Tíminn - 23.10.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Fimmtudagur 23. október 1975.
Ingólfur Davíðsson:
FÝKUR
HAUST-
LITAÐ
LAUF
Laufin falla, litir dofna, ljúf-
ust blóm á hausti sofna — bónd-
inn inni byrgir kú. Horfinn fugl
til hlýrri landa, hungurs leysir
þungan vanda. Vetrardimman
nálgast nú.
I Reykjavik fjúka laufin um
göturnar í miðjum október og
leggjast i dyngjur þar sem skýlt
er. Laufbúningur bjarkarinnar
var þegar orðinn brúnflekkótt-
ur, klæði viðisins gulnuð, en
mörg reynitré skörtuðu rauðu.
Lágur, eldrauður runni vekur
sérstaka eftirtekt. Það er
gljámispillinn, sem fær þennan
óvenjufagra haustlit. Laufin
falla sem óðast af viðjunni og
fleiri viðitegundum. En til eru
viðitegundir, sem standa al-
grænar langt fram á haust,
einkum gljáviöir og Vest-
ur-bæjarviðir.
Gljáviðirinn ber grængljá-
andi, breið blöð. Hann laufgast
seint á vorin, er einkar fagur i
limgerði, en einnig sem stór
runni, algrænn alveg niður að
jörð. Til eru allstór gljáviðitré
meö gildum stofni, t.d. hrislan i
gamla kirkjugarðinum i Aðal-
stræti, rétt hjá viðkomustað
strætisvagna. Margar gljáviði
hrislur i borginni eru út af henni
komnar. Liklega hefur Schier-
beck landlæknir gróðursett
þetta tré fyrir aldamót — og
lika stóra silfurreyninn skammt
frá. Lús og maðkur sækja litið i
gljáviði, og er það mikill kostur.
Oft kelur yztu greinarenda á
vetrum, en á vorin hylja nýir,
laufgaðir sprotar brátt visnu
stúfana. Það er seigt I gljáviðin-
um, og greinar hans þola mikla
sveigju.
Oðruvisi er þvi fariö með
Vesturbæjarviðinn. Hætt er við
að greinar rifni af honum i
hvassviðrum. En hann er
fallegur og vex mjög ört. Verður
fljótt hávaxinn og stór um sig.
Laufin eru löng. Hann laufgast
mun fyrr en gljáviðir, en heldur
þó laufinu lengi. Vesturbæjar-
viðir ber stundum mikið af lag-
legum reklum, en það gerir t.d.
viðjan lika.
Þriðja tegundin, brekkuviðir,
er einnig græn alllengi frameft-
ir hausti. Hann er þéttvaxinn,
laglegur runni, mikið notaður I
limgerði I seinni tið.
Alaskaviðir.öðru nafni silfur-
vlðir, er sérstaklega fallegur i
golu. Blöð hans eru silfurgrá, að
neöan, og það kemur i ljós, þeg-
ar vindur hreyfir þau, og þá
sindrar fagurlega á hrislurnar.
Hafa margir tekið eftir þvi, t.d.
á Miklatúni i Reykjavik.
Brekkuviðirinn mun vera
bastarður gráviðis og gulviðis.
Allar fjórar íslenzku
viðitegundirnar geta myndað
bastarða sin á milli — og eru
þeir allfjölbreyttir að stærð og
öllu útliti. Ræktaðar viðitegund-
ir eru lika sumar hverjar
bastarðar. Ef þið finnið álitlega
viðihrislu, er ráð að fjölga henni
með græðlingum (greinarstúf)
á vorin. Þá ganga allir eigin-
leikar hennar örugglega að
erfðum. Fræsáning er miklu
óvissari.
Litið á garðana, enn má sjá
ýmis litbrigði haustsins og sum
blóm skarta ennþá. Sumar rósir
eru með blóm i miðjum október.
Þið munuð hafa gaman af að
sjá, hvað lengst endist fram á
haustiö — og hvað þið óskið að
rækta i ykkar görðum. Fjöldi
haustlauka hefur verið á
markaðinum, einkum alls konar
tegundir og afbrigði túlipana.
Enn fremur páskaliljur, nvita-
sunnuliljur, perluliljur, stjörnu-
liljur, dvergliljur, vetrargosi,
vorboöi o.fl. En vepjuliljan
gleymdist. Hún er þó bæði harð-
gerð og sérkennilega falleg,
blómin stór, brúndoppótt eða
hvit, hvilandi á grönnum stinn-
um stönglum. Munið eftir
vepjuliljunni næst.
Gott er að leggja greinar, lauf
o.fl. sem létt skýli ofan á lauka-
beöin. Þá helzt hitinn
jafnari i moldinni en
ella. Mokið mold með rósun-
um. Ef þið setjið búfjáráburð
kringum tré og runna, þá munið
að rætur ná álika langt út i
moldina og greinarná ofanjarð-
ar. Það eru einmitt yztu rótar-
greinarnar, sem einkum ná i
næringu úr moldinni. Það er þvi
ekki nóg að bera áburðinn .á
bara inn við stofninn.
Sumir eru nú að refta yfir eða
gera grindahús utanum ungar
grenihrislur, svo að þær
skemmist siður að vetrinum.
Barrtrjám, einkum ungum, er
hætt viðsólbruna, þegar sól skin
á þau á vorin, meðan jörð er enn
frosin, svo að þær ná ekki i vatn.
Er einstökum hrislum hættast,
ef þær eru berskjaldaðar. I
lundi eða skógi er hættan minni,
þvi að þar njóta trén hæfilegs
skugga.
Ég minntistáðan á blómlauk-
ana. Þeir blómgast mis-
snemma, bæði eftir tegundum,
og einnig eftir þvi, hvar þeir
erui garðinum. Laukar uppi við
hús á móti sól blómgast vitan-
lega fyrst. Það er gaman að fá
blómin snemma, en þeim er
hættara við vorkuldaskemmd-
um heldur en hinum,sem seinna
bera blóm, t.d. fjær húsinu, eða i
nokkrum skugga. Athugið þetta.
Harögerðastir og fyrstir i blóma
á vorin eru vetrargosar,
vorboðar og stjörnuliljur.
Einnig dvergliljur (Crocus). Og
þessar tegundir koma i blóma
ár eftir ár.
Liður að vetri. „Hausta tók og
hrimga jörð, huldu mekkir
fjallaskörð”, kvað Matthias I
Grettisljóðum. Gróðurinn býr
sig undir vetur, sauðfé er fyrir
löngu komið heim á ræktaða
jörð viðasthvar. Þær rata heim
að fjárhúsunum sinum ærnar
(Sjá mynd). Laufið er orðið
mislitt, en lika götótt af nagi
skógarmaðka og rifið af veðri
og vindum. Sniglar leita i
laufdyngjurnar og naga, svepp-
ir og bakteriur flýta fyrir rotnun
og moldarmyndun. Þannig er
gangur lifsins. Flestir hafa séð
brúnleita bletti ryðsveppa á
jurtablöðum og trjálaufi. A
gulvlði sjást stundum kolsvart-
ir, oft upphleyptir blettir, sem
„tjörusveppur” veldur. En
ýmsar efnabreytingar valda
haustlitum i laufi. Berjalyng
roðnar fágurlega á haustin, en
sjáist rautt lyng á miðju sumri,
er venjulega sveppaskemmdum
um að kenna.
WEISSAUER KENNIR GRAFÍK Á
NÁMSKEIÐI í MYNDLISTARSKÓLANUM
Opnar einnig sýningu á verkum sínum í Reykjavík
Hinn kunni þýzki list-
málari og Islandsvin-
ur, Rudolf Weissauer,
er nýkominn hingað til
lands, en hann hefur
fallizt á að kenna við
Myndlista- og handiða-
skólann. Mun hann
kenna þar grafik og
frjálsa teikningu um
eins mánaðar skeið.
Rudolf er einkum kunnur
fyrir grafiskar myndir, kopar-
stungur, en koparstungur hans
er að finna i mörgum þekktum
söfnum.
Námskeiðið við skólann er
ætlað fyrir nemendur hans, en
auk þess munu margir starf-
andi myndlistarmenn hafa hug
á að notfæra sér kennslu hans.
Áður hafði komiö til tals, að
Rudolf Weissauer héldi grafískt
námskeið við skólann, en af þvi
hefur ekki orðið fyrr en nú.
I stuttu samtaii við blaðið
sagði málarinn, að Bragi Ás-
geirsson listmálari hefði orðað
þetta fyrst við hann, vegna skól-
ans, og hefði hann kynnt sér að-
stæður þar. Kvað hann
Myndlistarskólann vera mjög
vel búinn tækjum til grafikgerð-
ar, og gæfi tækjabúnaðurinn
ekkert eftir öðrum listaskólum,
t.d. listaakademiunni I
Miinchen, en húsnæði væri af
skornum skammti. — Einar Há-
konarson listmálari rekur þessa
deild og er mjög alhliða og vel
menntaður f grafik, sagði
Weissauer.
Námskeiðið hefst 27. október
og stendur I einn mánuð.
Sýnir grafik meðan
á dvölinni stendur
Meðan á dvölinni stendur,
mun Rudolf Weissauer halda
sýningu á verkum sinum I
vinnustofu Guðmundar Arna-
sonar að Bergstaðastræti 15 i
Reykjavik. Sýnir hann þar eink-
um grafik, og enn fremur fáein-
ar vatnslitamyndir.
Myndirnar eru frá Islandi, og
eru sumar i einkaeign hér á
landi, en aðrar verða til sölu.
Að lokum kvaðst málarinn
mega til með að lýsa ánægju
sinni yfir að vera kominn til Is-
lands eftir alla hitana, sem
herjuði Evrópu I sumar. Loftið
væri hreint og kraftmikið, og
það væri þess virði að koma
hingað langan veg, bara til að
anda.
JG