Tíminn - 19.11.1975, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Miðvikudagur 19. nóvember 1975.
Miövikudagur 19. nóvember
Thorvaldsens-
félagið
í Reykjavík
100 ára í dag:
Vöggustofa Thorvaldsens félagsins að Dyngjuvegi 18.
TIL HJALPAR OG LIKNAR
BH-Reykjavik. — i dag, miðviku-
daginn 19. nóvembcr, heldur
Thorvaldsensfélagið í Reykjavik
hátiðlegt citt hundrað ára afmæli
sitt, cn þann dag eru liðin 205 ár
frá fæðingu Bertels Thorvald-
sens, sem félagið hcitir eftir.
Bertel Thorvaldsen var fræg-
astur listamaður á Norðurlöndum
á sinni tið. Hann dvaldist rúmlega
40 ár á ítaliu og stundaði þar list
sina, en Danir buðu honum heim
og byggðu musteri yfir listaverk
hans, Thorvaldsens ðíuseum i
Kaupmannahöfn.
Bertel Thorvaldsen var af is-
lenzku bergi brotinn, en faðir
hans var Gottskálk Þorvaldsson
frá Miklabæ i Skagaf.. Bar Ber-
tel ávallt hlýjan hug til föðurþjóð-
ar sinnar, og árið 1839 gaf hann
Islandi forkunnarfagran skirnar-
font úr hvitum marmara, sem
stendur enn i dag i Dómkirkjunni
i Reykjavik.
Bertel Thorvaldsen fæddist i
Kaupmannahöfn árið 1770 og lézt
þar árið 1844.
1 tilefni þúsund ára byggðar ts-
lands, árið 1874, gaf Kaupmanna-
höfn Reykjavik eirlikneski Ber-
tels Thorvaldsens, sem hann
hafði sjálfur gert, og var það
fyrsta minnismerki, sem reist
var á almannafæri i Reykjavik,
en sá atburður gerðist 19. nóvem-
ber 1875. Austurvöllur var af þvi
tilefni gerður að hátiðasvæði girt-
ur og græddur grasi. Ungar kon-
ur, 24 talsins, tóku sig saman og
skreyttu svæðið með blómurn, lit-
fögrum borðum og merkjum.
Þessi samtök urðu upphaf Thor-
vaidsensfélagsins.
Thorvaldsensfélagið hefur sér-
stöðu meðal allra félagsstofnana
landsins. Það hefur aðeins eitt
mark, að rétta samborgurunum
hjálparhönd, þegar erfiðleika ber
að höndum, þegar fátækt sverfur
að, eða óhöpp og slys henda.
1 félagslögunum frá 1856 segir
svo um markmið félagsins: „Til-
gangur félagsins er að kenna fá-
tækum stúlkum handavinnu, með
þvi að halda handavinnuskóla
nokkurn tima á ári”.
Starfssvið félagsins var mjög
aukið siðar. Arið 1906 var Barna-
uppeldissjóður Thorvaldsens-
félagsins stofnaður. Arið 1942
segir svo i lögum félagsins:
„Félagið styður eftir föngum inn-
lendan iðnað, eykur hann og eflir
á hvern þann hátt, sem félagið
álitur heppilegast.”
Að þessu markmiði hefur félag-
ið unnið á margan hátt. Um það
ber verzlun félagsins, Thor-
valdsensbazarínn i Austurstræti
gleggstan vott. Þar eru til sýnis
og sölu heimaunnar vörur i miklu
úrvali, en félagskonur vinna án
launa við verzlunarstörfin.
Á áttatiu ára afmæli félagsins,
árið 1955, var stofnaður „Hjálpar-
og liknarsjóður Thorvaldsens-
félagsins” með 100 þúsund króna
framlagi. Fær sjóðurinn árlegar
tekjur, sem ráðstafað er til hjálp-
ar bágstöddum.
Vöggustofa Thorvaldsens-
félagsins stendur við Dyngjuvog
18 i Reykjavik. Að baki þessarar
byggingar liggur áratuga starf
félagskvenna, og það er Barna-
uppeldissjóðurinn frá 1906, sem
gert hefur þetta þrekvirki kleift
fjárhagslega.
Starfsemi Thorvaldsensfélags-
ins einkennist af tvennu: að afla
fjár og eyða þvi. Það er ekki
Eirstytta Bertels Thorvaldsens.
stefnt að þvi að eiga fé i sjóðum,
heldur ráðstafa þeim til nyt-
samra framkvæmda.
A 95 ára afmæli félagsins af-
henti það Landakotsspitala tals-
verða fjárhæð. Félagið hefur
styrkt barnadeild Landakots-
spitala, og voru spitalanum gefin
30barnarúm með öllu tilheyrandi
árið 1972, og einnig lagt fram fé til
rannsóknartækjakaupa. Þá hefur
félagið lagt fram fé til Styrktar-
félags vangefinna og Styrktar-
félags lamaðra. Þegar jarðeldar
kviknuðu i Eyjum gaf félagið 100
þúsund krónur til Rauða krossins.
En stærsta átak félagsins er
bygging Vöggustofunnar, er af-
hent var Reykjavikurborg að gjöf
þann 19. júni 1963. Hafði félagið
allan veg og vanda af byggingu
hennar og hefur lagt i hana mikið
starf og fé. Seinni hlutinn, dvalar-
heimili fyrir eldri börn, var af-
hent 19. nóvember 1968.
Thorvaldsensfélagið hefur
aldrei verið fjölmennt félag, upp-
haflega voru félagskonur 24, oft
hafa þær verið 40-50 talsins, en nú
eru þær 75.
Fyrstu stjórn félagsins
skipuðu: Þórunn Jónassen, for-
maður, og meðstjórnendur Þóra
Pétursdóttir og Jarþrúður Jóns-
dóttir. Núverandi stjórn skipa:
Unnur Agústsdóttir, formaður og
meðstjórnendur Svanlaug
Bjarnadóttir, Sigurlaug Eggerts-
dóttir, Evelyn Hobbs og Júliana
Oddsdóttir.
Samfara þrotlausu starfi, sem
beindist að þvi að hjálpa öðrum,
hafa félagskonur Thorvaldsens-
félagsins ekki siður einbeitt kröft-
um sinum að þvi að gieðja aðra,
og voru oft fyrr á árum haldnar
skemmtanir fyrir eldra fólk, þar
sem safnað var saman þvi gömlu
fólki, sem til náðist, og þá helzt
þvi, sem ekki hafði úr miklu að
spila, og þvi veitt rikulega, auk
þess sem skemmtiatriði voru
flutt, og um skeið gekkst Thor-
valdsensfélagið fyrir sjónleikja-
haldi enda margir liðtækir kraft-
ar i þeim efnum i röðum félags-
kvenna. Má segja, að bókstaflega
sannist á þessum sérstæða
félagsskap orð skáldsins, sem
segir: „Gleðin er eins og ljósið.
Ef þú kveikir það fyrir aðra, skin
það á sjálfan þig.” Þrotlaust starf
og fórnfýsi er aðalsmerki félags-
kvenna Thorvaldsensfélagsins.
Það er þeirra yndi. Þær hafa lagt
sitt af mörkum til að vefa hjúp
ánægjunnar um dapran heim.
1 tilefni 100 ára afmælis félags-
ins hafa félagskonur myndað sjóð
með 10 milljón króna stofnfé. Skal
fé úr sjóðnum varið til þess að
sérmennta fólk, sem kennir og
leiðbeinir vanheilum börnum.
Verður sjóðurinn i umsjón
menntamálaráðuneytisins og
verður menntamálaráðherra af-
hent gjafabréfið i hófi, sem haldið
er að Hótel Borg i kvöld.
Þá bregður félagið heldur ekki
út af vana sinum gagnvart
Landakotsspitala, en i dag verður
spitalanum fært að gjöf lækninga-
tæki, sem barnadeildina vanhag-
aði mjög um.
Stjórn Thorvaldsensfélagsins. F.v. Svanlaug Bjarnadóttir, Sigurlaug
Eggertsdóttir, Unnur Ágústsdótti, Evelyn Hobbs og Júliana Oddsdótt-
ir.
Stjórn Barnauppeldissjóðsins: Halldóra Guömundsdóttir formaður,
Guðný Albertsson, gjaldkeri, Sigriöur Bergsdóttir, ritari.
TÍMINN
n
Á BÓKAMARKAÐINUM
Bækur
frá Skuggsjá
A þessu ári koma út hjá Skugg-
sjá i Hafnarfirði alls 19 bækur.
Meðal þeirra eru tvær kennslu-
bækur sem komu út i haust, Mál-
og málfræðiæfingar, eftir Skúla
Benediktsson kennara og Hagnýt
siðfræði eftir Norah Mackenzie, i
þýðingu Patrick O’Brian Holt.
Bók Skúla Benediktssonar er not-
uð við kennslu i allflestum gagn-
fræðaskólum landsins og þykir
fylla þar vel i óbrúað bil við is-
lenzkukennslu. Hagnýt siðfræði
er hinsvegar notuð við kennslu i
Hjúkrunarskóla og á kjörsviði I
hjúkrunarfræðum i gagnfræða-
skólum. Aðrar bækur forlagsins,
sem út koma næstu tvo mánuð-
ina, eru þessar:
íslendingasögur IX. Nafna- og
atriðisorðaskrá.Þessi bók er búin
að vera lengi i smiðum einkum
hefur reynzt tafsamt að koma
saman atriðisorðaskránni, sem
er hin vandaðasta og alger
nýlunda við útgáfu Islendinga
sagna.
Ráðherrar islands 1904—1971,
eftir Magnús Magnússon.fyrrum
ritstjóra Storms. Þessi bók mun
vekja athygli og umtal, þvi
Magnús er ómyrkur i máli og rit-
snilld hans landskunn. Fær hér
hver ráðherrann sinn skammt og
eru þeir skammtar með ýmsu
bragði.
Hvað varstu að gera öll þessi
ár? eítir Pétur Eggcrz ambassa-
dor.Pétur er sem fyrr hreinskil-
inn og gagnrýninn á eigin starfs-
vettvang og umhverfi. Bók hans
er háð og spé um hið ljúfa lif og
hann dregur dár að þvi, sem
aflaga fer i þjóðfélagi okkar, set-
ur gæðamat landsmanna undir
smásjá og fer háðskum orðum
um útlendingadekrið fégræðgina
og finheitin. Sem fyrr hittir Pétur
i mark og undan háðskum penna
hans sviður.
Faðir minn — Bóndinn. Safnað
hefur og ritstýrt Gisli Kristjáns-
son fyrruin ritstjóri F’reys.Bókin
hefur að geyma minningaþ. , um
14 landskunna bændahöfðingja,
sem allir eru látnir, og eru þætt-
irnir skráðir af börnum þeirra.
Um marga þessa menn hafa
spunnizt sögur og ýmsir þeirra
eru og hafa verið hálfgerðar þjóð-
sagnapersónur.
Sæti númer sex, eftir Gunnar
M. Magnúss. Gunnar rekur hér
hinn pólitiska þátt ævi sinnar og
segir frá setu sinni á Alþingi.
Bókin hefst á frásögn af fram-
boðsfundum á Vestfjörðum og er
þar á skemmtilegan hátt sagt frá
fyrstu framboðsfundum Asgeirs
Ásgeirssonar fyrrum forseta, og i
bókarlok eru palladómar um þá
þingmenn, sem sæti áttu á
Alþingi samtimis höfundinum.
Sallfiskur og söngiist, eftir
Haraid Guðnason bókavörð 1
Ves tm annaeyjum. Hér eru
frásagnir af Skarðsselsbræðrum,
þeim Bergsteini á Yrjum, Hreiö-
ari i Hvammi og Jóni i Skarðsseli,
þáttur er um séra Loft á Krossi i
Landeyjum og frásögn af Erlendi
Helgasyni i Heysholti sem
snemma varð hálfgerð þjóð-
sagnapersóna. Loks eru
skemmtilegar frásganir af
nokkrum kunnum sægörpum
fyrri tima i Vestmannaeyjum.
Draumar, sýnir og dulræna,
eftir Halldór Pjetursson. Hér eru
stórmerkar frásagnir af
draumspöku og dulrænu fólki,
viðsvegar að af landinu en eink-
um þó úr Borgarfirði eystra. M.a.
er löng frásögn af Þórunni grasa-
konu Gisladóttur og ættfólki
hennar, en sonur Þórunnar var
hinn landskunni grasalæknir
Erlingur Filippussoit.
Þjóðlegar sagnir III, safnað
hefur og skráð Ingólfur Jónsson
Irá Prestsbakka.Svo sem i fyrra
bindi þessa safnrits eru hér sagn-
ir viðsvegar að af landinu, jöfnum
höndum úr dreifbýli sem þéttbýli.
Bókin er góður viðauki við áður
útgefin sagnasögn og skemmtileg
og fróðleg i bezta máta.
Svó hleypur æskan unga, eftir
S k ú I a Guðjónsson
frá Ljótunnarstöðum. Bókin
geymir minningabrot frá bernsku
höfundarins, hann segir frá
persónulegri reynslu sinni og
bregður upp svipmyndum af
mönnum, sem honum eru minnis-
stæðir, auk þess sem hér er að
finna þjóðlifsþætti, fjallað er um
gesti og gestakomur fyrri tima og
sagt er á skemmtilegan hátt frá
fornum ástum og þjóðlegu klámi.
A jörðu hér, eftir Ólaf Tryggva-
son.Þegar mannvinurinn Ólafur
Tryggvason lézt,hafði hann gert
allar ráðstafanir varðandi út-
komu þessarar siðustu bókar
sinnar. Bókin er safn greina um
margvisleg efni, sem allar miða
að þvi að fegra og bæta mannlifið
og sýna á hvern hátt skilningur,
ástúð og umburðarlyndi sigra
hverja raun.
Lif við dauðans dyr, eftir séra
Jakob Jónsson dr. theol. Dr.
Jakob telur sálgæzluna þýðingar-
mesta þáttinn i starfi prestsins og
hann segir hér frá reynslu sinni
og starfi sem sjúkrahúsprestur
og huggari á raunastundum. Þvi
má segja að þessi bók snerti
vandamál hvers einasta manns
Gisli Kristjánsson.
Gunnar M. Magnúss.
Séra Jakob Jónsson.
ólafur Tryggvason.
1975
og hún hvetur til jákvæðrar um-
hugsunar um sitt hvað varðandi
reynslu sjúkra og sorgbitinna og
hinna mörgu, sem eiga vini og
vandamenn sem við likamlega
sjúkdóma og andlega erfiðleika
eiga að striða i daglegu lifi.
Gluntarnir eftir Gunnar
VVennerberg,
hin alþekktu tvisöngslög fyrir
barritón og bassa. Hér koma text-
arnir við þessa vinsælu söngva i
fyrsta sinn út á islenzku i þýðingu
Egils Bjarnasonar. Nokkrir þess-
ara tvisöngva voru gefnir út á
hljómplötu af Fálkanum, sungnir
af þeim Magnúsi Guðmundssyni
frá Hvitarvöllum og Ásgeir Halls-
syni.
Sinásagnasafn eftir Jón Helga-
son er væntanlegt i haust, það
nefnistSteinari brauðinu. Fyrra
smásagnasafnið hans, Maðkar i
inysunni.seldist upp á þrem vik-
um fyrir jólin 1970 og undruðust
það ýmsir, þar sem smásögur
hafa jafnan verið taldar litt fýsi-
legar til útgáfu á íslandi. En Jón
er greinilega i sérflokki hvað
þetta varðar og þessár sjö sögur
hans eru sagðar af mikilli
frásagnarlist á fögru máli og
munu vissulega vekja athygli
bókamanna.
Sai Baba — maður kraftaverk-
unna, cl'tir Howard Murphet.— t
þessari bók er sagt frá sumum af
verkum eins áhrifamesta krafta-
verkamanns, sem komið hefur
fram um aldaraðir Satya Sai
Baba. Áhangendur hans á
Indlandi telja hann vera endur-
fæddan Sai Baba frá Shirdi, sem
dó árið 1918, og samfara krafta-
verkum þessa undramanns, sem
helzt mætti likja við kraftaverk
Krists, fer sú ást og umhyggja,
sem Kristur hlýtur einnig að hafa
búið yfir, og auk þess vitneskjan
um Guð, sem opnar dyrnar að
nýrri lifssýn. Ásgeir Ingólfsson
hefur þýtt þessa bók.
Kampa vinsn jösnarinn eftir
Wolfgang Lotz segir frá stór-
fenglegum njósnaferli eins snjall-
asta njósnara, sem sögur fara af.
Lotz er Israelsmaður, fæddur i
Þýzkalandi, gerðist njósnari i
Egyptalandi, og varð brátt
trúnaðarvinur hershöfðingja,
ráðherra og leyniþj.foringja
og lifði ævintýralegu óhófslifi.
Hann og kona hans urðu mið-
punktur stórkostlegra réttar-
halda, þegar upp komst um hið
raunverulega starf þeirra, og
ekkert virtist biða þeirra annað
en gálginn. En sexdagastriðið
bjargaði þeim, þvi ísraelar leystu
5000 Egypta úr haldi i skiptum
fyrir þau hjónin, þar á meðal 9
hershöfðingja. Bókin er þýdd af
Hersteini Pálssyni.
Loks koma út á vegum forlags-
ins tvær þýddar ástarsögur,
Fi'tðaski'áin eftir Theresu
('harles og Ast og metnaður eftir
Barböru Cartland.Fyrri bókin er
þýdd af Andrési Kristjánssyni en
hin siðari af Skúla Jenssyni.
Þetta eru skemmtilegar og
spennandi ástarsögur, svo sem
þeir geta bezt gert sér vonir um
sem lesið hafa fyrri bækur þess-
ara vinsælu höfunda.
Hvað verður
nýtt að lesa