Tíminn - 31.10.1975, Blaðsíða 13

Föstudagur 31. október 1975
TÍMINN
13
O
rikissjóð um nær einn milljarð og
vinnusparnaður varð hjá riki og
framteljendum. Hins vegar hefur
komið i ljós, að lagfæra þarf
nokkur framkvæmdaatriði varð-
andi barnabætur, og er nú unnið
að þvi.
Til þess að bæta lifeyrisþegum
upp þá breytingu að hætt var við
að greiða skattafslátt út, voru
tekjutryggingarmörk almanna-
trygginga hækkuð verulega.
Ég tel tvimælalaust, að með
framangreindum skattbreyting-
um hafi verið lagt út á rétta
braut, enda þótt fram hafi komið,
að nokkur atriði þarfnist leiðrétt-
ingar. Ljóst er, að með lögum nr.
11/1975 var aðeins stigið eitt skref
að þvi marki að samræma og
sameina skattkerfi og bótakerfi
almannatrygginga, og er mikið
verk óunnið á þvi sviði. Er unnið
að áframhaldandi athugun á
þessum málum og tillögugerð um
næsta skref i átt til frekari sam-
einingar þessara tveggja tekju-
jöfnunarkerfa rikisins.
5. Auk þess, sem nú hefur verið
greint frá, hefur á vegum ráðu-
neytisins verið unnið að undir-
búningi frumvarps um breytingu
á lögum um tekju- og eignarskatt,
sem lagt verður fram fyrir lok
þessa árs. Veigamesta atriðið og
það, sem flesta mun snerta, er til-
laga um að hrinda i framkvæmd
stefnuyfirlýsingu rikisstjórnar-
innar um að tekin verði upp sér-
sköttun hjóna. Er ráð fyrir þvi
gert, að tekjum hjóna og eignum
verði skipt milli hjóna til skatt-
lagningar eftir föstum reglum,
þótt séreign sé eða sératvinna, og
siðan farið með hvort hjóna um
sig sem sjálfstæðan gjaldþegn.
Þetta mun hafa i för með sér, að
gildandi reglur um frádrátt frá
launatekjum eða atvinnutekjum
giftra kvenna breytast. Stefnt
verðurað þvi að auka samræmi i
skattlagningu mismunandi fjöl-
skyldueininga. Þar sem hér er
um róttæka breytingu að ræða á
skattmeðferð á tekjum hjóna, er
óvist að unnt verði að láta þessa
breytingu taka gildi þegar við á-
lagningu skatta á næsta ári. Við
þessa breytingu yrði að sjálf-
sögðu einnig að endurskoða skatt-
stiga bæði tekju- og eignarskatta
til þess að tryggja sem mesta
sanngirni i skattlagningu fjöl-
skyldna, án tillits til þess, hvort
vinnan fer fram innan eða utan
heimilis.
Þá hefur verið unnið að breyt-
ingu á lagaákvæðum um fyrning-
ar eigna i atvinnurekstri og um
skattmeðferð söluhagnaðar af
eignum. Gildandi lagaákvæði um
þessi tvö atriði hafa sætt mikilli
gagnrýni að undanförnu. Vanda-
samt er og timafrekt að leysa
þetta mál svo viðunandi sé. Til-
lögur til úrbóta eru enn ekki full-
mótaðar. Unnið er af kappi að
undirbúningi þeirra, þannig að
nýjar reglur varöandi fyrningar
og söluhagnað eigna geti komið til
framkvæmda frá og með ársbyrj-
un 1976, þ.e.a.s. við álagningu
skatta 1977.
Ennfremur eru til athugunar
hugmyndir um að breyta reglum
um varasjóði i þá átt að i stað
þeirra komi fjárfestingarsjóðir i
atvinnurekstri, hvort sem um
rekstur á vegum félaga eða ein-
staklinga er að ræða.
Að undanförnu hefur álagning
tekjuskatts á einstaklinga, sem
reka atvinnufyrirtæki fyrir eigin
reikning sætt vaxandi gagnrýni
og hefur mörgum verið óljóst,
hvaða áhrif afkoma atvinnu-
rekstrarins getur haft á tekju-
skattsgreiðslur einstaklingsins.
Eins og áður er að vikið var á
sl. vori sett sérstakt lagaákvæði
sem takmarkaði eða afnam að
fullu nýtingu persónuafsláttar til
greiðslu útsvars einstaklinga i at-
vinnurekstri og með sjálfstæða
starfsemi. Þá hefur og verið á það
bent, að nauðsynlegt sé einnig að
endurskoða reglur um skattlagn-
ingu þessara aðila til rikissjóðs.
Verkaskipting milli
ríkis, sveitarfélaga
og einkaaðila
Ætið kemur til álita við gerð
fjárlaga og annarrar ákvarðana-
töku i rikisfjármálum hvernig
heppilegt þyki að efnahagsstarf-
FJÁRLAGARÆÐA
semi þjóðfélagsins sé skipt milli
rikis, sveitarfélaga og einkaaðila
og samtaka þeirra. Hér koma
vissulega mörg atriði til ihugunar
og svarið liggur ekki alltaf skýrt
fyrir, þar sem það er að nokkru
komið undir pólitisku viðhorfi
manna, og að nokkru undir al-
nennum efnahagsskilyrðum þjóð-
félagsins.
1 fjárlagaræðu minni i fyrra
gerði ég nokkuð að umtalsefni
hlut rikis og sveitarfélaga i ráð-
stöfun þjóðartekna og hvaða al-
menn sjónarmið lægju að baki
opinberri starfsemi, hver væru
markmið hennar og hvernig
mætti bezt ná settum markmið-
um.
Ég mun ekki endurtaka það,
sem ég þá sagði, en allt á það enn
við. Aðeins vil ég þó itreka þá
skoðun mina, að hlutur hins opin-
bera i ráðstöfun þjóðartekna
hefur vaxið um of undanfarin ár,
enda er hann nú um þriðjungur
þjóðartekna.
Án þess ég ræði það ýtarlegar
hér við þetta tækifæri, þá tel ég,
að ýmis starfsemi, sem hið opin-
bera sinnir nú, mætti gjarnan
vera i höndum einstaklinga eða
samtaka þeirra.
Hið opinbera hefur að minni
hýggju tekið að sér ýmis verk-
efni að óþörfu. Það hefur að sjálf-
sögðu átt sér stað að nokkru leyti
vegna áhrifa þeirra pólitisku afla
i þjóöfélaginu, sem velja aukin
afskipti hins opinbera á sem flest-
um sviðum. En þessi þróun hefur
einnig að nokkru átt sér stað fyrir
tilviljun og án fyrirfram mark-
aðrar stefnu.
Um þátttöku hins opinbera i
atvinnurekstri almennt hefur til
þessa ekki verið mótuð nein
stefna til frambúðar, enda varla
von, þar sem sjónarmið einstakra
stjórnmálaflokka eru eða virðast
ærið ólik i þessum efnum. Slik
stefnumörkun er þó að minu mati
nauðsynleg hverri rikisstjórn,
eigi hún að vera sjálfri sér sam-
kvæm i slikum málum. Sú skoðun
á rétt á sér, að hið opinbera eigi
ekki að stunda atvinnurekstur —
framleiðslu eða þjónustu — i
samkeppni við einstaklinga eða
félög þeirra nema fullgild rök séu
fyrir.
Opinber rekstur nýtur ekki
sama aðhalds og rekstur einstak-
linga og félaga sem er háður
samkeppni innanlands og utan.
Þó ekki væri nema af þeirri á-
stæðu getur hagkvæmnin orðið
minni og framfarir hægari i opin-
berum rekstri. Um þetta eru til
mörg dæmi bæði i okkar reynslu
og annarra þjóða.
Til að rikið gripi inn i atvinnu-
starfsemina með beinni þátttöku
þurfa þvi að vera fyrir hendi
mjög þungvægir almennings-
hagsmunir. Um þátttöku rikisins
i stóriðnaðarrekstri geta þó gilt
sérstök sjónarmið. Uppbygging
og rekstur stóriðnaðar er oft ekki
á færi annarra aðila i fandinu en
þess opinbera, og i slikum at-
vinnurekstri er þátttaka þess
nánast spurningin um það, hvort
slik atvinnustarfsemi skuli vera i
landinu. 1 öðrum tilvikum á sú
meginregla, sem ég lýsti áðan,
tvimælalaust að gilda.
t samræmi við það tel ég að at-
huga þurfi gaumgæfilega á hverj-
um tima, hvort grundvöllur sé
fyrir ýmissi atvinnu- og þjónustu-
starfsemi, sem hið opinbera hefur
með höndum og hvort það þjóni
betur almannahagsmunum að sú
starfsemi skuli vera i höndum
einstaklinga eöa félaga þeirra.
Ég hef ákveðið að fá til liðs við
mig menn, sem hafa reynslu og
góða þekkingu á rekstri og fjár-
málum þjónustu- og atvinnufyrir-
tækja i einkaeign eða i eigu sam-
vinnufélaga til þess að meta og
leggja á ráðin um, hvaða aðgeröir
teljist skynsamlegar i þessu efni.
Þátttaka hins opinhera, þ.e.
rikis og sveitarfélaga i þjóöarbú-
skapnum hefur aukizt mjög mikið.
á undanförnum árum. Siðastlið-
inn aldarfjórðung hefur hlutdeild
rikisins i þjóðarbúskapnum án
efa aukizt meira en sveitarfélag-
anna. Ástæður þessar mismunar
eru margar og skýringar ekki
einhlitar, auk þess sem sameigin-
legar framkvæmdir og starfsemi
rikis og sveitarfélaga gera það að
verkum, að markalina er næsta
óljós, Af hálfu löggjafans virðist
ekki hafa verið fylgt mótaðri
heildarstefnu um skiptingu verk-
efna milli rikis og sveitarfélaga
heldur hefur þar tilviljun oft á tið-
um ráðið.
Það er stefna rikisstjórnarinn-
ar að breyta verkaskiptingunni
milli rikis og sveitarfélaga; sveit-
arfélögunum verði falin aukin
verkefni og fjárhagslegur grund-
völlur þeirra endurskoðaður ti!
þess að tryggja sjálfstæði þeirra
og framkvæmdagetu.
Með þessum fjárlögum verður
að minni hyggju að stiga fyrsta
meiri háttar skefið til þess að
auka hlut sveitarfélaganna. Eins
og fram kemur i athugasemdum
frumvarpsins hyggst rikisstjórn-
in beita sér fyrir þvi að hlutur
sveitarfélaganna i söluskattstekj-
um verði aukinn þannig, að Jöfn-
unarsjóður sveitarfélaga fái end-
anlega 8% af hverju söluskatts-
stigi en nú hefur sjóðurinn ekkert
af þeim 4 stigum, sem nefnd eru
söluskattsauki, né hinum 3 stig-
um, sem renna i Viðlagasjóð og til
greiðslu oliustyrkja.
Þessi ráðstöfun eykur tekjur
Jöfnunarsjóðs. Á móti þessari
tekjuaukningu sveitarfélaganna
yrðu þeim fengin áukin verkefni
sem þvi svaraði. Þau verkefni eru
ekki enn ákveðin en að sjálfsögðu
mun sú ákvörðun tekin fyrir af-
greiðslu fjárlaga og i samráði við
Samband islenzkra sveitarfélaga.
Ég tel að taka þurfi til gagn-
gerrar endurskoðunar allar þær
mýmörgu reglur, sem fjalla um
samaðild og kostnaðarskiptingu
rikis og sveitarfélaga i ýmsum
greinum þjónustu og fram-
kvæmda með það i huga að ná
skýrari verkaskiptingu og betra
fjárhagsaðhaldi. Samstarfs
verður leitað við sveitarfélög og
samband þeirra i þessu máli.
Aðhald og eftirlit
með opinberum
rekstri og
f|ármálum
Um það er ekki deilt, að riki og
sveitarfélög verða að hafa með
höndum margháttaða starfsemi i
nútimaþjóðfélagi. Hér er um að
ræða þjóðhagslega mikilvægar
framkvæmdir og þjónustu, sem
ekki er á færi einstaklinga að
annast eða miður væri borgið i
þeirra höndum.
Ekki má missa sjónar á þvi, að
allur kostnaöur, sem af starfsemi
opinberra aðila leiðir, er borinn
sameiginlega af þegnunum og þvi
er það skylda þeirra sem með
stjórn fara á hverjum tima að sjá
til þess að jafnan séu fyrir hendi
haldgóðar upplýsingar um af-
komu opinberra stofnana, og
jafnframt upplýsingar um út-
gjaldaáform þeirra i náinni fram-
tið.
Slikar upplýsingar eru forsenda
þess að unnt sé að gæta þeirrar
nagsýni og aðhalds i opinberum
rekstri sem sjálfsögð er og þegn-
arnir eiga heimtingu á. Til þess
að ná þessu markmiði er nauð-
synlegt að koma á samræmdri
skýrslugerð um inn- og útstreymi
úr rikissjóði og þróun fjármála
rikisstofnana innan fjárhagsárs-
ins, þannig að unnt sé að gera
raunhæfan samanburð við gild-
andi fjárlög, hvenær sem þess er
óskað.
Ljóster, aðá það skortir, að þvi
markmiði sé náð, að hafa á hverj-
um tima nægjanlegar upplýsing-
ar um útgjöld og útgjalda'þróun
hjá hinum ýmsu stofnunum og
fyrirtækjum rfkisins. Fjármála-
stjórn rikisins hefur þvi miður
alltof oft beinzt að þvi að leysa úr
fjármagsvandamálum stofnana
og rikisfyrirtækja eftir að i ó-
göngur er komið. Með bættri upp-
lýsingamiðlun i rikiskerfinu
mætti koma i veg fyrir ýmis fjár-
hagsvandamál i tima.
Ég hefi áður lýst þeirri skoðun
minni, að rétt sé að stefna að þvi,
að allt bókhald rikisins verði unn-
ið i tölvu eftir sameiginlegu
vinnslukerfi, sem gefi glögga
mynd rikisfjármálanna, ekki
aðeins eftir áriö heldur einnig
innan ársins og þá eigi sjáldnar
er mánaðarlega. Kostir tölvu-
notkunar eru fyrst og fremst
fólgnir i þvi, að unnt á að vera að
vinna yfirgripsmikið verkefni á
styttri tima og fá mun itarlegri
samdráttaryfirlit jafnskjótt. og
Frh. á bls. 19
Samkeppni
Verðlaunasjóður dr. phil. Ólafs Danielssonar og Sigurðar
Guðmundssonar, arkitekts, efnir til samkeppni meðal is-
lenskra arkitekta um efnið: „Þáttur Þingholtanna i
Kevkjavik i þróun vaxandi borgar”.
Samkeppnisgögn verða afhent i Byggingaþjónustu Arki-
tektafélags Islands, Grensásvegi 11, frá og með fimmtu-
deginum 6. nóvember nk.Skilafrestur er sex mánuðir.
Reykjavik, 31. október 1975.
Sjóðstjórnin.
Sauðárkrókur— íbúð
íbúð á efri hæð Skagfirðingabraut 35,
Sauðárkróki er til sölu
íbúðin er 5 herbergi, eldhús og bað. Hlut-
deild i risi og kjallara. Vönduð eign á
góðum stað.
Uppl. i sima 5287, Sauðárkróki og 1-79-38 i
Reykjavik.
Reykjavík —
Skeið — Hreppar
Farþegar með áætlanabilum Landleiða á
Skeið og i Hreppa — athugið:
Frá 1. nóvember breytast brottfarartímar
frá Reykjavik á þriðjudögum og fimmtu-
dögum i samræmi við áætlun i leiðabók og
verða kl. 17.30 i stað 18.30 áður.
LANDLEIÐIIl H.F.
St. Jósefsspitalinn Landakoti
auglýsir breyttan
heimsóknartíma
Frá og með 1. nóvember 1975 verður
heimsóknartimi á laugardögum og sunnu-
dögum frá kl. 15.00-16.00, aðra daga
vikunnar frá kl. 18.30-19.30.
Barnadeild alla daga frá kl. 15.00-16.00.
jf) ÚTBOÐ fj)
Tilboð óskasl i smiði og uppsetningu á þakköntum og
dyrabúnaði og II. fyrir alls þrjár dreifistöðvar Rafmagns-
vcitu Keykjavikur.
Otboðsgögn eru afhent á skrifstofu vorri, Frikirkjuvegi 3,
gegn 5.000.- kr. skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað, fimmtudaginn 13.
nóvember 1975 kl. 11,00 f.h.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 — Sími 25800
Fjármálaráðuneytið,
29. október 1975
Auglýst er laus til umsóknar staða
skattendurskoðandc
við embætti skattstjóra Vesturlandsumdæmis, Akra-
ncsi.
Væntanlegir umsækjendur mega búast við að þurfa aö
sækja námskeið I skattamálum og sýna hæfni sina að
þvi loknu. Laun eru samkv. launakerfi starfsmanna
rikisins. Umsóknir óskast sendar skattstjóranum i
Vesturlandsumdæmi, Akranesi, og gefur hann allar
nánari upplýsingar.