Tíminn - 10.10.1975, Blaðsíða 20

Föstudagur 10. október 1975.
SÍMI 12834
tiERRft
GftR-DURINN
AÐALSTRfETI S
G-ÐI
fyrirgóóan mai
$ KJÖTIÐNAÐARSTÖÐ SAMBANDSINS
SAKHAROV HLAUT FRIÐAR-
VERÐLAUN NÓBELS 1975
Reuter/Ntb/Moskva. Nóbels-
nefnd norska stórþingsins skýröi
frá þvf i gær, aö hún heföi ákveöiö
aö veita Andrei Sakharov,
sovézka eölisfræöingnum og
andófsmanninum, friðarveröiaun
Nóbels áriö 1975. Kemur tilkynn-
ing þessi átta dögum áöur en hin
svoköiluöu Sakharov réttarhöld
hefjast i Kaupmannahöfn, en
þeim er m.a. ætiaö aö fjailaum
meint brot sovézku stjörnarinnar
á mannréttindum.
Sakharov sagöi í Moskvu f gær-
kvöldi, að hann vonaðist til þess,
að verðlaunaveitingin kæmi póli-
tlskum föngum i Sovétrikjunum
til góða. Hann sagði vestrænum
fréttamönnum frá þvi, að hann
hyggðist halda til Oslóar og veita
verðlaununum viðtöku, ef hann
fengi til þess leyfi sovézkra yfir-
valda.
Talsmaður sovézka utanrikis-
ráðuneytisins neitaði algjörlega
að tjá sig um verðlaunaveiting-
una. Kvaðsthann ekkert um hana
hafa að segja.
Kona Sakharovs, sem nú er
stödd á ítaliu til þess að leita sér
augnlækninga, sagði, að verð-
launin kæmu sér ákaflega vel, þvi
að nú myndi umheimurinn veita
orðum hans meiri athygli en áð-
Er Portúgal á barmi
borgarastyrjaldar?
Reuter/Lissabon. Til skotbar-
daga kom milli hermanna i
borginni Oporto i Portúgal i gær.
Beittu hermennirnir rifflum i
viðureign sinni. 100 manns særð-
ust i átökunum. Sjö hermenn urðu
fyrir skotum, en engin þeirra
særðist alvarlega, að þvi er haft
var eftir yfirmönnum sjúkra-
hússins i Oporto.
Atökin voru milli vinstri-
sinnaðra hermanna, sem setzt
hafa að i vopnageymslum hersins
iOportoog hermanna, sem lúta
stjórn hershöfðingjans Antonio
Pieres Veloso, yfirmanns her-
aflans i Oporto.
Til átakanna kom, er hersveitir
Veloso voru sendará vettvang til
að stilla til friðar, þegar til átaka
kom milli stuðingsmanna PPD,
vinstri miðflokksins og fyrr-
greindra vinstrisinna meðal her-
manna.
1 yfirlýsingu PPD eftir átökin
sagöi, að ef byltingaröflunum
innan hersins tækist að sigra i
mið- og norður-Portúgal, mætti
öruggt telja, að stjórnin i Lissa-
bon félli. „Þá verður stjórnlaust i
Lissabon og borgarastyrjöld mun
breiðast út i landinu.”
Sautjdn manns létu
lífið í Beirút í gær
Reuter/Ntb/Beirut. 65 manns
hafa nú látiö lifiö í átökum þeim,
er geisaö hafa miili hinna ýmsu
skæruiiöasamtaka i Beirut og i
norðurhluta landsins siðustu
daga, aö þvi er haft var eftir lög-
regluyfirvöldum I Beirut I gær.
Hermenn reyndu í gær aö stiiia til
friöar i hafnarborginni Tripoli, en
án árangurs.
Forsætisráðherra Libanons,
Rashid Karami, lýsti þvi yfir i
Damaskus i Sýrlandi i gær, að
rikisstjómin kynni nú að gripa til
harðari aðgerða gegn þeim, sem
þátt taka i uppþotunum i landinu,
til þess að hindra að óeirðirnar
breiðistút. Karami er nú i stuttri
heimsókn i Sýrlandi til þess'að
ræða ástand mála við þarlenda
leiðtoga.
Atökin i Beirut i gær lömuöu
allt athafnalif i borginni. Flestar
verzlanir voru lokaðar, og urðu
margar þeirra fyrir alvarlegum
skemmdum i árásum skæru-
liðanna. Leyniskyttureru á ferli á
götum borgarinnar. í gær létu að
minnsta kosti þrir menn lifið.
Norðaustur af Tripoli voru 14
drepnir i gær, þegar flokkur
múhameðstrúarmanna réöist á
bæinn Tel Abbas, en þar eru flest-
ir ibúarnir kristnir.
Þjóðlega friðarráðið, sem sett
var á laggirnar fyrir skömmu, og
skipað er öllum helztu stjórn-
málaleiðtogum landsins, átti.að
koma til fundar i gær, en þeim
fundi var frestað vegna fjarveru
ur. Bjóst hún við, að maður sinn
myndi halda til Oslóar og veita
verðlaunum viðtöku, er að þvi
kæmi, en hún kvað það vitanlega
komið undir geðþótta sovézkra
yfirvalda, hvortaf þvi gæti orðið.
I tilkynningu norsku Nóbels-
nefndarinnar segir, að hið per-
sónulega og hugdjarfa framlag
Sakharovs til þess að koma á friði
meðal mannkyns sé mikilvæg
hvatning og fyrirmynd að heiðar-
legri tilraun til að koma á varan-
legum friði. Enn fremuF segir, að
Sakharov hafi barizt af alefli
gegn hvers konar valdbei tingu og
kúgunum og broti á sjálfsögðustu
mannréttindum. Hann hafi á
sannfærandi hátt undirstrikað og
lagt áherzlu á, að óskerðanleg
persónuréttindi manna séu hinn
eini tryggi grundvöllur sannra og
varanlegra samskipta þjóða i
milli. Þvi hafi hann á áhrifamik-
inn hátt, en undir erfiðum
kringumstæðum, aukið virðingu
allra friðelskandi manna á þeim
verðmætum, er þeim séu kærust.
Sakharov fæddist 21. mai 1921 i
Moskvu. 1942 lauk hann prófi frá
Moskvuháskóla með eðlisfræði
sem aðalgrein, en 1947 lauk hann
doktorsprófi i eðlisfræði. Hann
hlaut mjög skjótan frama innan
sovézkra visinda, aðeins 32 ára að
aldri var hann gerður að meðlim i
sovézku visindaakademiunni.
Vann hann ásamt fleiri visinda-
mönnum að búa til fyrstu vetnis-
sprengjuna, sem Sovétmenn
sprengdu.
Ariö 1960 vaknaði fyrst alvar-
Sakharov hefur lengi átt I útistöö-
um viö sovézk yfirvöld. Hvernig
bregöast þau viö veröiaunaveit-
ingunni?
Harðnandi átök á Spáni:
Ríkisstfórnin staðráðin í að
brjóta allan mótþróa á bak aftur
Reuter/Madrid. Sænska rikis-
stjórnin sat á fundi i gær og
Ihugaði ráð til þess að bæla
niöur þá ógnaröldu, sem nú ríkir
i landinu. 10 lögreglumenn hafa
látiö lifið frá þvi er skæru-
liöarnir fimm voru teknir af lifi
27. september sl.
Haft var eftir áreiðanlegum
heimildum, að meðal tillagna,
sem lagöar hafi verið fyrir
ráðuneyti Francos fyrr i
vikunni, hafi verið sú að beita
hernum til þess að bæla uppþot
skæruliðanna niður, sérstaklega
þá i Baskahéruðunum. Flestir
yfirmenn hersins munu þó vera
þvi mótfallnir, að hernum verði
veitt i þessu skyni, og telja þeir,
að lögreglan og þjóðvarðliðar
eigi að geta ráþið við skæru-
liðana. Rikisstjórnarfundurinn
sem haldinn var i gær, undir-
bjó ráðuneytisfund, sem
Franco, þjóðarleiðtogi, mun
stýra I dag.
Þrátt fyrir andstöðu yfir-
manna hersins gegn þvi, að
hernum verði blandað i þessi
átök, hafa nokkur herfylki verið
þjálfuð að undanförnu til viður-
eigna við skæruliða. Haft var
eftir opinberum heimildum á
Spáni igær, að forsætisráðherra
Spánar, væri ákveðinn i að finna
ráð til þess að bæla niður allan
mótþróa gegn rikisstjórn lands
sins.
Spænskirblaðamenn óttast nú
mjög, að ritskoðun verði hert i
landinu, og hafa þeir gagnrýnt
áform um það. Þannig sagði i
ritstjórnargrein eins dag-
blaðsins, að rikisstjórnin myndi
skaðast mjög á þvi að herða rit-
skoðun, þvi að þá myndi fólkið i
landinu ekki fá réttar upp-
lýsingar um gang mála.
Nokkrir vinstrisinnaðir
prestar, stjórnmálamenn og
blaðamenn segjast hafa fengið
liflátshótanir. Spænskur blaða-
maður, sem er fréttaritari fyrir
frönsk og brazilisk blöð, varð
t.d. að biðja um lögregluvernd,
er dauðahótun var máluð á hús
hans.
Mest hefur ólgan i landinu
verið i Baskahéruðunum. Þar
var t.d. bróðir eins af leiðtogum
ETA skæruliðasamtakanna
skotinn til bana. 1 gær skaut lög-
reglumaður á mann einn, sem
staddur var á bar og hrópaði
slagorð gegn stjórninni.
1 Madrid skaut lögreglan að
fimm mönnum.sem ókuum ibil
sinum og lögreglunni fannst
eitthvað grunsamlegir. Særðist
einn þeirra áður en þeir voru
handteknir.
lega hjá honum áhugi fyrir aukn-
um mannréttindum og aukinni
samvinnu þjóða i milli. 1968 birt-
ust fyrst rit eftir hann um mann-
réttindi og frelsi og 1970 beitti
hann sér fyrir. ásamt öðrum,
stofnun nefndar um aukin mann-
réttindi. Hann hefur beint tilmæl-
um til vestrænna rikisstjórna, að
þær beiti sér fyrir þvi i auknum
mæli, að mannréttindi verði virt I
Sovétrikjunum.
Sakharov hefur hlotið Lenin
orðuna og Stalin orðuna fyrir
framlag sitt til visinda. Erlendis
frá hefur honum borizt ýmisleg
viðurkenning fyrir baráttu sina
fyrir auknum mannréttindum i
Sovétrikjunum.
Suður-Afríka:
34 skóla-
••
Pietersburg/Suður-Afriku. 34
afrisk skólabörn og 3 kennarar
biöu bana í umferöarslysi i gær,
er langferöarbíll, sem var aö aka
þeim I skemmtiferöaiag ók út af
fjallavegi, ekki iangt frá Pieters-
burg. 38 börn komust iifs af og
gátu skriöið upp kiettinn, sem
bfllinn ók fram af og beðið um
hjálp.
Slysið átti sér stað rétt fyrir
dögum. Tvær til þrjár klukku-
stundir liðu, áður en yfirvöldum i
Pietersburg barst frétt af at-
burðinum.
Einn björgunarmannanna
sagði i gær, að ótrúlegt mætti
telja, að nokkur skyldi hafa
sloppið lifandi úr þessu slysi.
Bilstjórinn komst lffs af, en er al-
varlega slasaður. Talið er, að
bilaðir hemlar séu orsök slyssins.
Finnland:
Þingfor-
setanum
falin
stjórnar-
myndun
Reuter/Ntb. Helsingfors. Urho
Kekkonen, Finnlandsforseti, fól
i gær V. J. Sukseiainen, forseta
finnska þjóöþingsins, aö reyna
stjórnarmyndun. Er þaö ósk
Kekkonens, aö skipun hinnar
nýju rikisstjórnar verði I sam
ræmi viö niðurstööur siöustu
þingkosninga i landinu, sem
fram fóru ekki alls fyrir löngu.
Sukselainen hefur bæði fengið
það verkefni að leggja drög að
væntanlegum stjórnarsáttmála
oggera tillögur um hugsanlegar
starfsaðferðir hinnar væntan-
legu stjórnar. Vonast Kekkonen
til að stjórnarmyndunin geti
fariðfram með þeim hætti, sem
Sukselainen gerir tHlögur um.
Akvörðun sina um að fela
Sukselainen stjórnarmyndun,
tók Kekkonen að loknum fund-
um með leiðtogum helztu
stjórnmálaflokka i landinu, en
flokksleiðtogunum kom flestum
saman um, að Sukselainen væri
bezt til starfans fallinn.
Kosningarnar, sem fram fóru
21. og 22. september breyttu
valdahlutföllunum á finnska
þinginu ekki verulega.
Enginn þeirra 10 flokka, sem
fulltrúa eiga á þingi, hefur yfir
að ráða meira en 1/4 af heildar-
þingmannatölunni.
Fréttaskýrendur telja, að
myndun hinnar nýju rikis-
stjórnar kunni að dragast mjög
á langinn og reynast erfið.