Tíminn - 07.10.1975, Blaðsíða 9
Þriðjudagur 7. októbcr 1975.
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson <ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glsla-
son. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, sími 26500
— afgreiðsluslmi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð í
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprenth.f:
Samstarf stjórnar-
flokkanna
Þeirrar óskhyggju hefur gætt i vaxandi mæli i
málgögnum stjórnarandstæðinga að undanförnu,
að sambúðin milli stjórnarflokkanna fari versn-
andi og þess geti orðið skammt að biða, að upp úr
henni slitni. Ólafur Jóhannesson forsætisráðherra
vék að þessu i ræðu sinni á fundi Framsóknarfé-
lags Reykjavikur siðast liðinn miðvikudag. Hon-
um fórust orð á þessa leið:
,,Menn spyrja gjarna hvemig stjórnarsamstarf-
ið gangi og samkomulagið sé innan stjórnarinnar.
Ég held,að það sé alveg óhætt að segja, að það sé
ekki verra en gengur og gerist i samsteypustjórn-
um. Að sjálfsögðu em skoðanir skiptar, og oft
hljóta niðurstöður að byggjast á málamiðlun. En
ég verð að segja það, að ég hef þá reynslu, að það
sé litið á málin af sanngirni og reynt að komast að
þeirri málamiðlun, sem við hæfi er. Ég fyrir mitt
leyti held, að það sé alveg ákveðinn vilji i báðum
samstarfsflokkum rikisstjórnarinnar að halda
þessu samstarfi áfram, og ég held að báðir séu
ákveðnir i þvi að standa að þessu samstarfi af full-
um heilindum. Þess krefstþjóðarhagur. Við höfum
ekki efni á þvi að sundra kröftunum i meiningar-
litla flokkadrætti. Hvorugur stjórnarflokkanna
mun þvi hlaupa undan böggunum, þó að þeir séu
dálitið þungir i bili. Enda veit ég ekki hvaða önnur
stjórn ætti að taka við eða liklegri væri til að hafa
vald á málunum eins og þau eru nú.”
Áreiðanlega er þetta rétt túlkun á afstöðu Fram-
sóknarflokksins til stjórnarsamstarfsins. í sam-
steypustjórnum fær enginn flokkur allt það fram,
sem hann kýs helzt. Hinsvegar getur hann haft
mikilvæg áhrif á þróunina. Af hálfu Framsóknar-
manna er það mikilvægt, að núverandi rikisstjórn
hefur til þessa tekizt að tryggja næga atvinnu og
að byggðastefnunni hefur verið fylgt fram með
fullum þrótti. Menn mega ekki gleyma þvi, hve
þýðingarmikið það er að sleppa við böl atvinnu-
leysis. Það skiptir lika miklu máli, að kappsam-
lega sé unnið að þvi að tryggja jafnvægi i byggð
landsins. Rikisstjórninni hefur óneitanlega tekizt
vel i sambandi við bæði þessi meginverkefni.
Það er hinsvegar rétt, eins og kom svo glöggt
fram i ræðu Ólafs Jóhannessonar, að rikisstjórn-
inni hefur ekki tekizt að draga úr hinu mikla verð-
bólguflóði, sem hófst hér á siðast liðnu ári. Þar er
lika við margan vanda að fást. Annarsvegar hafa
verið versnandi viðskiptakjör út á við, en hinsveg-
ar mikill þrýstingur frá ýmsum hópum innan-
lands, sem hafa metið meira sérhagsmuni en
þjóðarhag. Æskilegast er að geta leyst efnahags-
málin með sem viðtækustu samkomulagi, en rikis-
valdinu sé ekki beitt fyrr en i lengstu lög. Milli
stjórnarflokkanna hefur verið fullt samkomulag
um þessi vinnubrögð. Vel má vera, að aukinn
vandi og erfiðleikar krefjist nú breyttra vinnuað-
ferða.
Þvi miður hefur sá bati, sem menn væntu siðar á
þessu ári, látið biða eftir sér, og bólar ekki á
honum enn. Þvert á móti hafa erfiðleikar aukizt á
ýmsan hátt. Þetta eykur enn þörfina fyrir traust
samstarf. Stjórnarflokkarnir tóku höndum saman
á siðast liðnu ári, þrátt fyrir ýmsan ágreining,
vegna þess að þeim var ljóst, að viðureignin við
efnahagsvandann yrði að ganga fyrir öllu öðru.
Þessar forsendur fyrir stjórnarsamstarfinu hafa
siðuren svo breytzt.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Bretar raeða um ríkis
styrk til flokkanna
Flokkarnir fá ríkisstyrk í sjö Evrópuríkjum
í FYRSTA sinn njóta nú
stjórnarflokkarnir I Bretlandi
sérstaks rlkisstyrks til starf-
semi sinnar. Þessi styrkur er
bundinn viö þingflokka, og er
honum ætlaB aö jafna aðstööu-
muninn, sem er fólginn I þvl,
aö rúöherrar stjórnarflokks-
ins geta látiö opinbera aðila
afla allskonar upplýsinga en
stjórnarandstööuflokkar eiga
oft ekki kost á þvi. Þessvegna
hefur þótt rétt aö veita stjórn-
arandstööuflokkum nokkurn
styrk til upplýsingaöflunar.
Ríkisstyrkur þessi, sem
brezka þingið samþykkti
nokkru eftir slöustu áramót,
verður ekki hár I fyrstu.
íhaldsflokkurinn fær 150 þús-
und sterlingspund, Frjálslyndi
flokkurinn 33.250 sterlings-
pund og Skozki þjóðernis-
flokkurinn 9700 sterlingspund.
Aðrir flokkar skipta á milli sln
10 þúsund sterlingspundum.
Þetta eru ekki háar upphæöir,
en þetta er heldur ekki nema
byrjunin. Bretar ræða.nú um
þaö I alvöru aö veita flokkun-
um opinberan styrk til venju-
legrar starfsemi sinnar, og
gera þá þannig óháöa þeim
sérhagsmunaöflum, sem
leggja fram mest fé til starf-
semi þeirra. I malmánuði
siöast liönum skipaði rlkis-
stjórnin sérstaka milliþinga-
nefnd, sem er ætlaö aö skila
Itarlegu áliti um þetta efni.
Verkefni nefndarinnar er I
fyrsta lagi aö kynna sér, hvort
það yröi I þágu þingræöisins,
aö flokkarnir fengju rlkisstyrk
til þeirrar starfsemi þeirra,
sem fer fram utan þingsins. 1
ööru lagi er nefndinni faliö aö
draga ályktanir af þeirri-
reynslu, sem fengizt hefur 1
þeim löndum, þar sem flokk-
arnir hafa notiö rlkisstyrks.
BREZKU stjórnmálaflokk-
arnir eru háöir sterkum fjár-
málaöflum varöandi fjár-
framlög til starfsemi sinnar.
Tekjur Verkamannaflokks-
ins á árinu 1974 námu 1.1.
milljón sterlingspunda. Þar af
námu framlög frá verkalýös-
samböndunum um 70%. Fé-
lagsgjöld frá flokksmönnum
námu ekki nema 7.7%. Aörar
tekjur komu frá bókaútgáfu og
ýmiss konar starfrækslu.
Ihaldsflokkurinn hefur miklu
meiri tekjur en Verkamanna-
flokkurinn, eöa allt aö þrefalt
meiri. Á fjárhagsárinu, sem
lauk 31. marz 1974, námu tekj-
ur hans rúmlega 2.8 milljón-
um sterlingspunda. Þar af
voru 84,4% gjafir eöa framlög
frá fyrirtækjum eöa fjárafla-
mönnum. Félagsgjöld frá
flokksmönnum námu 13,4%.
Þannig hefur Ihaldsflokkurinn
miklu meiri tekjur af félags-
gjöldum en Verkamanna-
flokkurinn, enda eru flokksfé-
lög Verkamannaflokksins
yfirleitt heldur fámenn og
veikburða. Tengsl Verka-
mannaflokksins við verka-
lýöshreyfinguna eiga senni-
lega þátt 1 þvl, aö flokksfélögin
hafa aldrei komizt verulega á
legg. Ihaldsflokkurinn er mun
betur skipulagöur aö þessu
leyti. En þrátt fyrir þaö eru
aðaltekjur hans ekki félags-
gjöld, heldur framlög frá
fyrirtækjum, og eru þar á
meðal ýms auöfélög, sem gefa
háar upphæöir. T.d. námu
framlög sumra meira en 60
þúsund sterlingspundum á
umræddu fjárhagsári.
Þaö hefur sætt vaxandi
gagnrýni, hve mjög íhalds-
flokkurinn er fjárhagslega
Wilson forsætisráöherra Breta
háöur auöfélögum, en Verka-
mannaflokkurinn er háöur
verkalýöshreyfingunni. Jafn-
framt er þvi haldiö fram, aö
félagsleg starfsemi flokkanna
þyrfti aö veröa meiri og þeir
væru þannig I nánari tengslum
viö kjósendur.
En vegna fjárskorts
hefur félagsleg starfsemi
þeirra fariö minnkandi á
siöari árum. Ariö 1951 haföi
Verkamannaflokkurinn starf-
andi sérstaka erindreka I 296
kjördæmum, en nú ekki nema
I 112. Áriö 1951 haföi thalds-
flokkurinn starfandi erind-
reka I 500kjördæmum, en nú I
aöeins 350. Þekktur prófessor,
Richard Rose, sem nýlega
hefur athugaö þessi mál, tel-
ur, aö Ihaldsflokkurinn þyrfti
aö hafa 2.3 milljónum
sterlingspunda meita i árs-
tekjur og Verkamannaflokk-
urinn 4.7 milljónum meira til
þess aö geta haldið uppi eöli-
legri starfsemi, og eru þessar
tölur miöaöar viö verögildi
pundsins 1972. Báðir flokkarn-
ir kvarta lika undan vaxandi
fjárskorti og að tekjustofn-
arnir veröi stööugt óöruggari,
þar sem aðaltekjustofninn er
háöur geöþótta einstakra
verkalýösleiötoga, eða auö-
jöfra. Af þeim ástæöum voru
flokkarnir sammála um
framangreinda nefndarskip-
un.
SJÖ RIKI I Evrópu styrkja
nú starfsemi stjórnmála-
flokka meö opinberum fram-
lögum. Þaö var Vestur-Þýzka-
land, sem reiö á vaöiö. Þar
hafa flokkarnir notiö rlkis-
styrks slöan 1959, og er fram-
lagiö miöaö við atkvæðatölu
flokkanna. Austurrlki fylgdi á
eftir 1961. Svíþjóö varö fyrst
Noröurlanda til aö taka upp
opinberan styrk til flokkanna.
Þaö gerðist áriö 1965. Finn-
land fylgdi á eftir 1966 og Dan-
mörk 1969. I þessum þremur
löndum er styrkur til flokk-
anna miöaöur viö þingmanna-
tölu. Noregur lögleiddi ríkis-
styrk til flokkanna 1970, og þar
er styrkurinn miöaöur viö at-
kvæöatölu flokkanna. Italla
bættist svo I hópinn á siöast
liönu ári. Þar er styrkurinn
miöaöur viö atkvæöatölu.
Ariö 1974 samþykkti Kanada
að greiöa flokkum ríkisstyrk,
og er þar miöaö viö vissa hluta
af útgjöldum þeirra. Banda-
iríkjaþing hefur svo nýlega lög
fest styrk til flokkanna I sam-
bandi viö forsetakosningar.
Þessum styrk er þannig hátt-
aö, aö hver skattgreiöandi
getur á skattframtali sinu ráö-
stafaö einum dollar af þeim
tekjuskatti, sem honum ber að
greiöa, til ákveöins flokks.
Þessi styrkur til flokkanna
kemur fyrst til framkvæmda
við forsetakosningarnar 1976.
Athugun, sem gerö hefur
veriö á umræddum fjárstyrkj-
um, þykir hafa leitt I ljós, aö
flokkarnir hafi orðið fjárhags-
lega óháöari en áöur, og aö
einkum hafi þetta reynzt hag-
stætt minni flokkunum. Hins-
vegar hafi flokkarnir gerzt
eyöslusamari og miöstjórnar-
vald þeirra aukizt. Vegna
siöastnefnda atriöisins þarfn-
ist kerfiö endurskoöunar.
Þ.Þ.
Æám-
'jae
i 6^1