Tíminn - 26.10.1975, Síða 6
ó
TÍMINN
Sunnudagur 26. október 1975.
I
Ingólfur Davíðsson:
Byggt og búið
í gamla daga
95
Baöstofa, dyraloft og fjósburst á Horni 1936
Hornbjarg er frægt frá fornu
fari. Haröbýlt er þarna noröur
viö Ishaf og nyrztu byggöir
farnar i eyöi. En hlunnindi voru
og eru enn mikil. Nóg matföng
og gott undir bú i góöæri, en
þegar hafisinn lagöist aö landi
og lá þar kannske langt fram á
vor, fór aö kárna gamaniö. Býli
lögöust þá i eyði, en byggðust
sum aftur. ,,Á Ströndum eru fén
svo veit, aö fæstir siöur eta —
þeir, sem eru úr annarri sveit,
en innfæddir það geta”. Svo
segir i gamalli visu. Undir
Hornbjargi að vestan stóö bær-
inn Horn. Eru hallandi smá-
hjallar grasi grónir frá sjónum
og upp að bænum, sem stóð á
allhárri brekkubrún, þ.e. forn-
um marbakka. Fyrir neðan
bakkann voru skipin geyma.
Þar voru hjallar, fiskhús og þar
var rekaviö staflaö seinni hluta
sumars. Skipin voru sexæringur
og smærri bátar. Meöfram
bakkanum, allt frá Baldvins-
hlein og út aö Austanmanna-
kletti, mótar fyrir hleðslum,
e.t.v. fornra verbúöa? A
Horni voru ærin hlunnindi af
eggjum og fugli, og stutt aö róa
til fiskjar. Gnægö rekaviöar
bæöi til bygginga og eldsneytis.
Mótekja var og allgóö. Fjöru-
beit ágæt þegar Is ekki hamlaði.
Bústofninn var oft 2-3 kýr og um
100 fjár. Oft 20-25 manns í
heimili. Eyfirzkir sjómenn
komu oft aö Horni, keyptu egg
og mjólk o.s.frv. Nú er Horn
fariö I eyöi.
Sigurgeir Falsson skrifstofu-
maöur, sem kom I fóstur viku-
gamall aö Horni 17. janúar 1906
og átti þar heima til 5. sept.
1924, hefur léö myndir I þennan
þátt og ritaö Lýsingu þá á Horn-
baöstofunni, sem hér fer á eftir.
Myndin sýnir baöstofuna til
vinstri, dyraloftiö meö bæjar-
dyrum fyrir miöju og fjósburst
til hægri. Dyraloftiö var reist
áriö 1916 og búiö I þvi.
A annarri mynd sést Stigshús,
ljóst á lit. Til hægri sér I Fri-
mannshús og bakviö þaö Al-
menningaskarö, en um þaö ligg-
ur leiðin suöur aö Hornbjargs-
vita.
Þriðja myndin sýnir Fri-
mannshús. Stigshús er notað
sem sumarbústaöur og gert hef-
ur verið viö Frlmannshús.
Á myndinni af Frimannshúsi
sér á Stigshús til vinstri. Bæjar-
brún gnæfir yfir. Túnið logar I
sóleyjum.
Á siðari hluta 19. aldar bjó at-
hafnamaðurinn og listamaður-
inn Stigur á Horni. Hann reisti
geymslu- og smlðahús úr timbri
á Horni, eitthvert hið fyrsta á
þeimslóðum. Segir frá mörgu á
Horni I Hornstrendingabók bls.
85-94.
Fer hér á eftir frásögn Sigur-
geirs Falssonar af byggingum á
Horni:
Hornbaðstofan
Stigur Stigsson byggöi baö-
stofuna á eignarjörö sinni á
árunum milli 1870-1880. Aö
likindum áriö 1876. Baöstofan
var reist af rekaviöi I öllum
máttarviöum. Stafir og fót-
stykki voru tilhöggvin. Þau voru
„reikuö”, sem svo var kallaö,
þegar höggviö er flysiö af, og
tveir kantar sléttir. Syllur,
hornstafir, slár og sperrur voru
sagaöar úr stórviöum.
Hún var 15 álniraö lengd, sjö
álna breið og fimm álna staf-
hæö. Þaö voru þrjár og hálf alin
af gólfbitum undir loft. Stafirnir
námu eina og hálfa alin upp af
slánum, sem héldu loftinu uppi.
Þaö varð þvi 2ja álna „port”
þegar búiö var aö þilja frá lofti
yfir syllurnar og upp i súö.
Fimm álnir voru af lofti I
sperruklofa. Sperrurnar voru
ekki látnar ná saman. Gólf og
allar þiljur voru sagaöar úr
rekaviöi. Allar þiljur voru
plægöar. Austurgaflinn var meö
stafnþili niöur aö lofti. Þar fyrir
neöan torfveggur. Vesturgafl-
inn var meö stafnþil niöur aö
gólfi. Loft og skarsúö voru úr
„dönskum” viöi.
Veggir voru fullar 3 álnir aö
neöan, en aðsérdregnir að ofan.
Þeir voru hlaðnir af torfi og
grjóti neðst en eingöngu af torf
hnausum fyrir ofan miöjan vegg
og hafður „strengur” á milli
laga. Aö innan voru haföar
veggskifur og moldinni mokaö
aö þeim. Veggirnir voru óþiljaö-
ir aö innan, frá gólfi uppundir
loft, en veggsklfurnar lágu þétt
saman, svo aö lltiö sást I mold.
Veggsklfurnar voru sagaöar,
eöa höggnir sléttir kantar á þær
þar sem vissi inn. Viö vesturgafl
var hlaöinn lágur setbekkur.
A vesturgafli voru 2 fjögurra
rúöna gluggar. Annar uppi, hinn
niðri. Einn fjögurra rúöna
gluggi var á austurstafni. Tveir
voru hliðargluggar á suöur-
þekju en einn gluggi sneri til
noröurs vegna kvöld- og miö-
nætursólarinnar.
Einn gluggi var á noröurvegg
gegnt bæjargöngum.
Þegar Hornbaðstofan var ný-
byggö þótti hún bezt bæjarhúsa I
Sléttuhreppi, bæöi aö stærö og
gerö. Hún bjó lengi að fyrstu
gerð, en áriö 1913 var skipt um
skarsúöina. Þaö var búiö I henni
i 70 ár eöa til ársins 1936, svo aö
ekki hefur veriö kastaö höndun-
um til smiöinnar.
Ariö 1936 var þessi mynd tek-
in. Áriö 1938 var baöstofan rifin
og veggir brotnir. Fimm voru
rúmstæðin I henni undir hvorri
hliö, 1 1/2 alin á breidd.
Stigshús
Ariö 1936 lét Stigur Haralds-
son reisa þetta hús. Stigur var
sonarsonur Stigs Stigssonar,
þess er byggði „Hornbæinn”!
Myndin er tekin 1973.
Frímannshús
Það hús er reist af Frlmanni
Haraldssyni, bróöur Stigs. Þaö
er einnig úr rekaviöi I grind og
gluggum. Allt annað var af út-
lendu efni. Það var byggt áriö
1924. Myndin tekin 1969.
Haust viö Eyjafjörö 1975. Fé viö lambhúsið á Stóru-Hámundarstööum 14. sept.
Stigshús ( 1973)