Tíminn - 01.10.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Miðvikudagur 1. október 1975
Páll Guðmundsson:
Skapa þarf sjávarútvegi
þá aðstöðu, að hann geti
greitt þau laun sem þarf
til þess að fá gott fólk til
starfa
Oft hefur verið umræðuefni
sjómanna og annarra, er til
þekkja, sá mikli verðmunur,
sem er á fiski hér og i nágranna-
löndum okkar. bessum undir-
stöbuatvinnuvegi hefur verið
haldið gangandi til þessa með
miklu aflamagni á mann og
skip, sihækkandi sölu afurðanna
og marg endurteknum gengis-
fellingum, þar sem gengið hefur
verið á skiptakjör sjómanna og
ráöstöfunarfé útgerðar á
greiðslu i hið alræmda sjóða-
kerfi, sem allt er að sliga. Það
grefur undan heilbrigðum
rekstri með færslu frá sjómönn-
um og Utgerð skipa, sem betur
afla, til.hinna.
A siðast liðnu ári verður sú
breyting, að verð afurða á er-
lendum mörkuðum lækkar.
Mest á fiskimjöli úr 10 dollurum
próteineiningin i 3.5 dollara.
betta gerist samfara stór-
hækkuðum rekstrarkostnaði út-
gerðar og fiskiðnaðar, þar sem
olia og veiðarfæri hafa þrefald-
azt i verði. Hækkun oliuverðs
var sjávarútvegurinn einn lát-
inn bera með nýjum álögum á
óskipt aflaverðmæti, sem siðan
er notað til niðurgreiðslu á oliu
og verkar þannig, að skipin,
sem beturafla, greiða fyrir oliu
meira en tvöfalt hærra verð en
hún kostar án niðurgreiðslu.
Var þó nög um slikar millifærsl-
ur fyrir.
Hækkun rekstrarkostnaðar
fiskvinnslu verkar öll til
lækkunar fiskverðs. Er nú svo
komið, að lengra verður ekki
haldið, eigi útgerðin að ganga.
Ahafnir fjölda skipa hafa að-
eins fengið kauptryggingu það
sem af er þessu ári. Laun sem
Sfóru i júni mánuði siðast liðnum
(mánaðarlaun) upp i 74.271 kr.
til háseta og 102,159 kr. til skip-
stjóra. Af þessum launum
greiða þeir fæði. Við sjáum bezt
hvers störf sjómanna eru metin,
þegar mánaðarlaun þeirra ná
ekki 30% af launum starfsfólks
við rikisframkvæmdir eins og
hjá Sigöldu og Kröflu. Svo að
engan þarf að undra, þótt erfið-
lega gangi að manna fiskiskip-
in, og ekki verður það til að bæta
hag útgerðar, sem átti i miklum
erfiðleikum fyrir. Með lágu
fiskverði er unnið markvisst að
þvi að koma útgerð fiskiskipa
undir þá, sem fiskverkun reka.
Nú er svo komið varðandi
marga þætti hráefnisöflunar á
bræðslufiski, að vinnslu-
kostnaður, útflutningur og
sjóðakerfiö taka svo til allt, og i
sumum tilfellum allt það verð,
sem fæst fyrir afurðir þeirra á
erlendum markaði. Hér á ég við
hráefni eins og loðnu, spærling
og kolmunna, sem ekki virðist
hægt að verðleggja hér við nú-
verandi aðstæður, en er góður
atvinnuvegur hjá nágranna-
þjóðum okkar, svo sem
Færeyingum, Norðmönnum og
Dönum.
Þótt tekið sé tillit til alls sem
greitt er i sjóðakerfið, fáum við
ekki fram nema hluta þess
verðs, sem greitt er fyrir sams-
konar hráefni, t.d. i Færeyjum.
Varðandi þann fisk, sem fer
til vinnslu í hraðfrystihúsum, er
hluti verðsins fenginn með
greiðslu úr verðjöfnunarsjóði,
sem nú er að tæmast, en verð-
meiri fiskur skilur lengur eitt-
hvað eftir i hráefnisverð, þótt
mikið sé af honum tekið.
Er nema von að sjómenn
spyrji, hvernig á þessum verð-
mun standi, þegar þeim er full-
kunnugt um að laun þeirra og
hinna, sem við fiskiðnað vinna i
landi, eru langtum lægri hér en i
þeim löndum, sem við er miðað.
Væri ekki full ástæða til að leita
hér orsaka?
Ég hef áður minnzt á þá miklu
þenslu, sem verið hefur i
menntaskólum og háskóla, og
að námið skuli beina fólkinu að
mestu til þjónustustarfa. Þar
sem undantekning er að fólk
komi frá langskólanámi til
starfa við atvinnuvegi þjóðar-
innar. Biða þarþómörg verkefni
úrlausnar og skipulags, en
kannski fyrst og fremst skiln-
ings.
Áður en ég leitast við að finna
orsakir hluta þess verðmunar,
sem er á fiski hér og viða er-
lendis, eins og það kemur mér
fyrir sjónir, vil ég taka fram, að
ég reikna ekki með þeim
rekstrarstyrkjum, sem sjávar-
útvegur nýtur viða erlendis.
Fis kim jöls verksmið jur
Erlendis þykir það frumskil-
yrði að verksmiöja fái aðstöðu á
hafnarsvæði, svo að löndun og
útskipun geti farið fram á færi-
böndum.
Hér er þessu öðruvisi farið,
sérstaklega á Suðvesturlandi.
Þar er undantekning, ef verk-
smiðja hefur aðsetur á hafnar-
bakka. Þessi aðstöðumunur
kostar mikið. Keyrslu á bifreið-
um aö verksmiðju og frá, ásamt
kostnaðarsamri útskipun. Allt
fiskimjölverður að setja i poka,
sem kosta nær 2000 kr. fyrir
hvert tonn. Pokun krefst manna
á vakt allan sólarhringinn við að
ganga frá pokum og koma þeim
fyrir I mjölhúsi. Flutningsgjald
er hærra á pokuðu mjöli en
lausu. Auk þess greiða sumir
kaupendur laust mjöl hærra
verði vegna aukins kostnaðar
viö uppskipun á pokum.
Langmestur hluti fiskimjöls
er flutt og selt laust á hinum ai-
menna markaði, og hefur svo
verið um áratug. Orkukostnaö-
ur fiskimjölsverksmiðju hér er
verulega mikið meira en er-
lendis. Munar þar nokkru á olíu,
en mest á rafmagni, sem er um
það bil tvöfalt hærra hér en viða
erlendis, að þvi er mér er tjáð.
Mun orkukostnaður vera nokk-
uð á aðra krónu á hvert hrá-
efniskiló og útskipun og flutn-
ingskostnaður á fiskimjöli til
nærliggjandi hafna i Evrópu
svipaður. Þó er fiskimjöl ekki
nema 16% af þunga hráefnis.
Margt af þvi, sem hér hefur
verið nefnt varðandi fiskimjöls-
verksmiðjur, á við um aðrar
greinar fiskvinnslu, og verð alls
afla byggist að nokkru á hvað
fæst fyrir þann hluta, sem unn-
inn er i fiskimjöl, þar sem um
60% innvegins afla til hrað-
frystihúsa og annarra
verkunarstöðva fer i fiskimjöl.
Hér hef ég aðeins minnzt á
einn þátt þess skipulagsleysis,
sem orsakar lágt fiskverð,
hrekur sjómenn i land vegna
slæmrar afkomu og stöðvar
flotann ef ekki verður breyting
á. En það eru fleiri þættir sem
svipað er ástatt með. Viðgerða-
þjónusta skipaflotans hefur ekki
þá lágmarksaðstöðu, sem henni
er nauðsynleg. Véla- og við-
gerðaverkstæði eru yfirleitt
staðsett i útjöðrum borga og
bæja og hafa enga aðstöðu við
hafnir. Ekki einu sinni mögu-
leika á bryggjuplássi né raf-
magni. Af þessu fer oft nær
helmingur vinnustunda i flutn-
inga og færslur, sem seinka
verkinu og gera það óheyrilega
dýrt. Af þessum sökum fer við-
hald skipa okkar að miklu leyti
fram erlendis, þótt hér séu ekki
siður færir iðnaðarmenn og á
lægri launum en erlendis.
Fiskverð
Það hefur verið talsvert til
umræðu i fjölmiðlum og manna
á meðal, að einn togari skilaði
hagnaði siðastliðið ár og rekstur
hans hefur gengið vel það, sem .
af er þessu ári.Þessi sami togari
er einnig með langhæst fisk-
verð, þó dregnar séu frá erlend-
um sölum allar greiðslur i út-
flutnings-og önnur gjöld i sam-
eiginlega sjóði hér heima ásamt
tollum erlendis. Skyldi ástæðan
fyrir afkomu þessa skips vera
sú, að það siglir með meira af
aflanum til erlendra hafna en
önnur og lætur framkvæma við-
hald skipsins þar sem aðstaða
er tíl starfsins?
Verð á loðnu með flutnings-
sjóði og frystingu var hátt á
fjórðu krónu pr. kg. 1974. A sið-
ustu loðnuvertið var það um 2
kr., að hluta fengið með greiðsl-
um úr verðjöfnunarsjóði, þrátt
fyrir tvennar gengisfellingar. í
ágústmánuði sl. var það ákveðið
á ný og þá 0.55 kr. og þótti kaup-
endum hátt.Þannig stefnir með
auknum tilkostnaði i landi og
sjóðagreiðslum (sem allir eru
tómir) að taka allt sern fæst fyr-
ir afurðimar.

Nú hafa háskólaborgarar, og
senn munu aðrir launþegar
leggja fram kröfur um laun
næsta árs. Er þar mikið rætt um
að ná þeim rauntekjum sem
þeir höfðu i árslok 1973.
Tel ég þvi timabært að sjó-
menn og útvegsmenn láti frá sér
heyra. Væri eðlilegt að þeir f æru
fram á að verðlagt yrði nú frá
þeim enda, sem að þeim snýr.
Hvað þeir þyrftu að fá fyrir afl-
ann og sé þá tekið tillit til
minnkandi afla. Ef loðnuveiði- I
sjómenn og útgerð létu sér
nægja sömu rauntekjur og feng-
ust við verðlagningu i árslok
1973, ætti loðnuverð á komandi
vertíð að vera 8-9 kr.pr. kg. og
svipað á spærling og kolmunna,
sem mikið er af hér við land sið-
ari hluta árs, en fær að synda
þar i friði, þótt fjöldi veiðiskipa
sé verkefnalaus, eða veiði
áþekkan bræðslufisk fyrir er-
lendar verksmiðjur á sama
tima og okkar standa verkefnis-
lausar.
Hráefnisöflun og fiskiðja er sá
eini stóriðnaður, sem rekinn er
á Islandi, þótt annarri grein hafi
nú verið gefið það nafn, iðnaði,
sem greiðir nær 3000% lægra
rafmagnsverð en sjávarútveg-
ur, auk annarra friðinda.
Okkur er sagt að greiðslujöfn-
uður við útlönd sé óhagstæður
og þjóðin lifi um efni fram.
Vafalaust er það rétt.
Ber þá að snúast gegn
vandanum með þróttmeiri
sjávarútvegi og betri nýtingu
þess afla, sem á land kemur. En
til að svo verði, þarf nú þegar að
skapa sjávarútveginum þá að-
stöðu, að hann geti greitt þau
laun, sem þarf til að fá nóg og
gott fólk til að starfa við undir-
stöðuatvinnugrein þjóðarinnar
á sjó og landi, en á það skortir
mikið.
Það hefði þótt lélegur bóndi i
minni sveit, sem hefði fyrst
dregið úr fóðrun kúnna þó þær
ættu I erfiðleikum með að fram-
fleyta sistækkandi fjölskyldu
með auknar kröfur.
KENNSLUBÓK í TÓNFRÆÐI
— ný bók eftir dr. Hallgrím Helgason
ÖRN OG ÖRLYGUR hafa gefið út
NÝ RAUÐA
KROSS DEILD
Kennslubók i tónfræði eftir dr.
Hallgrim Helgason, tónskáld. í
formála segir höfundur m.a.:
,,Þessi stutta handbók er hugsuð
sem fyrsti leiðarvísir tilþess aö
nema mál tóna og gefa um leið
örlitinn forsmekk aö æskilegu
framhaldi.”
Tónfræöi dr. Hallgrims byrjar
á frumatriðum um nótnakerfi,
segir frá nótum, lyklum, tónhæð,
tónlegnd, tónstyrk, takti, hljóð-
falli og hrynjandi. Mikil áherzla
er lögð á skipun tónbila sem lykil
aö þeirri nauðsynlegu kunnáttu,
að geta lesið nótur og sungiö þær
beint frá blaöi, sem vissulega er
undirstaða aö blómlegu sönglifi.
Nýir timar boða nýtt efni. Svo er
einnig hér þvi að nokkrir kraflar
bókarinnar eru hér á landi alger
nýjung. Má þarf nefna atriði eins
og „eiginleikar tóntegunda”, og
„sérlegt gildi tónbila”, sem fjalla
um sérblæ og innihald tóntegunda
og tónbila. Nýstárlegur er
ennfremur kafli um lagmyndun,
þar sem gerð er grein fyrir bygg-
ingu laga, og islenzk lög tekin til
skýringar. Loks er sérstakur kafli
um tónlistarlif almennt, en þar er
skýrt frá tónlist sem uppeldis-
legri nauðsyn, margvislegri
músikiðkun á breiðum grund-
velli, þar sem allir geta orðið
virkir þátttakendur.
Af lauslegri upptalningu má
vera ljóst, að bók þessi á brýnt
erindi við alla þá sem læra tón-
menntir. Hún getur oröið uppörv-
un þeim, er stunda hljóðfæraleik
sem atvinnu eða annast músik-
kennslu, og ánægjulegur og
fróðlegur lestur fjölmörgum
áhugamönnum. Bókin er sett og
prentuð hjá Prentsmiðjunni Odda
hf. Hún er filmuð hjá Korpus hf.
og bundin hjá Sveinabókbandinu
hf. Káputeiningu gerði Hilmar
Helgason.
örn og örlygur hafa einnig tek-
ið að sér dreifingu Sögu tónlistar-
innar eftir Sigrid Rasmussen I
þýðingu dr. Hallgrlms Helgason-
ar. Bókin kom út árið 1946 og er
hin athyglisverðasta, enda hlaut
hún þá þegar hina beztu dóma.
Þannig skrifaði Björgvin Guð-
mundsson tónskáld mjög lofsam-
lega um bókina og sagöi m.a.:
„Þá er hin ágæta þýðing Hall-
grims á Tónlistarsögu Sigrid
Rasmussen, en það er sú prýði-
legasta bók sinnar tegundar,
sem ég sem ég hef lesið”. Báðar
þessar bækur, Kennslubók i
Tónfræði og Saga tónlistarinnar
eiga mikið erindi til þeirra sem
leggja stund á tónmenntir.
gébé-Rvik — Stofnfundur Rauða
kross deildar Dalvíkur og ná-
grcnnis var haldinn á Dalvik 25.
sept. sl., og setti formaður undir-
búningsnefndar, Kristján Ólafs-
son, fundinn og skýrði frá aðdrag-
anda stofnunarinnar. Stofnfé-
lagar deildarinnar voru 38, en
stofnéndurmunu þeir teljast, sem
skrá sig félaga fyrir nk. áramót.
Starfssvið deildarinnar er Dalvik.
Svarfaðardalur, Árskógsströnd
og Hrisey,
Stjórn hinnar nýátofnuðu deild-
ar skipa: Kristján Ólafsson for-
maður, Halla Jónsdóttir ritári og
Anton Angantýsson gjaldkeri.
Auk þess voru þrir kosnir i vara-
stjórn, og tveir endurskoðendur.
Almennar umræður urðu á
stofnfundinum, og kom fram
mikill áhugi , á velferð heilsu-
gæzlustöðvarinnar á Dalvik, en
einmitt þennan sama dag var
byrjað að grafa fyrir stöðinni. Þá
var rætt um neyðarvarnir,
sjúkraflutningamál o.fl., og mun
verða efnt til almenns fundar um
málefni deildarinnar flótlega.
GIsli Ólafsson úr stjórn RKl og
Akureyrardeildinni flutti nýstofn-
aðri deildkveðjur,og Guðmundur
Blöndal, framkvæmdastjóri hjá
Akureyrardeild, skýrði frá starf-
semi deildarinnar. Eggert As-
geirsson skýrði svo frá starfsemi
Rauða krossins.