Tíminn - 19.10.1975, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 19. október 1975.
Menn og máUfni
Þorskastríð vinnst
ef þjóðin er einhuga
Fjórða út-
færslan
Reglugerðin um útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar i 200 milur
hefur nú tekið gildi. Þetta er
fjórða útfærsla á fiskveiðilög-
sögunni, og sú, semnær yfir mest
hafsvæði. Þótt enn séu ekki
miklar veiðar á hafsvæðinu milli
50-200 milna, bendir margt til
þess,að þær eigi eftir að aukast i
náinni framtið. Þvi var óhjá-
kvæmilegt að draga það ekki, að
láta fiskveiðilögsöguna ná til
þessa svæðis. Annars var m.a.
hætta á, að erlend fiskiskip færu
að sækja á þetta hafsvæði, þar
sem önnur eru að lokast þeim t.d.
vegna' aukinnar veiðitak-
markana á Barentshafi og við
Kanada. Þá er mikilvægt að geta
strax hafið undirbúning á stjórn-
un veiðanna á öllu svæðinu innan
200 milna markanna.
Framundan eru nú viðræður
við þær þjóðir, sem hafa fiskað
innan tvö hundruð milnanna.
Tilgangur þeirra viðræðna er að
reyna að leiða i ljós, hvort við ná-
úm friðun með samningum eða
nýju þorskastriði. Um þetta fór-
ust Ólafi Jóhannessyni dóms-
málaráðherra svo orð i viðtali,
sem birtist við hann hér i blaðinu
daginn, sem útfærslan tók gildi.
„Meginmarkmið okkar ■ með
útfærslunni er að friða fiski-
stofnana og minnka aflamagn
þeirra erlendu togara, sem sækja
miðin hér við land, auk þess að
stefna að nýtingu fiskimiðanna
fyrir tslendinga sjálfa. Þess
vegna verður að meta það, hvort
við teljum að við gétum dregið
meira úr aflamagni erlendu
togaranna með þvi að fara ein-
hverja samkomulagsleið til
bráðabirgða, eða með átökum og
ófriði, sem liklega má búast við,
takist samningar ekki.”
Eins og nú horfir, virðist öllu
1 iklegra,að ekki verði komizthjá
nýju þorskastriði. Þorskastrið á
ekki að þurfa að óttast, ef þjóðin
er nógu einhuga.
Fyrri útfærslur
Á þessu ári eru liðin 23 ár frá
fyrstu útfærslu fiskveiði-
lögsögunnar. Þá var grunnlinan
dregin fyrir alla firði og flóa og
fiskveiðilögsagan svo ákveðin
fjórar milur. Það var stórt stökk
að friða þannig alla firði og flóa
fyrir veiðum útlendinga.
Það var ríkisstjórn Fram-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins undir forustu
Steingrims Steinþórssonar, sem
steig þetta mikilvæga skref i
landhelgisbaráttunni, en áður
hafði tvennt gerzt, er gerði þessa
útfærslu mögulega. Hermann
Jónasson og Skúli Guðmundsson
höfðu af hálfu Framsóknar-
flokksins flutt tillögu á þinginu
1946 um uppsögn brezka
samningsins, sem stóð i vegi fyrir
þvi, að hægt væri að færa út fisk-
veiöilögsöguna, og var samningn-
um sagt upp nokkru siðar í fram-
haldi af þessum tillöguflutningi.
Þá voru sett á þinginu 1948 land. -
grunnslögin svonefndu, en allar
útfærslurnar á fiskveiðilög-
sögunni hafa byggzt á þeim. Hans
G. Andersen átti frumkvæðið að
þessari lagasetningu.
önnur útfærsla fiskveiðilögsög-
unnar var framkvæmd 1958 af
vinstri stjórninni, sem var undir
forustu Hermanns Jónassonar.
Þá var fiskveiðilögsagan færð út i
12 milur. Hér var um mikinn á-
fanga að. ræða, þar sem allar
helztu hrygningarstöðvarnar við
landið eru innan 12 milna mark-
anna. Þó er óhættað segja, að enn
stærra skref hafi verið stigið 1972,
þegar vinstri stjórnin, undir for-
ustu Ólafs Jóhannessonar, færöi
fiskveiðilögsöguna út i 50 milur,
en innan 50 milna markanna
hefur aðallega verið veitt á ís-
landsmiðum, eins og áður segir.
Þúttur Fram-
sóknarflokksins
Eins og sést á þvi, sem hér
hefur verið rakið, er Framsókn-
arflokkurinn eini flokkurinn, sem
hefur átt sæti i öllum þeim rikis-
stjómum, sem hafa fært út fisk-
veiðilögsöguna. A honum hefur
jafnan hvilt að gæta þess, að
haldiðværiá þessum málum með
festu og forsjá. Það getur þurft
ekki siður nú en i fyrri skiptin.
Svo langt er nú komið þróun
hafréttarmálanna, að útfærsla
fiskveiðilögsögunnar i 200 milur
hefur ekki sætt teljandi mótmæl-
um. Deilan við Breta og Vestur-
Þjóðverja snýst t.d. ekki um 200
milurnar, heldur um söguleg
réttindi, sem þessar þjóðir þykj-
ast eiga innan 50 milnanna. Þessi
deila hefði alveg eins risið þótt
útfærslan f 200 milur hefði ekki
komið til sögunnar. Þessi deila er
nú stærsta viðfangsefnið i land-
helgismálinu, eins og fyrr, og
veltur mikið á þvi, að þjóðin
standi þar vel saman.
Styrjöld
stéttanna
Það er mikið talað um þjóðar-
einingu þessa dagana. Allar horf-
ur benda til, að nýtt þorskastríð
hefjist á Islandsmiðum hinn 13.
nóvember. Flestir ræða fagur-
lega um, að þá þurfi þjóðin að
standa vel saman. Margt virðist
hins vegar benda til þess, að sú
samstaða verði meiri i orði en á
borði. Þegar til alvörunnar kem-
ur, er þvi miður þannig ástatt i Is-
lenzka þjóðfélaginu um þessar
mundir, að stéttarhagsmunir eru
settir ofar þjóðarhagsmunum.
Aðeins nokkur nýleg sýnishorn
skulu nefnd þessu til sönnunar.
Fyrst. er þá að geta um mót-
mæli frá áhöfnum 119 fiskiskipa
gegn hinu nýja fiskverði, sem
felur I sér til jafnaðar 5% hækkun.
Sú hækkun er ekki mikil en, mun
þó geta kostað fjárvana rikissjóð
veruleg útgjöld. út af fyrir sig, er
samt ekkert við þvi að segja, þótt
sjómenn mótmæli og styrki þann-
ig aðstöðu sina við nýja samn-
ingsgerð, en sá böggull fylgir hér
skammrifi, að krafizt er svara
innan viku, og siðan er látið að þvi
liggja, að flotanum verði öllum
stefnt til hafnar, ef ekki verði
komið jákvætt svar fyrir þann
tima. Það ástand getur þvi skap-
azt, að islenzki fiskiflotinn verði
allur i höfn, þegar hinn sögulegi
13. nóvember rennur upp.
Sturlungaöld
hin nýja
Næst þessu er svo að geta þess,
að samkvæmt atkvæðagreiðslu,
sem hefur farið fram hjá opinber-
um starfsmönnum, hefur meiri-
hlutinn lýst yfir þvi, að hann sé
fylgjandi þvi, að gripið verði til
sérstakra aðgerða eftir 1. nóvem-
ber, ef ekki hafi verið fallizt á
verkfallsrétt fyrir þann tima.
Ekki er ljóst, hvað átt er við með
aðgerðum eftir 1. nóvember; en
flogið hefur fyrir, að gripið verði
til skæruverkfalla. Svo getur þvi
veriö ástatt, þegar 13. nóvember
rennur upp, að opinberir starfs-
menn séu þá i meiri eða minni
skæruverkföllum.
1 þriðja lagi er svö að nefna
stúdentana. Þeir hafa látið i
ljós, að þeir muni gripa til sér-
stakra mótmælaaðgerða, ef ekki
verður fallizt á kröfur þeirra. Að-
gerðirnar, sem taldar eru koma
til greina, eru að hætta að sækja
háskólann eða hefja setuverkfall.
Ef til vill verða þvi flestir hinna
uppvaxandi menntamanna þjóð-
arinnar i setuverkfalli hinn 13.
nóvember og leggja fram sinn
skerf til þorskastriðsins á þann
hátt.
Sjómenn, opinberir starfsmenn
eða stúdentar eru ekki sérstak-
lega nefndir hér vegna þess, að
þeir haldi fastar fram einkakröf-
um sinum en aðrir. Þessar stéttir
eru aðeins nefndar hér vegna
þess, að þetta eru nýjustu dæmin
um þá sturlungaöld stéttanna,
sem nú geisar á Islandi. Þar
keppist nú hver stéttarhópurinn
um það, sem bezt hann getur, að
ota fram sinum tota. A sama tima
fara viðskiptakjörin siversnandi.
Sturlungaöld stéttanná minmr
um margt á Sturlungaöld ættanna
áður, og er enn i fersku minni
hver endalok hún fékk.
Deilan um flug-
vélakaupin
Af hálfu starfsmanna Land-
helgisgæzlunnar hefur nú verið
svarað þeim ásökunum, að rangt
hafi verið að ráðast I kaup á nýrri
Fokker F-27 fiugvél til gæzlu-
starfa og björgunarleitar, heldur
hafi átt að velja Beechcraft-flug-
vél. 1 viðtali, sem blaðamenn áttu
við Guðmund Kærnested skip-
herra nýlega, segir hann það ein-
dregið álit sitt, að hefði hann átt
að velja flugvél til umræddra
starfa, hefði hann hiklaust valið
flugvél af gerðinni Orion, Neptun
eða Fokkar. Af þessum gerðum
sé Fokkar langódýrust. Guð-
mundur Kærnested nefndi ákveð-
iö dæmi mati sinu til stuðnings.
Hann sagði: „Við skulum taka
sem dæmi eina erfiðustu leitina,
sem við hjá gæzlunni höfum lent I,
leitina að Sjöstjörnunni frá Kefla-
vik. Hver var reynslan af þessum
vélum þá i lágflugi við erfiðar að-
stæður? Fokkerinn stóð sig vel.
Neptunvélarnar og Orioninn frá
hernum lika, en Beechcraft-vél-
arnar komu út á leitarsvæðið og
fóru svo strax til baka aftur. Þær
voru einfaldlega búnar!” (Þjóðv.
11. okt.)
Björgunarleit
1 grein, sem birtist i Mbl. þann
•16. þ.m. eftir Hálfdán Henrysson
stýrimann, er gerð itarleg grein
fyrir þvi, að rétt hafi verið að
kaupa Fokker-flugvél. Hann segir
m.a.:
,,Það er með engu móti hægt að
réttlæta það, að íslendingar eigi
ekki góðar flugvélar, sem nota
megi til leitar þegar vetrarveður
geisa. Slikar flugvélar verða að
hafa möguleika á að vera lengi i
lofti með ýmsan þann útbúnað
sem talinn er nauðsynlegur i sliku
flugi, svo sem björgunarbáta til
að kasta niður til nauðstaddra,
ennfremur verður að vera hægt
að kasta út neyðarsendiduflum
fyrir skip, svo þau geti miðað og
fundið slika gúmmibáta. Enginn
veit nema sá sem reynt hefur,
hversu erfitt það er að leita dög-
um saman yfir ólgandi hafi og
reyna að finna örlitinn depil, þar
sem lif gæti leynzt.
Flugmenn og áhafnir Land-
helgisgæzlunnar hafa hvað eftir
annað leitað við slik skilyrði, þar
sem flogið er i' 50 feta hæð timum
saman og rýnt er i' gegnum salt-
storkna glugga. Islenzkir sjó-
menn eiga heimtingu á að njóta
þess öryggis, sem það veitir, að
til taks séu öruggar og góðar leit-
arflugvélar, sem alltaf væru
reiðubúnar með nauðsynlegan út-
búnað, hvenær sem er.”
Ýktar tölur
Þá ræðir Hálfdán um kaupverð
Fokker-flugvélarinnar og segir:
„Það hefur verið látið liggja að
þvi, að vél sú sem samið var um
kosti 750 millj. króna. Þetta verð
er alrangt, umsamið kaupverð
var436 millj. króna, þá er eftir að
setja i vélina sérhæfð tæki til
landhelgisgæzlu fyrir um það bil
50millj. króna. Það má búast við
að endanlegt verð verði um 500
millj. kr. en ekki 600 eða 750
millj., sem sumir blaðamenn
hafa haldið fram. Þegar bráða-
birgðalögin um flugvélakaupin
voru sett, þá hljóðuðu þau upp á
450 millj. króna, þvi er þessi föls-
un með verðið óskiljanleg.”
Með kaupum á Fokker-flugvél-
inni hefur þvi ekki verið farið út
fyrir þann ramma, sem fólst i
heimild Alþingis. Heimildin hefur
hins vegar verið notuð til fulls til
að tryggja Landhelgisgæzlunni
sem fullkomnasta flugvél til
björgunarleitar og til löggæzlu-
eftirlits á margfalt stærra svæði
en áður. Það er furðulegt, að
ménn skuli telja eftir, að reynt sé
eftir föngum að tryggja sem
öruggast eftirlit með fiskveiðilög-
sögunni og sem fullkomnasta
björgunarleit. Áreiðanlega er á-
stæða til að spara eitthvað frek-
ar.”
Þ.Þ.