siðdegis mun kennt:
enska, spænska, stærðfræði (mengi fyrir
foreldra), myndvefnaður og postulins-
málning (i henni hefst kennsla ekki strax,
en þeir, sem áhuga hafa eru beðnir að gefa
sig fram við innritun).
Innritun i Breiðholtsskóla fer fram 24.
sept. kl. 8-10 siðdegis.
Innritun i Fellahelli fer fram i byrjun okt.
samkv. auglýsingu.
Barnagæzla verður i Fellahelli fyrir börn
innan skólaaldurs, meðan foreldrar eru
við nám þar.

Prófið sætið —
en forið varlega að benzingjöfinni.
Sleðinn gæti verið kraftmeirl
en þig grunar.
Nýr, þýður og glæsilegur sleði,
40 hestafla mótor.
/C

SÝNINGARSLEDI Á STADNUM
SKIMMER 440
Takið eftir útlitinu!
SÍMI B15QO-ÁR1VIÚLA11