Tíminn - 09.11.1975, Blaðsíða 19

Sunnudagur 9. nóvember 1975.
TÍMINN
19
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Glsla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargötu,
símar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprent H.f.
Dauðinn og
einræðisherrann
Gamall maður hefur verið að berjast við að
deyja. Hann heitir Francisco Franco og ber
meginábyrgð á dauða fleira fólks en flestir aðrir
menn, sem eru ofan moldar. Sjálfum hefur honum
gengið þetta seint — honum, sem flýtti fyrir svo
mörgum á fyrri dögum. Kannski verður hann enn
lifs, þegar þessi orð verða lesin — kannski þó ekki.
Franco gerðist uppreisnarforingi árið 1936, þeg-
ar loks hafði tekizt að mynda á Spáni stjórn svo-
nefndrar alþýðufylkingar, að undangengnu miklu
öngþveiti og siðan yfirburðasigri i þingkosningum.
Fyrsti liðskostur hans voru útlendingahersveitir
og Márar úr hinum spænska hluta Marokko, þar
sem hann var hershöfðingi. Kaþólska kirkjan á
Spáni studdi hann, og hægri menn gengu i lið með
honum. Hitler og Mússólini sendu honum hersveit-
ir, hergögn og ráðgjafa, þvi að bæði vildu þeir efla
til valda mann sinnar gerðar, og prófa vopn sin
og þjálfa her sinn til viga. Ein nasistasveitin sýndi
hvers hún var megnug með þvi að jafna bæinn
Guernica við jörðu, og er enn i dag til þess atburð-
ar vitnað með viðbjóði og hryllingi. Seinna launaði
Franco liðveizluna með þvi að leggja Hitler til
hina svonefndu bláu hersveit i heimsstyrjöldinni —
unz hann sá hverju fara gerði.
Sigur Francos varð spænsku þjóðinni dýrkeypt-
ur. Borgarastyrjöldin stóð þrjú ár, tólf hundruð
þúsund manna létu lifið, bæði á vigvöllunum og
annars staðar, þar sem ofsóknir, manndráp og
fjöldaaftökur fylgdu i kjölfar striðsins, og þegar
Franco hafði loks lagt undir sig landið, tók við
hungur og örbirgð um langt árabil.
Nú er lokið sögu þessa gamla harðstjóra, sem
enn lét taka menn af lifi fyrir andstöðu við stjórn-
arfar sitt um svipað leyti og hann var að byrja að
berja sér nestið. Þar með er þó ekki sagt, að Spán-
verjar geti haldið út á hinn breiða veg nokkurn
veginn frjálsra þjóða. Svo getur farið, að flest sitji
við hið sama, og á Spáni getur lika orðið upplausn
og ringulreið og óvissa. Við sliku er einmitt hætt,
þegar valdaferli manna á borð við Franco lýkur
eftir langan tima, svo sem sannazt hefur i Portú-
gal. Fjörutiu ára einræði og harðstjórn skilur eftir
sig djúp spor, og þess er engin von, að um heilt grói
á svipstundu. —JH
Bílar, ökulag, hugarfar
Tið hefur á þessu hausti verið eins góð og
hugsanlegt er. Veturinn hefur ekki enn heilsað upp
á okkur, og hvorki fryst né snjóað, svo að heitið
geti, þótt aðeins hafi fölvað sums staðar.
í þessu tiðarfari, þegar ökufæri er yfirleitt eins
gott og það getur verið á þessum árstima, hafa
umferðarslysin rekið hvert annað. Hvert bana-
slysið hefur orðið af öðru, og i sjúkrahúsum lands-
ins liggur fólk, sem enginn veit, hvort lifir og nær
heilsu, auk annarra, sem minna hafa skaddazt.
Banaslys i umferðinni eru þegar orðin fleiri en á
öllu árinu i fyrra.
Það gengur auðvitað enginn gruflandi að þvi, að
siaukin bilaeign heimtar sinn skatt. Þó skyldi fólk
ekki loka augunum fyrir þvi, að þessi hroðalegu
slys eru lika vondur vitnisburður um islenzkt öku-
lag. Og loks er það ægilegur vitnisburður um is-
lenzkt hugarfar, að samtimis öllum slysafregnun-
um getur það gerzt, að tugir manna eru teknir ölv-
aðir við akstur á einni og sömu nóttu i einu og
sama lögsagnarumdæminu. —JH
hnignandi borg
Ibúum fækkar, þótt útlendingum fjölgi
I ÞINGKOSNINGUM þeim,
sem eiga að fara fram i Vest-
ur-Þýzkalandi á næsta ári,
munu málefni Vestur-Berlinar
sennilega verða ofarlega á
baugi. Astæðan er sú, að Vest-
ur-Berlin minnir nú einna
helzt á sjúkling, sem hrakar
dag frá degi. Fleiri og fleiri
Þjóðverjar yfirgefa borgina,
einkum þó þeir, sem yngri
eru. Fáir Þjóðverjar flytjast
hins vegar þangað frá Vest-
ur-Þýzkalandi, þrátt fyrir
auknar hvatningar stjórn-
valda i þeim efnum og ýms
hlunnindi, sem eru i boði.
Helzt eru þaðútlendingar, eins
og Tyrkir, Grikkir og Júgó-
slavar, sem flytjast þangað.
Ef þannigheldur áfram, verða
brátt fleiri útlendingar en
Þjóðverjar i Vestur-Berlin.
Eins og nú horfir um ibúa-
tölu Vestur-Berlinar, verða
ibúar þar ekki nema 1.730 þús-
undir árið 1980, en þeir eru nú
2.024 þús. Samkvæmt þessari
spá mun ibúum borgarinnar
fækka um 300 þúsund næstu 15
árin. Sumir telja þessar tölur
bera vott um of mikla bjart-
sýni. Fólksfækkunin i Vest-
ur-Berlin hófst 1972, en þá
fækkaði þar um 24 þúsund
manns. Siðustu þrjú árin hefur
samtals fækkað þar um 60
þúsund manns.
Hið eina, sem virðist geta
breytt þessari öfugþróun, eru
auknir aðflutningar útlend-
inga til borgarinnar. En þýzk-
um Berlínárbúum geðjast
ekki að þeirri hugmynd. Fyrir
Jkömmu hafði tala útlendinga
i þremur úthverfum komizt
upp l 34,8%, 28,8% Og 21,6% af
ibúatölunni þar. Þá ákváðu
borgaryfirvöldin að stöðva
flutninga fleiri útlendinga
þangað. Útlendingum, sem nú
flytjast til Vestur-Berlinar, er
beint til annarra hverfa. Frá
sjónarmiði borgaryfirvald-
anna er ekki talið æskilegt, að
útlendingar verði fleiri en sem
svarar 25—30% af ibúatölunni.
En það getur orðið erfitt að
halda fjölda þeirra innan
þessar marka. Samkvæmt
siðustu fæðingarskýrslum i
Vestur-Berlin á þriðja hvert
barn, sem fæðist þar, útlenda
foreldra. 1 vissum hverfum,
eins og Kreuzberg, Wedding
og Tiergarten, komst þessi
tala upp i 59%, 54% og 42%.
Eftir fimm ár mun meira en
helmingur skólabarna i
tveimur fyrstnefndu hverfun-
um vera frá heimilum útlend-
inga. Við þetta bætist, að
Þjóðverjar i Vestur-Berlin eru
til jafnaðar mun eldri en út-
lendingarnir, og dánartala hjá
þeim þvi hærri.
Þannig er Vestur-Berlin
smám saman að breytast úr
þýzkri borg i tyrkneska,
griska og júgóslavneska.
ÞÝZK yfirvöld velta þvi nú
mjög fyrir sér, hvað valdi
þessari öfugþróun i Vest-
ur-Berlin. Kaupgjald er þar
yfirleitt hærra en i Vest-
Eitt af úthverfum Vestur-Berlinar
Frá miðhluta
Vestur-Berlinar
ur-Þýzkalandi. Sérstaklega er
þó sérlærðu verkafólki boðið
hærra kaup þar. Þá fá menn
þar hærri og hagstæðari lán til
ibúðabygginga. Skemmtanalif
er meira og fjölbreyttara i
Vestur-Berlin eh i öðrum
þýzkum borgum. Sama gildir
um skemmtigarða og útivist-
arsvæði. Margt fleira mætti
nefna, sem ætti að styrkja
stöðu Vestur-Berlinar og
hvetja fólk til að flytjast þang-
að. Þrátt fyrir þetta flytjast
ungir Þjóðverjar þaðan i si-
vaxandi mæli til Vest-
ur-Þýzkalands.
Það er reyndar ekki nýtt, að
slikur brottflutningur eigi sér
stað. Þangað til múrinn var
reistur 1961, kom þetta siður
að sök, þvi þá komu flótta-
menn frá Austur-Þýzkalandi
og fylltu i skörðin, sem þeir
létu eftir sig, er flutt höfðu til
Vestur-Þýzkalands. Múrinn
kom i veg fyrir að þetta héldi
áfram. Þá var reyntað fá ungt
fólk i Vestur-Þýzkalandi til að
flytjast til borgarinnar. Þegar
þetta gekk ekki nógu vel, var
opnað fyrir aðflutninga út-
lendinga. Nú eru þeir á góðum
vegi með að leggja undir sig
borgina.
Ýmsar skýringar eru gefnar
á þvi, að ungt fólk af þýzku
bergi brotið unir sér illa i
Vestur-Berlin. Ein ástæðan er
sögð vera sú, að yngri kyn-
slóðin samlagist illa gömlu
kynslóðinni, sem er að verða
yfirgnæfandi i borginni, en
talið er, að fimmti hver Þjóð-
verji þar sé kominn á eftir-
launaaldur. Þá þykir sambýl-
ið við vaxandi fjölda útlend-
inga ekki eftirsóknarvert. Við
þetta bætist svo einangrumn.
Yngra fólkið er sagt finna
meira til þess en eldra fólkið,
að það sé eins og slitið úr eðli-
legum tengslum við Vest-
ur-Þýzkaland. Þá fari vaxandi
vantrú ibúanna á framtið
borgarinnar.
SENNILEGT þykir, að kristi-
legir demókratar muni reyna
að nota sér þessa öfugþróun i
Vestur-Berlin i þingkosning-
unum næsta haust. Þeir muni
reyna að kenna rikisstjórn
jafnaðarmanna og frjáls-
lyndra um, hvernig ástandið
virðist hafa versnað i Vest-
ur-Berlin að þessu leyti.
Stjórnarflokkarnir hafa hins
vegar svar á reiðum höndum.
Fjórveldasamkomulagið, sem
gert var um Vestur-Berlin
1972, styrkti stöðu borgarinnar
á margan hátt. Tengsl hennar
við Vestur-Þýzkaland eru
traustari siðan og sjálfstæði
borgarinnar meira. Þá hafa
náðst samningar við Austur-
Þýzkaland, sem gera sam-
göngurnar milli Vest-
ur-Berlinar og Vestur-Þýzka-
lands öruggari og greiðari en
áður. Loks hafa ibúar Vest-
ur-Berlinar fengið greiðari að-
gang til ferðalaga austur á
bóginn. Óneitanlega hefnr
stjórn Vestur-Þýzkalands orð-
ið verulega ágengt i þessum
efnum. En það virðist ekki
nægja. Eins og nú horfir, virð-
ist útilokað að hindra fólks-
fækkunina i Vestur-Berlin og
þá hnignun, sem fylgir henni,
nema Þjóðverjar geti sætt sig
við, að hún verði i vaxandi
mæli útlend borg. Það finnst
þeim hins vegar illt að þurfa
að sætta sig við. Helzta vonin
er sú, að núverandi ástand
reynist aðeins timabundið og
þetta breytist aftur af sjálfu
sér. En það er byggt meira á
óskhyggju en rökum. þ.þ.
ERLENT YFIRLIT
Vestur-Berlín er