Tíminn - 26.09.1975, Qupperneq 11

10
TÍMINN
TÍMINN
11
►
Föstudagur 26. september 1975
Föstudagur 26. september 1975
1 Pýramörkinni vift Höfn (1975)
Viö vorum komin til Kaup-
mannahafnar aftur og heimsótt-
um „menntaseliö”, þ.e. hús Jóns
Sigurðssonar eitt kvöldiö. Þaö
var blæjalogn og hitinn 20 gráöur,
þegar við komum aö Austurvegg
12 (östervoldgade). Höföum
hringt i séra Jóhann Hliöar, sem
býr i húsinu og hefur lyklavöldin
(a.m.k. siðdegis eftir aö húsvörö-
ur fer heim) og hafði skiliö eftir
lyklana svo Þorsteinn máni
Svarfdælingur gat sýnt okkur
húsiö.
A fyrstu hæö er veitingasala og
lögö fram islenzk dagblöð. Náms-
menn hafa hér félagsaöstöðu.
Uppi eru minningarherbergi Jóns
Sigurðssonar og er þar sannar-
lega forvitnilegt aö koma. Jón
hefur búið vel og höföinglega og
haft æriö margt i kringum sig, er
vottar hin miklu störf hans á
ýmsum sviðum. Þarf margar
heimsóknir til að átta sig á þvi
öllu. Húsgögnin eru flest eftirlik-
ingar húsbúnaöar Jóns. Fræði-
mannsibúö er á annarri hæð og er
veitt ókeypis islenzkum fræöi-
mönnum venjulega til þriggja
mánaða dvalar. tslenzkukennsla
fyrir börn fer fram i húsinu.
A þriöju hæð býr islenzki prest-
urinn i Kaupmannahöfn. Carl Sæ-
mundsen kaupmaður gaf rikinu
húsið áriö 1967 og hefur það siöan
veriö allmikið endurbætt að inn-
an. Rikið borgar hita, rafmagn,
ræstingu og sér um öll útgjöld
ibúöanna uppi. Námsmenn vant-
ar fé til húsgangakaupa og lag-
færinga niðri. Talið er að um
fimm hundruð Islendingar hafi
heimsótt húsiö i sumar. Sumir
koma oft til að hittast og lesa
blööin. Nýleg athugun sýnir aö nú
eru i Danmörku fjögur—fimm
þúsund tslendingar, þ.e. miklu
fleiri en i nokkru öðru Evrópu-
landi utan tslands. Margt er um
námsfólk en margir stunda ýmis
konar atvinnu — karlar og konur.
Daginn eftir skoöuðum við
sjá og skoöa.
Geta má þess, aö rakinn er þró-
unarferill og sýnt fram á hvernig
ein lifveran lifir á annarri — og
má engan hlekk vanta i festina, ef
vel á að fara. Alls staðar er bar-
átta, lögmál lifsins er strangt.
Úti á stræti sáum viö barist um
peningana og sálina, stundum á
alvarlegan, en oft lika á hlægileg-
an hátt.
Á tröppum háskólans var þétt-
setið eitt laugardagskvöld I sum-
arbliðunni. Maöur stóð uppi á há-
um krana andspænis og lét ,,öll-
um illum látum”, baöaði út öllum
öngum og öskraði setningar á
enskuskotinni dönsku. Heyröist
t.d. oft ýmist Viet Nam, Stalin,
Lenin, Marx! Aheyrendur hlógu
og kölluðu til ræöumanns aö
herða sig og skemmta betur. A
stórri grasflöt undir trjánum
framan viö kirkju heilags anda á
„Strikinu” sat eöa lá fjöldi fólks,
einkum unglingar en útlendings
legur hópur söng og spilaði á git-
ara. Bezt söng svertingjastúlka
ýmsa fallega og fjöruga negra-
söngva. Og hún hreyfði sig á eðli-
legan, þægilegan hátt eftir hljóð-
fallinu. Það var ekki bara eitt-
hvert rugg eða róður, eins og oft
sést og er fremur til leiðinda, þeg-
ar söngvarinn viröist ekki hafa
hugmynd um hvaða efni hann fer
með, en bara tekur bakföll of
rær!! Hvit stúlka söng popp- og
rokklög, en hún gerði það miklu
siður, þótt ekki vantaði hana
lendasveiflur og læralyftingar.
Hún gerði allt vélrænt, enda hlaut
sú svarta miklu meira lof.
Um helgar streymir fólkið út úr
borginni út að sjó eða út i skógana
I grennd. Margir fara með
lestinni út á Dýramörkina
(Dyrahaven), hiö gamla veiði-
svæði danskra konúnga og stór-
höfðingja, sem nú er öllum opiö.
Þarna eru grassléttur og fag.ir
ævagamlir skógarlundir, sem
friðaðir voru vegna veiða kon-
venjulega margt fólk á skokki,
karlar og konur, er hlaupa langar
leiðir á skógarstigum og i þægi-
legri forsælu. Marga góða stund
áttum við islenzku stúdentanir i
Dýramörkinni i gamla daga, oft
margir saman. Þá lásu flestir is-
lenzku stúdentarnir, sem utan
fóru, við háskólann i Kaup-
mannahöfn. Af minum bekkjar-
bræðrum 1929 fóru þó sumir til
Þýzkalands og á næstu árum tóku
námsmenn einnig að sækja til
Sviþjóöar, Bretlands, Noregs o.fl
landa. Höfn var ekki lengur ein
um boðið að kalla.
Inni i borginni er fjöldi útlendra
ferðamanna. Þeir skoða aöallega
gömlu hverfin, en lita varla á
nýju göturnar „Þetta nýja er nú
alls staöar eins, það er ekki nýtt
fyrir okkur”, segja þeir og yppta
öxlum. Innan um ferðamanna-
sæginn kjaga virðulegar hús-
mæður með innkaupatöskur sin-
ar. Þær virðast vandlátari um
verð og vörugæði en tiökast
heima — og meira er verðmerkt
af vörum og getið um innihald eða
samsetning þeirra. Ferðamenn
kaupa kynstur af póstkortum,
þótt flest séu þau hin sömu ár
eftir ár og sýna aðallega Kaup-
mannahöfn. Fáein ný nektarkort
sjást innanum, en virðast ekki
mikið keypt. Danir eru að veröa
þreyttir á sliku og segja að út-
lendingar kaupi mest og sæki
mest „djörfu” sýningarnar.
Útlendir blaðamenn, er til
Hafnar koma, flýta sér margir
hverjir sem allra mest á klám-
vettvang og meta það meir en það
sem mikilvægt er i dönsku þjóð-
lifi. Nokkrir gróöabrallsmenn
hafa grætt fé á „klámbylgjunni”
og magnað hana i eiginhags-
munaskyni, sumir framámenn
hafa varið þetta i nafni frelsisins.
Kunnur rithöfundur kom lika
hassreykjandi á fund ráðherra
einu sinni, en hafði ekki erindi
sem erfiöi. Ráðherra rak hann út!
hafa öllu hærra en venjulegar
skógardúfur. Sáust fyrst i Dan-
mörku fyrir aldarfjórðungi og
breiðast óöum út. Nokkrir dansk-
ir stúdentar sátu á bekk og virtu
fyrir sér fólkið, ekki sizt ungu
stúlkurnar, sem framhjá gengu.
„Veiztu það, Jónas, að sumar nú-
timadömurnar hérna eru ná-
kvæmlega eins klæddar og for-
mæöur þeirra fyrir tvö þúsund
árum”, sagði snaggaralegur ná-
ungi og glotti við. „Af hverju
heldurðu þaö”, spurði stúlkan
hans efagjörn á svipinn. „Jú, það
skal ég segja ykkur, fornmenja-
rannsóknirnar hafa nýlega sann-
að það. A Norður-Jótlandi hefur
fundizt kvenfatnaður með beina-
grind i jörð svo vel varðveittur að
hægt er að gera sér örugga hug-
mynd um bæöi snið og lit búnings-
ins. Konur fornaldar hafa a.m.k.
sumar, gengið i blússu og pilsi
eins og nú, bláum og brúnum á lit,
t.d. i brúnu pilsi og blárri blússu.
Rómverjar hinir fornu kölluðu
Norðurlandabúa „hina marg-
litu”. Þeir notuðu sem sé jurtalit-
uð föt, blá, brún, rauöbrún, græn
leit og gulleit. Já, þið eruð alveg
eins klæddar og tizkudömurnar
fyrir tvö þúsund árum! „Varla
hafa þær þó haft smellur og
rennilása, þær gömlu”, svaraði
stúlkan, „en kannski góð belti og
spennur. En segðu mér, hvenær
farið þið karlmennirnir aftur að
ganga með blúnduermar og reyra
að ykkur lifstykki til að laga vöxt-
inn? Þetta geröu hirðmenn og
herforingjar fyrr á tiö ekki siður
en kvenfólkið! Strákurinn svaraöi
engu en þurrkaði bara af sér svit-
ann. Þetta var eitthvert mesta
hitasumar, sem gengið hefur yfir
Norðurlönd og eitt hið þurrasta og
sólrikasta. En á Lapplandi snjó-
aði i ágúst.
Það er aö færast hiti i hunda-
málið i Danmörku, eins og raunar
vlðar. By g gin gam eis ta r i
bannaði nýlega allt hundahald i
að út úr matvörubúð, af þvi að
hún hafði hund i innkaupatösk-
unni.
Höfn er viðast hreinleg borg og
mikið er barizt gegn margs konar
mengun m.a. miklum hávaða úti
og inni, t.d. i verksmiðjum.
Hávaði sumra hljómsveita er og
yfirþyrmandi og veldur heyrnar-
skemmdum og verkar raunar
sem deyfilyf. Menn koma hálf-
ringlaðir út i umferöina. Talsvert
af „nýtizkumusik” er með þvi
marki brennd, þvi miður. Nóg er
annars staöar af óþægilegu bila-
skrölti og ærandi umferðardyn.
A myndunum sjáið þið i fyrsta
lagi hús Jóns Sigurössonar og
konu hans. Þau bjuggu þar árin
1852-1879. Húsið er sérkennilegt
að lögun, áþekkt stafni á skipi.
Skammt er þaðan út á Löngulinu
og á hinn bóginn að „vötnunum”
og Austurbrú. Stutt er einnig að
gosbrunni Gefjunar og eftirtekt-
arverðu listaverki. Gylfi sænskur
fornkonungur, gaf Gefjuni eitt
plógsland i riki sinu, það sem
fjögur naut drægju upp dag og
nótt. En nautin (öxnin) voru
raunar synir hennar og jötuns
nokkurs. Plóglandið er Sjáland
en vatnið Lögurinn mikli i Svi-
þjóð, farið þar sem landið haföi
upp gengið. Svo er hemt i Gylfa-
ginningu i Snorra Eddu.
Ein myndin sýnir hóp dádýra i
Dýramörkinni, skammt frá „ein-
búahöllinni”, veiðiaðsetursstaö
konunga fyrrum. 1 skóginum
stendur gamla björkin mikla,
sem hér er sýnd. Það fer ekki
mikið fyrir konunum sem sitja
með skógarnestið sitt undir
björkinni.
1 gömlu stórstofunni á Fjóni
sjáið þið falleg gömul húsgögn
þ.á.m. brúðarkistu (lengst til
hægri), en i hana söfnuðu heima-
sætur fyrrum vefnaði, léreftum
o.fl. gagnlegum munum til bús-
ins.
Ingólfur Davíðsson:
HEYRT OG SÉÐ Á HAFNARSLÓÐ
'
ÉHIS8S
Danskar brúður í þjóöbúningutn
Dádýr í Dýramörkinni
IIús Jóns Sigurðssonar við Austurvegg 12, Kaupmannahöfn.
dýrasafnið mikla (Zoologisk
Museum) i Höfn og dvaldist þar
lengi, enda undur margt aö sjá I
þeim miklu salarkynnum. Dýrun-'
um er komið fyrir i sem eðlileg-
ustu umhverfi, hverri tegund eða
dýraheild. Myndir og greinargóð-
ar skýringar fylgja, einnig
skugga- og kvikmyndir. Þetta er
ótrúlega lifandi allt saman. Ég
ætla ekki að reyna aö lýsa þvi,
maður verður að koma þangað,
unganna öldum samán. Annars
væri sennilega búið að höggva
þar allt svona nálægt stórborg-
inni. Fjöldi dádýra, er fyrrum
voru flutt þangað vegna veið-
anna, reika um slétturnar, friðuð
að vissu marki. Menn fara á
þennan stað með fjölskyldur sin-
ar og hafa mat með. Börnin fá
kannski skemmtilega ökuferð i
stórum léttivögnum, sem stórir
hestar ganga fyrir. Þarna er
Viss borgarhverfi eru illræmd
vegna óeirða, fikniefnavanda-
mála, „pornobralls” o.s.frv., og
mikið rætt um hvað gera skuli til
úrbóta, t.d. á Vesturbrúarsvæð-
inu bak við aðaljárnbrautarstöð-
ina. Talið er að „peningahákall-
ar” standi á bak við i fjárgróða-
skyni og þurfi fyrst af öllu að
sanna á þá sök.
En nálægt „Strikinu” kurruðu
Tyrkjadúfurnar i trjánum. Þær
stórri sambyggingu, sem verið
var að ganga frá — og urðu af
talsverð blaðaskrif. Flestir til-
vonandi leigjendur voru hlynntir
banninu, en hundamenn skirskot-
uðu til mannréttinda (eins og
heyrzt hefur hér) og ein kona
kvaðst heldur reyna að fá sér hús-
næði annars staðar, þótt verra
væri og dýrara, ef hún fengi að
hafa hundinn sinn þar hjá sér.
Þeirrikonu var skömmu eftir vis-
Loks eru myndir af brúöum i
dönskum þjóðbúningum,
skemmtilegt .. safn.
Margir hafa tekið eftir hávöxn-
um mjóum trjám meö uppréttum
greinum. Það er eins og grænar
súlur gnæfi upp úr görðunum.
Þetta eru súluaspir (pýramida-
poplar). Þiö sjáið þær á myndinni
af gosbrunni Gefjunar.
Gömul stofa á Fjóni
Gosbrunnur Gefjunar, Kaupmannahöfn
fimmhefti
OKEYPIS

Samvinnan hefur löngum verið með ódýrustu blöðum,
og er svo enn.
Árgangurinn kostar aðeins 1500 krónur.
Samvinnan kemur nú út tiu sinnum á ári, og er hvert
hefti minnst 28 blaðsíður.
Árgangurinn er því um 300 síður að stærð.
Samvinnan er vönduð að allri ytri gerð; hún er prentuð
á góðan pappír, með litprentaðri forsíðu — og flytur
fjölbreytt efni við allra hæfi.
Nýir áskrifendur Samvinnunnar fá hálfan árgang, fimm
I hefti, ÓKEYPIS um leið og þeir gerast áskrifendur.
$ Samvinnan
---------------------------------*---------------------
Undirritaður óskar að gerast áskrifandi að Samvinnunni
Nafn
Heimili
SAMVINNAN
Suðurlandsbraut 32
Reykj'avík