Tíminn - 30.09.1975, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 30. september 1975
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónssón. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gfsla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð í
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Tillaga Brattelis
Bratteli, forsætisráðherra Norðmanna, flutti
fyrir nokkru ræðu á fundi stúdenta i Osló, þar
sem hann varpaði fram þeirri hugmynd, að það
gæti verið gagnlegt fyrir þá, sem legðu stund á
langskólanám, að taka sér ársfri frá náminu og
vinna við einhvern af undirstöðuatvinnuvegum
þjóðarinnar. Hugmynd þessa rökstuddi Bratteli
með þvi, að tengslin milli stúdenta og annarra
þegna þjóðfélagsins virtust vera að rofna. Ef sú
öfugþróun héldist áfram, gæti það leitt til óheppi-
legrar einangrunar og aukið bilið milli stétta og
kynslóða. Stúdentar vildu ef til vill ekki viður-
kenna þetta og teldu sig ekki vera i einhverjum
lokuðum filabeinsturni. Bratteli sagðist ekki
heldur vera að fullyrða það. Eigi að siður teldi
hann nauðsynlegt að koma á nánari tengslum
milli hinna stóru menntasetra og annarra þátta
þjóðfélagsins. Hættan væri sú, að háskólarnir
yrðu einangraðar stofnanir, i ónógum tengslum
við atvinnuvegina og þjóðlifið, og þetta gæti hæg-
lega leitt til alvarlegs klofnings, sem hægt væri
að afstýra með meiri snertingu uppvaxandi
menntamanna við atvinnulifið og vinnandi al-
menning.
Áreiðanlega er það rétt hjá Bratteli, að aukið
langskólanám miklu fleiri ungmenna en áður,
ásamt lengri námstima, getur leitt til vissrar
einangrunar og sambandsleysis milli mennta-
manna og annarra starfshópa þjóðfélagsins. Þess
vegna er það áreiðanlega mikilsvert, að ungt
fólk, sem stundar langskólanám, viðhaldi vissum
tengslum við atvinnuvegina og alþýðu manna.
Kinverjar ganga nú þjóða lengst i þessum efnum
og er vissulega ástæða til þess að kynnast
reynslu þeirra. í vestrænum löndum mun þó
langt i land, að fylgt verði fordæmi Kinverja i
þessum efnum. Hins vegar má vel hugsa sér hér
nokkurn meðalveg, t.d. eins og þann, sem
Bratteli hefur vakið máls á.
Misnotkun undanþága
Bolvikingar eru ekki einir um, að benda á þá
mismunun, sem felst i ýmsum undanþáguá-
kvæðum skattalaganna, og leiða i mörgum tilfell-
um til algers ranglætis og ýta jafnframt undir
óeðlilegt brask, t.d. með húseignir. Viða erlendis
er nú hafin hörð gagnrýni á slikar undanþágur.
Einna hörðust hefur hún verið i Bandarikjunum,
enda hefur fjárlaganefnd fulltrúadeildar Banda-
rikjaþings nú tekið skattalögin til meðferðar i þvi
skyni að breyta undanþágureglunum. Banda-
riska stórblaðið ,,New York Times” benti nýlega
á nokkur dæmi um, hvernig skattaundanþágur
væru misnotaðar. T.d. greiddi læknir, sem hafði
105 þús. dollara tekjur, engan tekjuskatt og
verðbréfakaupmaður sem hafði 180 þús. dollara i
tekjur greiddi aðeins 1000 dollara. Mest áberandi
dæmið var þó hjá forstjóra einum, sem hafði 448
þús. dollara i árstekjur, en greiddi ekki nema
1200 dollara i tekjuskatt. Allir þessir aðilar höfðu
talið löglega fram, en þeim hafði tekizt að nota
undanþágur sem eru leyfðar vegna skulda, sem
verða til við fasteignabrask.
Svipuð ákvæði eru i islenzkum skattalögum, og
eru vafalaust stórlega misnotuð.Sama gildir um
ýmsar aðrar undanþágur. Það er orðið timabært,
að þessi mál verði ekki siður athuguð hér en
annars staðar. Almenningur sættir sig ekki við
vaxandi byrðar meðan ýmsir stórgróðamenn eru
nær skattfrjálsir. -Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Nordli getur orðið
traustur leiðtogi
Hann vill vinsamlega sambúð við miðflokkana
Oddvar Nordli.
ÞAÐ hefur nú veriö endan-
lega ákveðið, að Oddvar
Nordli tekur við forsætisráð-
herraembættinu I Noregi, þeg-
ar Stórþingið kemur saman til
fundar eftir áramótin. A þingi
Verkamannaflokksins, sem
háð var siðastl. vor, náðist
samkomulag um, að Reiulf
Steen tæki þá strax viö for-
mennsku flokksins af Bratteli,
sem skoraðist undan endur-
kjöri, en að Oddvar Nordli,
formaður þingflokksins, tæki
við af Bratteli sem forsætis-
ráðherra, þegar hann léti af
þvi starfi. Hins vegar var ekk-
ert ákveðið um það hvenær
Bratteli léti af forsætisráö-
herraembættinu. Þaö varð
fljótt ljóst, að Bratteli ætlaði
að gegna forsætisráðherraem-
bættinu fram yfir sveitar-
stjórnarkosningarnar, sem
fóru fram 15. september
siðastl. en eftir það myndi
fyrst endanlega ákveðið
hvenær hann léti af embætt-
inu. Úrslit þessara kosninga
urðu að þvi leyti hagstæö fyrir
Verkamannaflokkinn, að hann
vann aftur mest af þvi fylgi,
sem hann haföi misst til
Sósialiska kosningabanda-
lagsins i þingkosningunum
1973. Hins vegar uröu úrslitin
óhagstæð að þvi leyti, aö
borgaralegu flokkarnir svo-
nefndu juku fylgi sitt, einkum
þó Hægri flokkurinn, en bæði
Miöflokkurinn og Kristilegi
flokkurinn héldu vel fylgi sinu.
Ef um þingkosningar heföi
veriö aö ræða, hefðu borgara-
legu flokkarnir fengið meiri-
hluta á þingi. Þetta hefur aö
sjálfsögðu valdið leiðtogum
Verkamannaflokksins
áhyggjum og hefur vafalaust
átt verulegan þátt I þvi, að sú
ákvörðun var tekin i skyndi,
að Bratteli léti af forsætisráð-
herraembættinu ekki siðar en
um áramótin. Sögusagnir
herma, aö Bratteli hafi gjarn-
an viljað vera forsætisráö-
herra lengur, en aðrir leiðtog-
ar flokksins hafi verið þvi
mótfallnir og hafi einkum
tvennt valdið þvi. Annað var
það, að drægist fráför Bratte-
lis á langinn, gæti það valdið
deilum I flokknum, þar sem
stór hluti hans hefur frekar
óskað eftir Steen en Nordli
sem forsætisráðherra. Þessar
deilur gætu magnazt, ef ekki
væri höggvið strax á hnútinn.
Jafnframt sýndu úrslitin, að
það væri enn nauðsynlegra
Þannig litur Nordli út I augum
skopteiknara.
fyrir flokkinn að vinna at-
kvæði frá hægri en vinstri, ef
koma ætti i veg fyrir borgara-
legan þingmeirihluta eftir
næstu kosningar. Til þess væri
Nordli álitlegastur og þvi væri
rétt að hann tæki sem fyrst við
forsætisráðherraembættinu
og fengi nægilegt tækifæri til
að kynna sig fyrir þing-
kosningarnar 1977.
ODDVAR NORDLI, hinn
væntanlegi forsætisráðherra
Noregs er fæddur 3. nóvember
1927. Faðir hans var verka-
maður, en annars er hann af
bændaættum. Hann lauk
stúdentsprófi 1951, og fékk
viðurkenningu sem endur-
skoðandi nokkru siðar. Hann
hóf ungur þátttöku i æskulýðs-
samtökum Verkamanna-
flokksins og kynntust þeir
Steen á þeim vettvangi og
tókst með þeim góður
kunningsskapur, sem hefur
haldizt siðan, þótt svo færi, að
þeir yrðu keppinautar við for-
mannskjörið. Nordli gegndi
mörgum trúnaðarstörfum
innan æskulýðssamtakanna,
en fyrst vakti hann þó á sér
verulega athygli með þátttöku
sinni i sveitarstjórnar- og
héraðsstjórnarmálum. Hann
varð brátt helzti leiðtogi
flokksins á sviöi sveitarstjórn-
armála i heimabyggð sinni.
Hann þótti sérstaklega glögg-
ur á tölur og fjármál og eiga
sérstaklega auðvelt meö að
ræða slik mál á ljósan og
einfaldan hátt. Arið 1954 náði
hann kosningu sem varaþing-
maður og 1961 var hann kosinn
á þing og hefur átt þar sæti
siöan. Fyrstu ár sin á þingi
fjallaði hann aöallega um
sveitarstjórnarmál og skatta-
mál og vann sér sérstaka
viðurkenningu fyrir rökfastan
málflutning. Það þótti fljótt
ljóst, að hann væri meðal
frambærilegustu foringjaefna
Verkamannaflokksins. Arið
1971 fékk hann sæti I rikis-
stjórn Verkamannaflokksins
sem ráöherra sveitar-
stjórnarmálefna, en gegndi
þvi ekki nema I hálft annað ár,
en þá sagði stjórnin af sér sök-
um ósigurs i þjóðaratkvæða-
greiðslunni um aðild Noregs
að Efnahagsbandalaginu.
Nordli hafði á þeim skamma
tima sem hann var ráðherra
unnið sér svo mikið traust, að
hann var kjörinn formaður
þingflokksins, en því starfi
fylgdi að vera einn helzti tals-
maður hans á þingi meðan
flokkurinn var I stjórnarand-
stöðu. Þegar Bratteli myndaði
nýja stjórn eftir kosningarnar
1973, þótti rétt að Nordli tæki
ekki þátt I henni, heldur héldi
áfram sem formaður þing-
flokksins og kæmi sem slíkur
til greina sem eftirmaður
Brattelis. Keppnin um
formennskuna I flokknum var
þá þegar hafin milli þeirra
Nordlis og Steens. Nordli var
studdur af neirihluta þing-
manna og þeim mönnum, sem
voru taldir meira til hægri I
flokknum, en Steen af
æskulýðssamtökunum og
vinstri mönnum flokksins.
EINS og áður segir, má
draga þá ályktun af því, að
Nordli tekur fljótlega við for-
sætisráðherraembættinu, að
Verkamannaflokkurinn muni i
kosningunum 1977 leggja
áherzlu á aö ná fylgi frá
borgaralegu flokkunum.
Þannig er ætlunin að tryggja
áfram sósialiskan meirihluta
á þingi. I fyrstu ræöunni, sen
Nordli flutti, lagöi hani
áherzlu á, að Verkamann
flokkurinn mætti ekki hald
þannig á málum að miðfloki
arnir væru eins og hraktir i
faðm Hægri flokksins. Hja
miöflokkunum, þ.e. Mið-
flokknum og Kristilega
flokknum, væru margir
kjósendur óánægðir með
hugsanlega samvinnu við
Hægri flokkinn, einkum þó hjá
Miðflokknum. Nordli sagði, að
eins og staðan væri á Stór-
þinginu nú, væri ekki mögu-
leiki fyrir aöra stjórn en
minnihlutastjórn Verka-
mannaflokksins. Þétta breytt-
ist, ef borgaralegu flokkarnir
fengju meirihluta á þingi.
Þess vegna yrði aö reyna að
koma I veg fyrir sllkan meiri-
hluta. Hann sagði óllklegt, að
margir kjósendur Sósialíska
kosningabandalagsins vildu
stuðla að þvi, að Hægri flokk-
urinn yrði helzti stjórnar-
flokkur landsins. b b