Tíminn - 19.10.1975, Blaðsíða 17

Sunnudagur 19. október 1975.
TÍMINN
17
Erlendur Einarsson forstjóri
Sambands islenzkra samvinnufé-
laga I ræðustól.
um yrði framar öðru að byggjast
á þvi, að farið væri i auknum
mæli að nýta fisktegundir, sem
'litt eða ekki hefðu verið veiddar
til þessa. Einnig benti hann á
annað, sem var, að þróunin i
heiminum stefndi nú greinilega i
þá átt, að strandriki yfirtækju
lögsögu yfir fiskimiðum undan
ströndum sinum, sem þýddi, að
fiskveiðar myndu framvegis fyrst
og fremst verða stundaðar frá
þessum rikjum, en veiðar á fjar-
lægum miðum myndu óhjá-
kvæmilega dragast saman. Þetta
myndi skapa talsverða breytingu
á viðhorfum frá sjónarhóli þróun-
arlandanna, og hann lagði á-
herzlu á, að i sambandi við aukn-
ingu á tækni og endurbætur á
skipulagi vinnubragða við veið-
arnar hefði samvinnuhreyfingin
verulega miklu hlutverki að
gegna.
Sex málaflokkar
— Svo hefur væntanlega verið
vikið nánar að einstökum þáttum
þessara mála síðar á ráðstefn-
unni, var ekki svo?
— Jú, viðfangsefnum ráðstefn-
unnar var skipt niður i sex mála-
flokka og fjallað um hvern þeirra
fyrir sig undir sérstökum dag-
skrárlið. Nánar til tekið var fyrsti
flokkurinn Framleiðsla sjávaraf-
urða og varðveizla fiskistofn-
anna, annar flokkurinn var Sala
og framleiðsla á sjávarafurðum,
sá þriðji nefndist Tæknivæðing i
samvinnufiskiðnaði, hinn fjórði
Samvinnufélög um fiskveiði,
fimmti flokkurinn var Sérrann-
sóknir i þróunarlöndunum, og
loks var sjötti málaflokkurinn,
sem nefndist Tæknileg aðstoð viö
þróun fiskveiðisamvinnuféiaga I
þriðja heiminum. Undir öllum
þessum málaflokkum voru flutt
fleiri eða færri erindi um afmörk-
uð svið innan hvers flokks fyrir
sig, og eins og gefur að skilja kom
þar fram mikill fróðleikur og
meiri en svo að hægt sé að rekja
hann hér. Ég vil lika geta þess, að
þess var farið á leit við mig að
vera fundarstjóri á ráðstefnunni
einn daginn, sem ég gerði, enda
taldi ég það vera vott um viður-
kenningu á þvi hlutverki, sem Is-
land gæti gegnt á sviði aðstoðar
við þróunarlöndin i fiskveiðimál-
Kyuning á
islenzkum viðhorfum
— En ef við vikjum þá að þinu
eigin erindi á ráðstefnunni, á
hvað lagðir þú helzt áherzlu þar?
— Erindi mitt féll undir annan
málaflokk ráðstefnunnar, en i þvi
fjallaði ég um fiskveiðar við Is-
land, fiskvinnslu hér og útfiutning
á frystum fiskafurðum. Þessu var
þannig háttað, að ég lagði fram
skriflegt erindi fyrir ráðstefnuna,
sem var dreift þar á þrem tungu-
málum: ensku, frönsku og
japönsku,en þessi þrjú tungumál
voru notuð á ráðstefnunni. I er-
indinu leitaðist ég við að gera
grein fyrir þróun þessara mála
hér á landi síðustu áratugina. Ég
lagði sérstaka áherzlu á það, að
með áræði og dugnaði hefði okkur
íslendingum tekizt að byggja upp
myndarlegan fiskveiðiflota á-
samt nýtizkulegum fiskvinnslu-
stöðvum, og með þvi móti hefði
okkur tekizt að tryggja okkur
mjög góð lifskjör miðað við það
sem gerðist viða i öðrum heims-
hlutum. Ég gerði þar einnig grein
fyrir hlutverki Sambandsins og
kaupfélaganna i sambandi við
þessa uppbyggingu, en sérstak-
lega rakti ég þó þróun landhelgis-
málanna og leitaðist við að út-
skýra, hvers vegna við teldum
okkur svo mikilvægt sem raun
ber vitni að vernda fiskistofnana
við landið. Ég rakti helztu rök,
sem lægju að baki útfærslunni i
200 milur og leitaðist við að sýna
fram á, að hún væri gerð af
brýnni nauðsyn og til þess að
koma i veg fyrir, að erlendar
stórþjóðir eyðilegðu þessar auð-
lindir undan ströndum landsins
með rányrkju. A sjálfri ráðstefn-
unni kynnti ég siðan þessi mál
með stuttri ræðu, þar sem ég dró
fram aðalatriðin i erindi minu, og
mér er mikil ánægja að geta skýrt
frá þvi, að sjónarmið okkar I
landhelgismálinu virtust mæta
þarna skilningi. I sjálfum loka-
niöurstöðum ráðstefnunnar voru
þau siðan tekin upp i formi úr-
dráttar úr erindi minu, án þess að
nokkur gerði við það athuga-
semdir eða hreyfði mótmælum.
Þar fyrir utan er það svo von min,
að erindi mitt hafi komið að
nokkru gagni fyrir fulltrúana frá
þróunarlöndunum á ráðstefnunni,
þannig að þeir hafi getað dregið
einhverja lærdóma af reynslu
okkar Islendinga á sviðum fisk-
veiða og fisksölumála, sem ég
lýsti þar.
Samvinnufélög i Japan
— Svo hefur þú væntanlega
notað tækifærið og litazt eitthvað
um i Japan. Geturðu sagt okkur
nokkuð frá starfsemi samvinnu-
félaga þar i landi?
— Eins og gefur að skilja var
timinn til skoðunarferða mjög
naumur, en ég reyndi þó eftir
föngum að afla mér upplýsinga
um starfsemi samvinnufélaga i
landinu. 1 Japan er samvinnu-
hreyfingin mjög útbreidd og
gegnir veigamiklu þjóðfélagslegu
hlutverki. Segja má, að japanska
samvinnuhreyfingin skiptist nið-
ur i þrjár höfuð greinar:
1. „Fjölþætt” samvinnufélög,
þar sem bændasamtökin eru bak
hjallinn. Þessi samvinnufélög,
sem eru um 5000 talsins, eru mjög
lik islenzku kaupfélögunum, sem
viðskipti hafa við bændur. Félög-
in reka smásöluverzlun, vinnslu
og sölu landbúnaðarafurða, inn-
lánsdeildir og vátryggingar
o.s.frv. Félögin starfa i borgum,
bæjum, þorpum og sveitum.
2. Hrein neytendasamvinnufélög,
eins og við þekkjum þau i ná-
grannalöndunum.
3. Samvinnufélög fiskimanna, en
fjöldi þeirra er um 2300.
Þá er starfandi mjög öflugur
samvinnubanki I Japan i tengsl-
um við fjölþættu samvinnufélögin
og fiskimannafélögin. Þessi banki
er einnig eins konar miðbanki
(central bank) fyrir innlánsdeild-
irnar og fylkis samvinnuspari-
sjóðina. Innlán i þessum fjár-
málastofnunum samvinnufélag-
anna, þann 31. marz 1975, voru
sem hér segir i Bandariskum
dollurum.
1. I Innlánsdeildum U.S. $43,0
milljarðareða isl. krónur um 7095
milljarðar.
2. I Fylkis-samvinnusparisjóðum
(Prefectural Credit Federations)
U.S. $21.0 milljarðar eða isl.
krónur 3.465 milljarðar.
3. 1 Samvinnubankanum U.S.
$9.5 milljarðar eða Isl. krónur
1.567 milljarðar.
Samtals eru þessi innlán i Is-
lenzkum krónum 12.127 milljarð-
ar, og gefur sú upphæð nokkra
hugmynd um umfang þessarar
starfsemi sam vinnufélaga i
Japan, en peningastofnanir neyt-
enda samvinnufélaga eru hér
ekki meðtaldar.
Fiskirækt
— Telur þú, að við getum e.t.v.
lært eitthvað af Japönum i sam-
bandi við fiskveiðar og fisksölu-
mál?
— Það er erfitt að svara þvi, en
einna mesta athygli mina vöktu
þó þær upplýsingar, sem fram
komu á ráðstefnunni um fiskirækt
Japana og þær aðgerðir, sem þeir
nota til að auka fiskgengd og
rækta upp fiskistofnana. Þeir eru
mjög athafnasamir á þessu sviði
og nota mjög margvislegar að-
ferðir i þessum tilgangi, allt frá
beinni ræktun I þar til gerðum
fiskþróm og upp i það að dreifa
næringu á hefðbundum fiskimið-
um og vernda þau gegn mengun
með þvi að hreinsa burt hvers
konar mengunarvalda. Þeir eru
mjög athafnasamir á þessu sviði,
og m.a. hafa samvinnufélög fiski-
manna komið þar mjög við sögu,
jafnt að þvi er varðar fiskirækt I
ferskvatni og I sjó. Eins og ég gat
um nefndi Mr. Popper það I inn-
gangserindi sinu, að flestir þeir
fiskistofnar, sem fiskveiðar nú-
timans byggðust á, væru um það
bil fullnýttir. Það virðist benda til
þess, að fiskiræktin verði lausn-
arorð framtiðarinnar i sambandi
við alla aukningu á matvælaöflun
úr sjó og vötnum, og i þvi sam-
bandi sýnist mér, að aðrar þjóðir
hljóti að geta lært margt af
Japönum, og þá e.t.v. einnig við
Islendingar.
Við þökkum Erlendi Einarssyni
forstjóra fyrir þessa frásögn.
ES
Túnfiskur á einum fiskmarkaðanna.
Flestir kannast við Las Palmas á Kanarleyjum, sem mikinn ferðamannastað en færri vita eða gera sér
grein fyrir þvi, að þaðan eru stundaðar umfangsmiklar fiskveiðar. Japönsk túnfiskveiðiskip og
japanskir togarar, sem veiðar stunda á þessum slóðuiii hafa bækistöð i Las Paimas.
Engin þjóð veraldar stundar fiskveiðar af jafn miklu kappi og Japanir,
sem veiða um tiu milljónir lesta af fiski árlega. — Á efri myndinni má
sjá eitt af nýrri fiskiskipum þeirra „Kaiyo maru”, sem er 3200 lestir, en
á þeirri neðri eitt þeirra skipa, sem eftirlit hefur meö fiskveiöunum.
Annars voru það samvinnufé-
lög fiskimanna I Japan, sem
vöktu mesta athygli mina, en það
form samvinnurekstrar hefur
eins og kunnugt er aldrei náð fót-
festu hér á landi, þótt Sambands-
kaupfélögin hafi haft meiri og
minni afskipti af útgerð og fisk-
vinnslu. Japanir hafa nú um all-
langt skeið lagt mjög mikla á-
herzlu á að efla fiskveiðar sinar,
og m.a. eru þær mjög mikið rikis-
styrktar. Ég komst líka að einu
þarna, sem mér var ekki kunnugt
áður, en það er, að fyrirkomulag-
ið hjá þeim er þannig, að það eru
viðkomandi héraðastjórnir á
hverjum stað, sem virðast eiga
réttinn á fiskimiðunum undan
ströndum landsins og ráðstafa af-
notunum af þeim með leigukjör-
um. Fiskveiðarnar meðfram
ströndunum eru siðan nær undan-
tekningarlaust skipulagðar innan
samvinnufélaga fiskimannanna
sjálfra, og það eru þau sem taka
miðin á leigu hjá héraðastjórnun-
um og hafa þannig einkarétt á
veiðum hvert á sinu svæði. Þessi
samvinnufélög eru síðan félags-
mönnum sinum mjög innan hand-
ar á öllum sviðum veiðanna, þvi
að þau hjálpa þeim til að eignast
skip, veiðarfæri og annan nauð-
synlegan útbúnað til að stunda
fiskveiðarnar. Siðan annast þau
einnig söluna, en fisksölukerfið
hjá Japönum er mjög flókið. Það
hefst yfirleitt alltaf á þvi, að fisk-
urinn er boðinn upp á sérstökum
fiskmörkuðum, og þar selja sam-
vinnufélögin hann til þeirra kaup-
enda, sem hæst bjóða hverju
sinni. I landinu eru um eitt þús-
und slikir fiskmarkaðir. Þaðan
fer fiskurinn til félaganna. Þaðan
fer fiskurinn siðan eftir margvís-
legum dreifingarleiðum, þar til
hann er loks seldur neytendum á
mörkuðum i stórborgunum. Þetta
dreifingarkerfi er mjög flókið og
margþætt, en það stafar fyrst og
fremst af þvi, að þvi er ætlað að
taka við mjög miklu magni af
fiski og dreifa honum á sem
skemmstum tima til óhemju-
mikils fjölda neytenda i borgun-
um.