Tíminn - 03.10.1975, Síða 6

6
TÍMINN
Föstudagur 3. október 1975
Svar við grein Sveins Hallgrímssonar
Ástæðulaus samanburður
skógræktar og sauðfjárræktar
í Tímanum birtist fyrir
skömmu grein eftir Svein
Hallgrímsson sauðfjár-
ræktarráðunaut, um við-
aukakafla í skýrslu Rann-
sóknaráðs ríkisins um
„Þróun byggingastarf -
semi".
Þar sem nokkurs mis-
skilnings og misræmis
gætir í greininni, virðist
eðlilegt, að við, sem stóð-
um að samsetningu skýrsl-
unnar, gerum nokkra at-
hugasemd þar að lútandi.
Tilgangur
t lokaoröum greinar sinnar
gerir Sveinn Hallgrimsson okkur
upp tilgang, sem er alls fjár-
skyldur þeim, sem við höfðum i
huga og honum var tjáð i simtali
við þann, er þetta ritar.
Þó vafalaust verði ýmislegt
gerttilað minnka notkun timburs
i byggingariðnaði á komandi
árum vegna hækkandi raunverðs
á timbri i heiminum, sem spáð
hefur verið að muni ef til vill þre-
faldast á næstu tiu árum, bland-
ast samt fáum hugur um, að seint
verður timbri og timburvörum
ofaukið i byggingariðnaði.
Það er þvi tæplega goðgá af
nefnd, sem sett er niöur til aö
gera yfirlitsúttekt á ýmsum
tæknilegum og efnahagslegum
þáttum byggingarstarfsemi, að
hún fjalli um ýmiss konar hrá-
efnaöflun, sem máli skiptir, enda
er 3. kafli eingöngu vigður slikum
umræðum. 1 kafla 3.3.4 (Ábend-
ingar) er siðan visað til þess við-
auka, sem grein Sveins fjallar
um.
Viðauki þessi (kafli 10.2 i
skýrslunni) er settur fram i þeim
tilgangi að vekja bændur til um-
hugsunar og vonandi fram-
kvæmda um skógrækt.
Kaflinn er ekki skrifaður til
árásar á hefðbundinn landbúnað
né á neinn hátt að rýra gildi hans,
heldur er honum ætlaö, eins og
áður er sagt, að vera skerfur að
þvi markmiöi að renna fleiri stoð-
um undir tekjuöflun bænda i þeim
tilgangi að framleiöa hráefni
m.a. fyrir byggingariðnað i fram-
tiöinni.
Full ástæða virðist til að benda
á, að hér er ekki um spurninguna
annað hvort sauðfjárrækt eða
skógrækt aö ræðá, heldur miklu
fremur bæði og. Það er þekkt
staðreynd, að skógarbelti skýla
lægri gróðri, viöhalda heppilegu
rakajafnvægi i jaröveginum og
auka þannig framleiöni landsins,
hvort heldur er um beitarlönd eða
ræktað land aö ræða. Ingvi Þor-
steinsson skrifar i riti sinu Gróð-
urvernd (Rit Landverndar nr. 2,
frá 1972) i kafla um ,,Uppskeru-
magn og beitarþol gróðurlenda”:
,,Til skóglendis telst bæði birki og
viðikjarr. Það gefur meiri heild-
aruppskeru en nokkurt annað
gróöurlendi og hefur mjög hátt
beitargildi. Viö samanburð kem-
ur i ljós, aö uppskera og nýtanleg-
ar fóðureiningar af botngróðri i
skóglendi eru rúmlega tvisvar
sinnum meiri en að meðaltali af
öðrum úthagagróðurlendum. Þó
voru allflestar uppskerumæling-
ar i skóglendum gerðar á ófriðuðu
landi. Án efa er þetta bæði afleiö-
ing skjóls og meiri frjósemi skóg-
arjarðvegs. Þetta gefur nokkra
tölulega hugmynd um, hve geysi-
mikið gróður landsins hefur rýrn-
að að gæðum viö eyðileggingu
skóglendis”. Tilvitnun lýkur.
Þó hér sé miðað við birki og
viðikjarr, er sennilega ekki mikill
munur á hæfilega grisjuðu barr-
lendi, þannig að sólar njóti fyrir
lægri gróður.
Það ætti nú að vera augljóst, að
hér er um að ræða landbætur,
sem einnig koma sauðfjárrækt til
góða, — eftir að óhætt er að beita
skóglendið, sem að meðaltali ætti
að vera nokkuð tryggt eftir að
skógurinn hefur náð u.þ.b. 20 ára
aldri (vafalaust er þetta misjafnt
eftir aðstæðum, tegund tráviðar
og vexti).
Viðmiðun var gerð við sauð-
fjárrækt varðandi arðsemi af 1 ha
lands og skógrækt á sama ha mið-
að við gefnar forsendur. Þetta
var gert í þvi augnamiði, að
bændur gætu metið beitartapið i
20 ár af þeim hektara eða hektur-
um, sem þeir teldu sér fært að sjá
af til skógræktar, en allir hljóta
að sjá og skilja, að þessi þróun
yrði hægfara vegna stofnkostnað-
ar og þar með fjárfestingar, sem
fyrst skilar sér eftir tiltölulega
langan tima.
Það yröi þvi væntanlega um til-
tölulega litið land að ræða, sem
notaðyrði til skógræktar af bænd-
um, miðað við það geysimikla
land, sem notað er til beitar. Hins
vegar gæti hér verið um verulega
viðbót við skógrækt að ræða
miðað við það tiltölulega litla
land, sem er skógi vaxið og þar
sem skógrækt fer fram.
Forsendur
I grein sinni gagnrýnir Sveinn
Hallgrimsson nefndina fyrir að
hafa ekki gefið upp heimildir
fyrir upplýsingum. Þetta er að
hálfn leyti rétt. I nefndum kafla
er það skráð um heimildir, ,,að
samkvæmt upplýsingum Rann-
sóknastofnunar landbúnaðarins,
mun eitt ærgildi (ein ær + 1.3
lömb) þurfa um 2.5 ha af úthaga-
beit i allt að 200 metra hæð”.
Þetta voru þær upplýsingar, sem
nefndin bað um, þ.e. afrakstur af
landi, sem liggur lægra en 200 m
miðað við ærgildi. Það hefur siðar
verið upplýst, að Ingvi Þorsteins-
son, sem gaf þessar upplýsingar,
misskildi spurninguna, þar sem
spyrjandi notaði hugtakið ,,út-
hagabeit i allt að 200 m hæð”, en
úthagi er af fagfólki á þessu sviði
notaður um haga yfir 200 m
Meðalgildi hagabeitar á ærgildi
undir 200 m telur Ingvi að megi
áætla u.þ.b. 2 ha, en 1.5 ha viö
mjög góðar aðstæður (optimal).
Þess er enn fremur getið siðar i
sama kafla, að stofnkostnaðar-
viðmiðun sú, sem notuð er fyrir
skógræktina, sé samkvæmt
upplýsingum frá Skógrækt rikis-
ins. Hins vegar hefur láðst að
geta þess, að upplýsingar þær,
sem gefnar eru um afurðir af ær-
gildi á hverju ári, eru fengnar i
simtali við Svein Hallgrimsson og
að það er umreiknað i afurðir/ha
af nefndarmönnum. Þá má bæta
við fjórðu heimildinni, sem
nefndarmenn studdust við og
láðst hefur að geta, en það eru
upplýsingar um afurðaverð til
bænda, sem fengið er hjá Þjóö-
hagsstofnun. Enn fremur er
ástæða til að koma að leiðréttingu
varðandi þetta verð, sem Sveinn
athugasemdalaust telur vera
hreinar tekjur, sem bornar séu
saman við vergar tekjur af skóg-
rækt. Hér er um að ræða vergar
tekjur til bænda, eins og stendur i
skýrslunni. (Skýring sú, sem
slæðzt hefur inn i skýrsluna á
hugtakinu vergar tekjur = sölu-
verð — aðföng er röng).
Það má vel vera, að forsend-
urnar séu gagnrýni verðar, en sá
misskilningur verður að skrifast
hjá þeim, sem upplýsingarnar
gáfu.
Hér fylgir reikningsdæm i
miðað við leiðréttar forsendur um
afurðamagn af ærgildi (sbr. grein
Sveins Hallgrimssonar) og leið-
réttingu á stærð beitarlands pr.
ærgildi sbr. athugasemdir hér að
ofan.
Reikningsdæmi
1 ærgildi (sjá grein Sveins Hall-
Nú má beita landið á 15 siðustu
uppvaxtarárum skógarins eftir
að skógurinn hefur verið friðaður
og grisjaður fyrstu 20 árin. Eftir
20 ára friðunartima er landið þvi i
tvöföldum notum, þ.e. bæði sem
1 þessum dæmum hefur vinna
bóndans við sauðfjárhaldið og
skógvinnu verið lögð að jöfnu.
Enn fremur er hvorki tekið tillit
grimssonar) svarar til 12.5 til 25
kg kjötafurða á ári, 2.5 til 5.0 kg af
gæru og 1.5 til 1.7 kg af ull pr. kind
+ ull af lambsgærum (áætlað af
höfundi þessarar greinar 0.3 til
0.5 kr.) eða samtals 2.0 kg af ull.
Þetta eru afurðir miðað við ær-
gildi, en ekki miðað við ha lands,
beitarland (eftir itölu) og til skóg-
ræktar. Svo sem fyrr greinir (til-
vitnun i bók Ingva Þorsteinsson-
ar) er beitargildi i ófriðuðu skóg-
lendi að jafnaði rúmlega helmingi
meira en á öðru beitarlandi. Hér
til kostnaöar bóndans við viðhald
fjárstofnsins yfir vetrartimann,
né vélakostnaðar, þ.e. vegna sag-
ar og slits og reksturs dráttar-
en á þessu virðist Sveinn ekki
gera mun i grein sinni, þar sem
hann gerir athugasemdir við for-
sendur. Nú nýtir ærgildir 1.5 til
2.0 ha lands undir 200 m til beitar
yfir sumartimann, þannig að
afurðir/ha verða sem hér segir:
verður reiknað með helmingi
meiri afrakstri af landinu til beit-
ar en verið hefði án skóglendis.
vélar við skógarhöggið.
Þá hefur verið reiknað með inn-
lánsvöxtum en ekki útlánsvöxt-
um, enda er hér um sparifjár-
Kostnaðarliðir: Miðað við 1.5 ha/ærgildi (optimal) Miðað við 2 ha/ærgildi (meðaltal)
Einingar- verð Minnstu afurðir kg kr. Mestu afurðir kg kr. Minnstu afurðir kg kr. Mestu afurðir kg kr.
Kjöt 204 kr/kg 7.5 = 1.530 15 = 3.060 6.75 = 1.275 12.5 = 2.550
Gæra 80 kr/kg 1.5 = 120 3 = 240 1.25 = 100 2.5= 200
Ull 105 kr/kg 1.2= 126 1.2= 126 1.0 = 105 1.0= 105
Vergar tekjur af ha á ári, samt. 1.776 3.426 1.480 2.855
Með innlánsvöxtum (13%) og vaxta- vöxtum (13%) verð- ur tap vegna beit- armissis í 20 ár samtals 162.217 312.930 135.181 260.773

Stofnkostn. við skógrækt er talinn 93.500/ha með 13%. vöxtum og vaxta- vöxtum í 35 ár samtals 6.738.405 6.738.405 6.738.405 6.738.405
Kostn.liðir samtals 6.900.622 7.051.335 6.873.586 6.999.178
Miðað er við afurðaverð til bænda skv. upplýsingum
fengnum hjá Þjóðhagsstofnun (Sveinn gerði ekki athugasemd
við þessar upplýsingar og eru bær því óbreyttar).
Tekjuliðir: Miðað við 1.3 ærgildi/ha Miðað við 1 ærgildi/ha
Minnstu afurðir kr. Mestu afurðir kr. Minnstu afurðir kr. Mestu afurðir kr.
Vergar tekjur af ha á ári, samtals 3 . 552 6.852 2.960 5.710
Með 13% vöxtum og vaxtavöxtum í 15 ár (þ.e. á uppvaxtar- tíma skógarins), samtals 161.760 312.052 134.800 260.040

Tekjur af skógrækt á grisjunartxma, þ.e. frá^lO ára aldri til 35 ára aldurs. Miðað er við jafna grisjun og að jafnaði 635 kr/ fyrir -, (staur- ar 13% vextir og vaxta- vextir. 11.094.726 11.004 .726 11.094.726 11.094.726
Tekjur samtals 11.256.486 11.406.778 11.229.526 11.354.766
Kostnaður samtals, fært af fyrri töflu 6.900.622 7.051.335 6.873.586 6.999.178
Tekjur - kostnaður 4.355.864 4.355.443 4.355.940 4.355.588