Tíminn - 11.11.1975, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 11. nóvember 1975.
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:'
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 2650p
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
BlaðaprentK'.f;
Gagnrýni stjórnar-
andstæðinga
Síðustu vikurnar hefur borið i vaxandi mæli á
þeirri gagnrýni, að efnahagsráðstafanir rikis-
stjórnarinnar hafi reynzt ófullnægjandi og komið
of seint. Þess vegna sé vandinn i efnahagsmálun-
um nú meiri en hann hafi þurft að verða.
í tilefni af þessari gagnrýni, þykir rétt að rifja
upp eftirgreindar staðreyndir:
Þegar rikisstjórnin kom til valda i ágúst-
mánuði 1974, var það sameiginlegt mat sérfræð-
inga og stjórnmálaforingja i öllum flokkum, að
nauðsynlegt væri að framkvæma 15-17% gengis-
fellingu eða aðra hliðstæða ráðstöfun til að
tryggja rekstur útflutningsframleiðslunnar.
Útlitið var hins vegar ekki talið verra en það, að
þessi gengisfelling myndi nægja. Viðskipta-
ástandið versnaði hins vegar miklu meira en
menn höfðu séð fyrir. Þess vegna var það mat
sérfræðinga i febrúarmánuði siðastl., að enn
þyrfti að lækka gengið um 20%, ef útflutnings-
framleiðslan ætti ekki að stöðvast. Svo skýr rök
voru færð fyrir nauðsyn þessarar ráðstöfunar, að
fulltrúar Alþýðubandalagsins i stjórn og banka-
ráði Seðlabankans treystu sér ekki til að vera á
móti henni og greiddi annar þeirra atkvæði með
henni, en hinn sat hjá. Það var von sérfræðinga á
þessum tima, að umrædd ráðstöfun myndi nægja
til að tryggja atvinnureksturinn. Rikisstjórn,
sem þannig hefur tvifellt gengið á einu ári, verð-
ur vart ásökuð fyrir það, að hafa brostið þor til að
gera róttækar ráðstafanir.
Viðskiptakjörin hafa hins vegar haldið áfram
að versna og þvi er nú komið i ljós, að þessar ráð-
stafanir hafa reynzt ófullnægjandi. En erfitt er
með nokkurri sanngirni að deila á rikisstjórnina
fyrir að hafa ekki gert róttækar ráðstafanir á
timum, þegar þess var ekki talin þörf af sérfræð-
ingum, sem gleggst áttu að geta metið útlitið.
Þvi er nú haldið fram, að til viðbótar gengis-
fellingunum hefði rikisstjórnin átt að gera rót-
tækar ráðstafanir til að draga úr framkvæmdum
og minnka þenslu á þann hátt. Það var hins vegar
ljóst, að hefði það verið gert, myndi hafa hlotizt
af þvi miklu meiri kjararýrnun en ella, einkum
hjá láglaunafólki, og auk þess hefði komið til
verulegs atvinnuleysis. Hætt er við, ef svo langt
hefði verið gengið, að launþegasamtökin hefðu
orðið enn harðari i kröfum sinum og ekki aðeins
komið til verkfalla, heldur meiri kauphækkana,
sem hefðu gert ástandið enn verra. Tillögur um
slikan samdrátt bárust lika siður en svo úr
herbúðum stjórnarandstæðinga, heldur komu
þaðan kröfur um margvislegar hækkanir.
Þess er að geta, að verðhækkun oliunnar
hefur mjög ýtt á eftir þvi, að framkvæmdum i
orkumálum yrði flýtt og þær auknar og lands-
menn þannig gerðir óháðir oliunotkuninni. Þess
vegna var bæði hafizt handa um Kröfluvirkjun og
byggðalinu og byggingu járnblendiverksmiðj-
unnar, ásamt þvi að kapp var lagt á að flýta Sig-
ölduvirkjuninni sem mest. Nú telja sumir þeirra,
sem mest ráku á eftir þessum framkvæmdum, að
hægara hefði átt að fara i sakirnar. Ósennilegt er
ekki, að þessi tónn eigi eftir að breytast, ef oliu-
verðið hækkar, jafnframt þvi, sem þeim fjölgar,
sem verða óháðir oliunni.
— Þ.Þ.
Magnús Ólafsson skrifar frá York:
Concorde: Slysaskot — eða
fjárfesting aldarinnar?
Concorde í umferð 21. janúar næstkomandi
HALLGRIMSKIRKJAN á
Skólavörðuholtinu og Con-
corde-þotan brezk-franska
eiga ótrúlega margt sameig-
inl egt. Hvort fyrirtækið fyrir
sig er risavaxið, þótt á sinn
hvorn mælikvarðann sé.
Smfðatiminn fór fram úr öll-
um áætlunum, og þegar verkið
var vel á veg komið, þótti
mörgum tilgangurinn heldur
vafasamur. En nú er sá timi
runninn upp, að farið er að
hilla undir lokahögg smiðanna
og hver veit nema bæði verkin
verði að lokum helzta stolt
viðkomandi þjóða. Að undan-
förnu hefur þó Concorde-þotan
verið meir i brennidepli en
kirkja Hallgrims, og ætti það
varla að undra marga. Hafa
umræður snúizt um hávaða,
kostnað, framtiðarhorfur og
fleiri slík atriði og hefur sitt
sýnzt hverjum.
Concorde á nú að baki 11 ára
meðgöngutima og 1254 milljón
punda kostnað, sem hefur
skipzt jafnt milli brezka og
franska rikisins. Sú tala jafn-
gildir um 450 milljörðum isl.
króna, eða öll útgjöld rikisins
i átta ár miðað við núverandi
fjárlög. Auk þess hefur vélin
5000 klukkustunda reynslu i
lofti miðað við t.d. 1400 klst.
flugreynslu B747, áður en hún
var sett á markað. Það þarf
þvi ekki að koma á óvart, að
bollaleggingar um fjárfest-
ingu aldarinnar sé bæði mikl-
ar og heitar.
MEÐAL þeirra tæknilegu
örðugleika, sem hönnuðir
Concorde urðu að yfirstiga var
flughæðin. Meðan venjuleg
þota flýgur i um 30 þúsund feta
hæð, er Concorde i 60 þúsund
fetum. Þar er þrýstingsmunur
utan og innan vélarinnar rúm-
lega þrisvar sinnum meiri en i
30þúsund fetum. Við alvarlegt
óhapp missir bæði áhöfn og
farþegar samstundis meðvit-
und, svo ekki sé talað um, að i
þeirri hæð sýður blóðið. Þótt
hugsanlegt óhapp sé minna og
áhöfnin haldi meðvitund verð-
ur þess að gæta, að Concorde
er a.m.k. 4 minútur niður i 15
þúsund fet, þar sem súrefnis-
innihald loftsins byrjar að
vera nægilegt til að halda
meðvitund, en venjuleg þota
er ekki meir en tvær minútur.
EN HVAÐ viðvikur tækni-
legu hliðinni, þá hefur þó
hávaðinn reynzt aðstandend-
um Concorde öllu erfiðara við-
fangsefni og kemur það til
með að hafa hvað mest áhrif á
söluhæfni vélarinnar. 1 sumar
hafa staðið yfir hávaðamæl-
ingar á þotunni á
Heathrow-flugvellinum i
London. Um miðjan október-
mánuð birti viðskiptaráðu-
neytið niðurstöðurnar eftir að
hafa ráðgazt við iðnaðarráðu-
neytið. Það er þessi skýrsla,
sem hefur orðið aðalhvatinn
að Concordeumræðum siðustu
daga. Ráðuneytin segja vélina
hafa brotið hávaðatakmörk
Heathrow-flugvallar i um 70%
mældra flugtaks- og lending-
artilfella. Þótti sú tala þegar
hin geigvænlegasta, en ekki
nóg með það, heldur sýndist
einnig mörgum maðkur vera i
mysunni, og hafa þeir sömu
margt til'sins máls. Mæling-
una framkvæmdu viðskipta-
og iðnaðarráðuneytin, en ekki
umhverfismálaráðuneytið —
með vin vorn Crosland land-
helgisbr jótshetju i farar-
broddi. „Hvers vegna?”
spyrja menn og eru sterklega
studdir af borgarráði. Þar
kemur meðal annars fram, að
Concorde fór oft yfir 133 deci-
bela markið, sem er talið geta
valdið heyrnarskemmdum.
Þá nær hávaðinn til þrisvar
sinnum stærra svæðis en
hávaði frá venjulegri þotu.
Auk þess hefur lekið út frá
þeim mönnum, sem fram-
kvæmdu mælingarnar, að
tækin hafi verið staðsett 3,5
milur frá flugtaksstað, en við
venjulegar aðstæður er miðað
við eina milu. Og aðgerðir yf-
irvalda munu ekki vera fólgn-
ar I að dempa hávaðann, sem
þykir illmögulegt sem stend-
ur, heldur að hækka hávaða-
takmörkin, og hefur Concorde
andstæðingum þótt það heldur
skringileg ákvörðun.
Brezk blöð virðast hafa hik-
að að fordæma hávaðann, og
hafa þannig áhrif til myndun-
ar sterks almenningsálits,
sem myndi beinast gegn Con-
corde, og þá hugsanlega getað
seinkað komu vélarinnar á
markaðinn. Blöðin vita mikil-
vægi þess, að þotan komist á
markað sem fvrsl no einhiioi;
hluti stofnfjármagnsins komi
til baka. Svo og vinna þúsund-
ir manna við smiði hinna 16
véla, sem eru i undirbúningi
og atvinnuástandið er ekki
upp á það bezta sem kunnugt
er. Þess heldur leggja þau á-
herzlu á atriði eins og skoðanir
reynsluflugmanna Concorde,
sem segja hávaðann fara
minnkandi með aukinni
reynslu flugmannanna. Auk
þess hefur verið bent á, að
þéttbýli kringum Heathrow sé
fram úr öllu hófi og hávaða-
takmörkin þvi svo lág. Er þá
gjarnan vitnað til Charles de
Gaulle flugvallarins, en fyrir
tiu árum stöðvuðu Frakkar
allar byggingaframkvæmdir á
þvi svæði. Svo helztu mótmæl-_
in hafa komið frá samtökum
ibúa af Heathrow-svæðinu,
sem telur um 3 millj. manna.
ÞAÐ ER alkunna, að á-
ætlunarflug þarf a.m.k. tvo
flugvelli. Og ekki er sama
hvar flugvellirnir eru eða
hvað þeir heita. Dallas i
Texas, Montreal i Canada,
Melbourne í Ástraliu, flugvell-
ir i Japan og Mið-Asiu eru allt
stórir staðir, sem hafa sam-
þykkt Concorde og fer það vel.
En varðandi N-Atlantshafs-
flugið, þá eru mikilvægustu
pölarnir Heathrow og Kenne-
dy-flugvöllurinn i New York.
Eins og fram hefur komið er
liklegt, að Heathrow verði að
samþykkja Concorde, en það
sama er ekki upp a teningnum
i New York. Flutningamála-
ráðherra Bandarikjanna,
William Coleman, hefur nú
fengið hávaðaskýrslu þá, sem
hér hefur verið drepið á, en
ekki er búizt við að ákvörðun
verðitekinfyrreni nóvember.
Nú þykir ljóst, að Concorde
svarar ekki háðvaðaskilyrð-
um, og þvi má álita að niður-
staða bandariskra yfirvalda
verði algjörlega stjórnmála-
legs eðlis. Þ.e. hvort tengsl
Bandarikjanna við Bretland
og Frakkland séu mikilvægari
en mótmæli ibúa við Kenne-
dy-flugvöll. Og þótt sú niður-
staða verði Concorde i hag er
málið ekki leyst. Bandariskir
þegnar hafa þann lagalega
rétt, að þyki þeim réttindum
sinum ógnað á einhvern hátt,
mega þeir leggja málið fyrir
rétt.
Og Concorde þykir ógna
voldugir sjóðir hafa safnazt til
að borga þeim fjölda lögfræð-
inga, sem boðið hafa fram lið-
veizlu sina.
Kennedy-leyfið er afger-
andi. Án þess mundu t.d. stóru
bandarisku flugfélögin TWA
og Pan Am trúlega aldrei
kaupa Concorde. En það er
einmitt aðalatriðið. 1 dag hafa
einungis niu vélar selzt til
British Airways og Air
France, en það er li'tið brot af
þeirri sölu, sem þarf til að ná
upp i stofnkostnaðinn. Kin-
verjar vilja fá tvær vélar og
eins tranir, en báðar þjóðirnar
hunu halda að sérhöndunum,
þar til ljóst verður hvernig
þær revnast i áætlunarflugi.
Þar eru rúmir 43 milljarðar
islenzkra króna, sem gætu
komið i kassann, en kaupverð
hvers „stykkis” er 10.8 mill-
jarðar króna (isl.).
Fái Concorde grænt ljós i
Bandarikjunum, eru allar lik-
ur á, að vélin einoki flutninga
á 1. flokks farþegum, sem eru
um 2 millj.árlega. Fyrsta far-
rými i Concorde tekur 100 far-
þega og býður upp á úrvals-
þjónustu. En það sem máli
skiptir er, að Concorde bvður
UPP á hraða. Og vestrænir
kaupsýslumenn, sem hvorki
hugsa i dollurum né pundum
— heldur minútum, munu
velja Concorde vegna tima-
sparnaðar.