Tíminn - 16.11.1975, Blaðsíða 12

12
TiMINN
Sunnudagur 16. nóvember 1975.
Kyrsta sifta úr lyrstu gjörftabók Kiningarinnar.
sonhefurviljaðhalda fastviölög
og siði. Stundum hefur stúka
hansekkiátt samleið meö honum
i þeim strangleika. 1 fundargerö
frá 2. febrúar 1890 segir:
„Br. Jón Ólafsson kom með
kæru yfir br. Guömundi fyrir aö
hafa sýnt óhlýðni, ill orö og
bjálfaskap af sér í fordyri fundar-
salsins þá á fundinum. Br. Guöm.
var á fundinum og játaöi hann
rétt vera meginatriði kærunnar.
Br. Jón Ólasson lagöi til, að br.
Guðmundur væri rækur ger úr
stúkunni fyrir afglöp þessi. Br.
Einar Þórðarson lagði til, að
Guðmundur væri sektaður um 1
kr. 50 aur fyrir brot á velsæmi.
Um þessar tillögur urðu nokkrar
umræður og lauk málinu svo að
stúkan dæmdi Guömundi sekt á
hendur 1 kr. 50 aur. og greiddi
hann þá sekt þegar á fundinum.”
Templarar margir vildu
hækkaðan toll á vinföngum. Jón
Ólafsson snerist gegn þvi. ffann
hélt þvi fram, að fjárhagslegur
ábati af vinsölu væri hvarvetna
versti þröskuldur fyrir allri lög-
gjöf til takmörkunar áfengis-
verzlunar. Þvi væri það hættulegt
fyrir bannstefnuna að lands-
sjóður hefði tekjur af áfengi.
Hér höfðu hvorir tveggja
nokkuð til sins máls og skal ekki
rökrætt frekar um það.
Árið 1889 hafði fndriði Einars-
son á hendur ritstjórn íslenzka
Good-Templars, sem var blað
stórstúku fslands. 1 marzblaðinu
birtist grein, sem hann kallar:
Dómur um tsl. Goodtemplar, og
segirisvigum að sé eftir Þjóð-
ólfi. En greinin er svo:
,,Hr. ritstjóri. Fyrstu
mánuöina, sem „Isl.
Good-Templar” kom út, hafði ég
ritstjórn hans á hendi ásamt
tveimur öðrum, og þaö sem stóð i
blaðinu undir ritstjórnarnafni þá
mánuði vil ég kannast við. Svo
neyddist ég til fyrir friðsemdar
sakir að segja mig úr rit-
stjórninni, af þvi ég var svo
skammsýnn að hugsa að Reglan
mundi hafa gott af þvi að séra
Þórhallur Bjarnarson yrði kyrr i
ritstjórninni. Siðar stóð aftur nafn
mitt um tima á blaðinu meðal rit-
stjóranna, en ég fékk örsjaldan
að sjá hvað i blaðið kom og aldrei
fyrren það var alsett.svo að eigi
var unnt að breyta neinu. Það
hefur svo ýmislegt staðiö og
stendur enn svo ýmislegt i „Isl.
Good-Templar”, sem ekki aðeins
er gagnstætt Good-Templar regl-
unni, heldur allri heilbrigöri
skynsemi, að ég verð að frábiðja
að Reglunni eða mér sé eignaðar
allar llugur ritstjórnarinnar. —
Að ég aidrei hefi tekið til máls
móti hneykslunum tsl.
Good-Templars i blaðinu sjálfu,
kemur eingöngu af þvi, að frá-
gangur blaðsins cr allur svo
la^aðuraðmáli, formi og efni, aö
ég lyrirverð mig fyrir að setja
nokkurt orö i blaðið.
Jón Ólafsson.”
Við þetta bætir Indriði þessum
orðum:
„Ef þetta á að vera vörn fyrir J.
01. og til þessaðbera af honum að
hann hafi aldrei verið með toll-
hækkun, þá er það fremur lök
vörn. Til þess að verja það þyrfti
meira en prenta grein i „Þjóð-
ólfi”, það yrði nauösynlegt að
brenna allt upplagið af alþingis-
tiðindum 1887 til þess, þvi þau
sýna, að Jón Ólafsson hefur bæði
talað — og það mikið — fyrir toll-
hækkun og greitt atkvæöi með
henni. Reglan eða hann— og þau
tvö eru ef til vill ekki algjörlega
það sama — þurfa ekki að kenna
„Isl. Good-Templar” um þá
„flugu” að hafa fundið upp vfn-
fangatollshækkunina 1887, þvi J.
Ól. á hana með eins góðum rétti,
hvað sem Reglan á i henni”.
Hér mun þó fleira hafa borið á
milli en ágreiningur um tollinn.
Blaðið hafði birt nokkru áður þýð-
ingu eöa endursögn á grein um
refsingar i stúkunum. Þar er sagt
að sumar stúkur hagi sér eins og
það væri aðaltilgangurinn að reka
menn úr reglunni svo fljótt sem
unnt er. Siðan segirt.d., að reyna
ætti að koma á sáttum og fá menn
til að vinna heit á ný ,,áður en vér
förum að fara eftir stjórnar-
skránni”. Þar segir lika:
„Munið eftir, að iögin geta að-
eins gefið aðalreglur, sem settar
eru fram i almennum setningum
ogað stúkan, sem þekkir lunderni
meðlimanna, og kringumstæð-
urnar i hverju sérstöku máli á að
ákveða hvort lögin eigi við i þvi
tilfelli sem fyrir liggur eða ekki”.
Trúlega hafa Jóni Olafssyni
ekki þótt það góð fræði, að fundur
ætti að dæma um það hvort lög
giltu eða ekki. En þessi ágrein-
ingur er þesseðlis, aðekki er unnt
að loka augunum fyrir honum.
Það fór svo, að Jón ólafsson á-
varpar lesendur Islenzka
Good-Templar i júni blaðinu 1889
og tilkynnir, að samkvæmt ráð-
stöfun framkvæmdanefndar stór-
stúkunnar hafi hann tekið að sér
ritstjórnina næstu 4 mánuði. tþvi
ávarpi leggur hann áherzlu á að
„gott skipulag, löghlýðni og regla
i smáu sem stóru eru lifsskilyrði
fyrir að félagsskapur geti þrif-
izt”.
Hér verða tekin upp nokkur orð
úr grein, sem Jón Ólafsson skrif-
aði litlu siðar um félagsmál. Það
er gert vegna þess að þau viðhorf
voru túlkuð i fyrstu stúkunum og
hafa haft sin áhrif. Hann segir:
„Til hvers á ég að koma? Það
er svo sem ekkert lið i mér, ég
held ég geri ekki stóra figúru, þótt
ég komi á fund. Þessi og þvilik
svör heyrast allt of oft, þá er
menn eru áminntir um að sækja
fundi. Þetta er hin mesta villa.
Látum hvern einn hugsa svo, og
þá verður ekki aðeins öll
Góð-Templara-Reglan, heldur og
allur félagsskapur i heiminum að
engu. Það er mjög liklegt að i
stúku með 60—70 manns sé ef til
vill, einkum i byrjuninni, ekki
nema 3—4, siðar máske 5—6
menn, sem taki verulegan þátt i
umræðum. En hvað ætli yrði úr
fundum, ef sérhver hinna hugsaði
svo: ekki verður min saknað.
Þótt þú gerir ekkert annað á
fundi, þá gefurðu gott eftirdæmi
með þvi að koma.
Sú hugsun ein, að með þvi að
sækja reglulega fundi, getur verið
að þu'styðjir að þvi, að halda ein-
hverjum öðrum i Reglunni — sú
hugsun ein má vera þér yfrin hvöt
til að sækja reglulega fundi. Og
fundarsókn er bezta og óhultasta
ráðið til að gera sjálfum þér
Regluna kæra og festa þig i henni.
En svo átt þú lika að taka þátt i
störfum Reglunnar eftir föngum
og hæfileikum, og hver einasti
meðlimur getur gert eitthvað.
Það er gamall ósiður i stúkunum,
að demba öllum nefndarstörfum
sifellt á sömu mennina. Þetta er
mjög rangt. Bæði ofþreytir það
þá, sem fyrir ániöslunni verða, og
svo deyfir það áhuga annarra, að
vera til einskis notaðir. En þetta
kemur og meðfram af þvi, hvað
margir eru ófúsir að takast nokk-
urt starf á hendur. Góður
meðlimur á aldrei að neita að
vinr.a það starf, sem honum er
faliö, ef honum er það með
nokkru mótu unnt að vinna sér að
skaölitlu. Æ.T. ætti aö hafa i
huga, að skipa sem oftast i hverja
nefnd einhvern óvanan, ásamt
góöum formanni, viö það venjast
meðlimir störfunum og fá áhuga
á málefnunum. Og meðlimirnir
hafa hag af þvi, ekki aðeins sem
Templarar, heldur og sem menn
og þegnar i mannfélaginu, þeim
lærist að hugsa og tala og verða
nýtari menn við það.
Enginn, sem gengur i Reglu
vora, á að verða framandi meðal
vor, vér eigum að kynnast hver
öðrum, með þvi getum vér betur
haft áhrif hver á annan til góðs.
Einstæðingar, sem ekki eiga eig-
inlegt heimilislif og ef til vill eiga
ekki kost á nema umgengni mis-
Niðurlag l'yrstu Iundargerðar.
jafnra manna, eiga að sæta sér-
legri athygli vorri. Vér eigum að
láta oss annt um að kynna þá góð-
um meðlimum, sem haft geta
heillarik áhrif á þá. Vér eigum að
láta þá sjá og finna, að það er
meira en i oröi kveðnu að vér
nefnumst bræður og systur. Vér
eigum að sýna þeim alúð og vel-
vild, og reyna að vera sannir vinir
öllum þeim sem það verðskulda.
Vér megum ekki láta þann bróður
eða systur, sem er fáráðlingur
fyrir heiminum, vera fáráðling
meðal vor. Það er ekkert sárara
en að vera vinalaus og einmana,
svo að enginn skiptir sér af manni
eða hirðir um, hvað manni liður.
Látum engan mann sæta þeim
forlögum i Reglu vorri. Stúka vor
á að vera „eins og gott heimili,
þar sem enginn er lítilsvirtur, en
öllum gert jafnt undir höfði”.
Það er kunnugt, að Jón Ólafs-
son var lengi talinn i fremstu röð
islenzkra striösmanna i blaða-
mennsku. Þess gætti lika þegar
hann réði blaði reglunnar. Haust-
ið 1889 birti hann greinina:
„Bacchus i löggjafasæti”, Viður-
styggð á helgum stað”. Þar segir
svo:
„Fleira verður að gera en gott
þykir, ef vel á að vera i þessum
heimi.
Það er allt annað en skemmti-
legt verk, að draga fram einstak-
an mann með nafni og gera van-
sæmandi breytni hans að umtals-
efni f opinberum blööum fyrir
augum allrar þjóðarinnar...
En er mönnum fullljóst, hve
þýðingarmikil staða alþingis-
mannsins er, þingmannsins, sem
á að vera löggjafi þjóðar sinnar?
Það veitir ekki af hinum vitrustu
og beztu mönnum til þess, og hin-
um vitrasta ogbezta manniveitir
ekki af öllu þvi viti og gætni, sem
guð hefur gefið honum. Sé hann
ekki gæddur þvi nema 1 meðal-
lagi, eða ef til vill langt um miður
en I meðallagi, þá er honum þvi
meiri þörf á að neyta sins punds
sem bezt.
Glæpi næst gengur það fyrir
mann, að svipta sig vis vitandi
þeirri rænu og ráði, sem hann
hefur þegið af náttúrunnar hendi.
- - - 1 neðri deild Alþingis hefur
það stórhneyksli átt sér stað i
sumar, að 2—3 þingmenn hafa
setið ölvaðir á þingi, ekki eitt ein-
stakt sinni, heldur aftur.--
Þaö er engin bót i máli, þótt
séra Sveinn sé ekki sá eini i þessu
efni. Hann er sá hneykslanleg-
asti, því hef ég nefnt hann. Ég
vildi óska að þaö gæti orðiö öörum
til viðvörunar”.
Litlu siðar birti Jón Ólafsson
greinina: Hvernig stöndum vér?
Þar hélt hann þvi fram að sárafá-
ir af meðlimum reglunnar skildu
hana og tilgang hennar. Sú grein
er að visu skrifuö gegn vinfanga-
tolli sem opinberum tekjustofni,
en hún fjallar lika um það að regl-
an hafi verið illa stofnuð á Is-
landi. Þar segir svo:
„Vér erum margir talsins,
meðlimir Reglunnar, en alltof fá-
ir Goötemplarar. Þetta er von,
þvi að Reglan var hræðilega illa,
herfilega illa stofnuð hér á landi i
fyrstu, að minnsta kosti var hún
afleitlega stofnuð hér i Reykja-
vik. Og hvers var annars von?
Ég var i sumar boðsgestur á
einum stað ásamt þeim manni, er
fyrst var umboðsmaður hátempl-
ars hérá landi. Ég drakk vatn, en
hann drakk — vin.
Sá maður er fyrst breiddi út
GT-regluna hingað til Reykjavik-
ur og siðan stofnaði stórstúkuna,
hann lézt þá hafa hinn mesta á-
huga á Reglunni, ég og aðrir
glæptust á að trúa einlægni hans
þá: ég man enn eftir, mér til
skammar og blóðugrar skap-
raunar, að ég kvað fyrir minni
hans óverðskulduð orð, hann stóð
upp og svaraði og kvaðst vigja
skyldu hinu góða málefni
Reglunnar allan þann mátt,
sem guð hefði gefið sér, þetta
fékk á mig þá, þvi að maðurinn
virtist tala af einlægni, en hann
lagði svo dýrt við, enda virtist
hann vera mikill trúmaður, þvi
aldrei las kapellán svo bæn i
stúkunni, að þessi maður kross-
lagði ekki hendurnar og drúpti
höfði á bringu af fjálgleik.
Hann selur nú brennivin og
drekkur sjálfur eins og fara gerir.
Hvernig átti Reglan að vera
stofnuð hér af slikum manni?”
Enginn veit sina ævina fyrr en
öll er. Þó að Björn Pálsson yrði
ekki varanlegur i liði templara er
engin ástæða til að efa einlægni
hans meðan hann vaón að stúku-