Tíminn - 02.11.1975, Blaðsíða 19

Sunnudagur 2. nóvember 1975.
TÍMINN
19
trtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
l>órarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur f Aðalstræti 7, sfmi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð f
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Peningabruni
Peningarnir brenna i eldi verðbólgunnar, segir
fólk, og verða að reyk og ösku á skömmum tima.
Þess vegna keppast allir við að koma þeim i lóg
sem fyrst.
Ekki skal þvi andmælt, að verðbólgan veldur
miklum usla. Vissulega er hú skæð. En það eru
fleiri eldar skæðir, þegar þeir komast i peninga-
seðla fólks.
Á borðinu fyrir framan mig liggja merkilegir út-
reikningar, sem ekki er fjarri lagi að koma á
framfæri, þegar jafnvel litil börn eru farin að
reykja. Þar er tekið dæmi af manni, karli eða
konu, er hætt hefði að reykja, eða minnkað reyk-
ingar sinar um einn sigarettupakka á dag á miðju
ári 1935, og sparað sér þennan sigarettupakka alla
stund siðan. Þessu næst er reikningslega sannað,
að sá hinn sami hefði um mitt þetta ár átt, þrátt
fyrir alla verðbólgu, 623.316 krónur i banka, ef
andvirði sigarettupakkans hefði verið ávaxtað
þar, og 3.561.715 krónur, ef hann hefði hagnýtt
verðtryggð spariskirteini rikissjóðs. Hefðu þúsund
menn brugðið á þetta ráð, hefðu þeir samtals hálf-
an fjórða milljarð króna til ráðstöfunar nú.
Þannig er það ekki verðbólgubruninn einn, sem
leikur peningaseðlana grátt — sigarettubruninn
gerir það lika.
En nú er hér fjallað um liðna tið og horfna
milljarða. Þess vegna er lika þetta haft nokkru
fyllra. Ef þúsund íslendingar færu nú að spara við
sig einn sigarettupakka á dag og gerðu það til
aldamóta (eða þúsund börnum væri forðað frá
reykingum), myndi þetta fólk spara 18.641.009
krónur. Og þá er aðeins miðað við bankavexti og
reiknað með óbreyttu verði á sigarettum.
Eru þetta ekki tölur, sem tala?
Leitað leiðréttingar
Til skamms tima var sá hluti listamannalauna,
er til rithöfunda gekk, helzta fjárframlagið, sem
þeir gátu vænzt, auk ritlauna, sem jafnan hafa
verið naum hér i landi fámennisins. Nú er þetta
breytt á þann veg, að svonefnd viðbótarritlaun, er
komið var á fyrir atorku og langa baráttu nokk-
urra manna, eru orðin mun þyngri á metunum.
Þar er miklu meira, er til skipta kemur.
Þvi miður hafa þær reglur, sem settar voru um
úthlutun þessara viðbótarritlauna, reynzt mjög
gallaðar. Þeir einir koma til greina við úthlutun,
er sent hafa frá sér bók næsta ár á undan. Þetta
hefur haft mjög skaðleg áhrif. Menn hafa fallið i
þá freistni að reyna að koma út bók árlega, svo að
þeir kæmu til greina hjá úthlutunarnefndinni, og
sumir hafa gripið til þess óyndisúrræðis að láta
fjölrita litla bæklinga i litlu uppiagi i þessu skyni.
Þetta er mannlegt, en óheppilegt fyrir bókmennt-
irnar, þar sem fljótaskrift er sizt af öllu til þess
fallin að auka veg þeirra og gildi.
Gert hefur verið ráð fyrir, að þessari reglu yrði
enn fylgt á þessu hausti. En nú hefur verið gerð til-
raun til þess að fá þessu breytt, þannig að i stað
bóka frá árinu 1974 einu, verði metnar gildar bæk-
ur, sem komið hafa út á árunum 1970—1974. Stjórn
Rithöfundasambands íslands samþykkti fyrir
skömmu einróma að leita hófanna við mennta-
málaráðuneytið um breytingu á reglunum, og
fyrir fáum dögum átti hópur rithöfunda viðræðu
um framgang þessa máls við menntamálaráð-
herra og embættismenn i ráðuneytinu.
Enn er timi til stefnu að breyta þessu viðsjár-
verða ákvæði, sem vonandi er feigt, hvort eð er.
—JH
ERLENT YFIRLIT
Sadat hefur unnið
sér mikið dlit
Hann hefur reynzt hyggnari en spáð var
OPINBER heimsókn Sadats
Egyptalandsforseta til Banda-
rikjanna verður að teljast með
sögulegri atburðum á þessu
ári. Það hefði ekki þótt likleg
spá fyrir 4—5 árum, að
egypzkum þjóðhöfðingja hefði
verið boðið til Bandarikjanna
og honum tekið þar eins vel og
Sadat það sem af er heimsókn
hans. Enn siður hefði þótt lik-
legt, að forseti Bandarikjanna
legði frumvarp fyrir þingið,
þar sem gerð væri tillaga um
fjárhagsaðstoð bæði til tsra-
elsmanna og Egypta. Þetta
hefur forseti Bandarikjanna
nú gert. Að visu gerir frum-
varp hans ráð fyrir miklu
meiri aðstoð til handa Israels-
mönnum, en það er eigi að sið-
ur jafn athyglisvert, að gert er
ráð fyrir mjög miklu framlagi
til Egypta.
Þetta sýnir mikla stjórn-
málalega breytingu, sem er að
gerast i löndunum fyrir botni
Miðjarðarhafsins. Við þessa
breytingu eru bundnar vonir
um friðsamlegra ástand þar,
Enginn maður á meiri þátt i
þessari breytingu en Sadat.
Hlutur Kissingers er mikill i
þessari breytingu. en þó ekki
jafnmikill og Sadats. Það
veltur nú mest á tsraelsmönn-
um. hvort þessi breyting
verður varanleg og nær tilætl-
uðum árangri á þann hátt, að
friðsamiegt ástand skapist á
þessum slóðum til frambúðar.
Slikt getur ekki orðið, nema
tsraelsmenn sleppi að fuilu
öllum landsvæðum. sem þeir
hertóku i styrjöldinni 1967, og
fallist á þá framtiðarstjórn i
Jerúsalem, sem jafnt Arabar,
Gyðingar og kristnir menn
geta sætt sig við. Jafnframt
verður að leysa málefni Pale-
stinumanna þannig, að þeir fái
sitt eigið riki. Ábyrgðin er nú
mest tsraelsmanna, hvort
friðarþróunin fyrir botni Mið-
jarðarhaísins helzt áfram eöa
hvort ófriðarhætta blossar þar
upp að nýju.
ÞAÐ HEFUR vissulega þurft
til þess bæði forsjálni og hygg-
indi að breyta
utanrikisstefnu Egyptalands á
þann hátt, sem Sadat hefur
hér gert og leitt hefur til þess.
að sambúð Bandarikjanna og
Egyptalands er nú aftur orðin
vinsamleg. Þetta héfði hann
ekki getað gert einn, ef þeir
Nixon og Kissinger hefðu ekki
skilið, að þeir þurftu að koma
til móts við hann og Ford siðan
fylgt áfram þeirri stefnu, sem
þeir Kissinger og Nixon voru
búnir að marka. Hér má ekki
gleyma þætti Nixons, sem oft
reyndist raunsær stjórnmála-
maður, þrátt fyrir alla galla
sina. En hyggindi og forsjálni
Sadats sést á fleira en þvi að
hafa bætt sambúðina við
Bandarikin. Það sýnir ekki
siður þessa hæfileika hans, að
honum hefur tekizt að gera
þetta, án þess að óvingast að
ráði við Rússa. Fyrst sendi
hann rússneska sérfræðinga
heim, þegar hann taldi Rússa
sælast til of mikilla áhrifa.
Rússar sýndu þau hyggindi að
láta þetta gott heita, þótt á-
reiðanlega þætti þeim þetta
miður.Siðan hafa Rússar orð-
ið að sætta sig við vaxandi
samdrátt Egypta og Banda-
rikjamanna. án þess að geta
nokkuð að gert. Hámarki sinu
náði þetta. þegar nýtt bráða-
birgðasamkomulag var gert
milli Egyptalands og Israels á
siðastl. sumri. Rússar sýndu
þá móðgun sina með þvi að
neita að vera viðstaddir undir-
ritun samkomulagsins. þegar
sú athöfn fór l'ram i Genl. i
tyrstu hófu lika rússneskir
ljölmiðlar að gagnrýna sam-
komulagið. Þetta breyttist þó
fljótlega eftir að Sadat hafði
svarað i sömu mynt. Siðan
hafa rússneskir fjölmiðlar lit-
ið minnzt á samkomulagið og
varast að gagnrýna Sadat
nokkuð. Sennilega stafar þetta
af þvi, að Rússar telja slikt ó-
klókt. og ef til vill hefur Sadat
eitthvað komið til móts við þá
bak við tjöldin.
ERINDI Sadats til Bandarikj-
anna er ekki eingöngu að
treysta bætta sambúð milli
Egyptalands og Bandarikj-
anna. Hann kemur jafnframt
fram sem fulltrúi þeirra
Araba. sem eiga i höggi við
ísrael. Hann leggur að Banda-
rikjamönnum að þeir knýi
Israelsmenn til að láta Sýr-
lendinga fá.meira af Golan-
ha'ðum, svo að nýtt samkomu-
lag milli Sýrlands og tsraels
verði mögulegt. Þá leggur
hann fast að Bandarikja-
mönnum að viðurkenna
■samtök Paiestinumanna á
einhvern hátt og gera þannig
mögulegt að þeir geti tekið
þátt í Genfarráðstefnunrii um
deilu Israel og Araba-
rikjanna.
Þetta hafa tsraelsmenn ekki
mátt heyra nefnt.
Loks leggur Sadat áherzlu á
að Genfarráðstefnan verði
kölluð saman að nvju, en hún
hefurekki komiðsaman siðan
i árslok 1973. Þetta er Rússum
mikið áhugamál að sögn. þvi
að þá fá þeir aðstöðu til þátt-
töku i viðræðum um þessi mál.
Annars er það athygiisvert.
hvað Rússar hafa farið sér
hægt i þessum málum að und-
anförnu. Alveg sérstaklega
hefur það þó vakið athvgli. að
fulltrúar Rússa og tsraels-
manna hafa ræðzt við. E.t.v.
á það að vera Sadat og fvlgis-
mönnum hans til viðvörunar.
En verið getur lika, að Rússar
hafi áhuga á, að deilan fyrir
botni M iðjarðarhafsins
leysist, en hún er búin að vera
þeim kostnaðarsöm og veldur
erfiðleikum i sambúð þeirra
og Bandarikjanna. Óttinn við
Kina getur vel haft áhrif á
Rússa á þennan hátt, en þeir
telja sér tvimælalaust stafa
aðalhættan úr þeirri átt
ÞEGAR SADAT tók við for-
setaembættinu við fráfall
Nassers. efuðust margir um.
að hann myndi revnast vand-
anum vaxinn. Sadat. sem
verður 57 ara i næsta mánuði.
þótti lengi vel bæði ógætinn og
öfgaíullur. Upphaflega hafði
hann áhuga á að gerast leik-
ari, en efnahagurinn leyfði
það ekki. og hóf hann þvi nám
i herskóla 18 ára gamall. Þar
kynntust þeir Nasser og önnur
þau liðsloringjaefni. sem siðar
stóðu að bvltingunni 1952. A
heimssiyrjaldarárunum var
Sadat mjög andvigur Bretum.
sem tóku hann l'astan vegna
undirróðurs og höfðu hann i
fangelsi i tvö ár. Eftir heims-
styrjöldina var hann aftur
grunaður um græsku og enn
hnepptur i langelsi og stóð
fangavist hans i það skipti i
tvö og hálft ár. Árið 1948 var
honum sleppt lausum og toku
þeir Nasser þá höndum saman
um að undirbúa byltinguna.
Sadat fékk það hlutverk að
taka útvarpsstöðina i Kairó
og tilkvnna byltinguna. Sam-
starfsmenn hans biðu þá milli
vonar og ótta. þvi að hann til-
kynnti byltinguna hálftima
seinna en ákveðið hafði verið
Astæðan var sú. að hann vildi
ekki stöðva lestur úr kóranin-
um. sem hafði verið byrjaður i
útvarpinu. áður en hann her-
tók það. Eftir bvltinguna
gegndi Sadat yfirleitt litilvæg-
um embættum. unz Nasser
skipaði hann varaforseta i
desember 1969. Nassar lézt ó-
vænt tæpu ári siðar og komst
Sadat þannig til valda. þótt
aðrir væru taldir standa nær
þeim.
Þ.Þ.