Tíminn - 21.11.1975, Side 8

8
TÍMINN
Föstudagur 21. nóvember 1975.
Árni Benediktsson:
Skýrsla Hafrannsóknar-
stofnunarinnar
Skýrsla Hafrannsóknastofnun-
arinnar um ástand fiskstofna viB
Island hefur vakið ugg i brjósti
margra. Það er að vonum, þvi að
i raun og veru segir skýrslan fyrir
um gjöreyðingu þorsksstofnsins
og þar með um efnahagslegt
sjálfstæði þjóðarinnar.
Það veikir skýrsluna nokkuð,
að hún kom fram á þeim tima, að
hún gæti virzt áróðursplagg gegn
samningum við aðrar þjóðir um
veiðar innan 200 milna fiskveiði-
lögsögunnar. Einnig gæti orðalag
hennar sums staðar bent til hins
sama. Þessi atriði munu væntan-
lega hafa nokkur áhrif á afstöðu
annarra þjóða til skýrslunnar.
Sjávarútvegsráðuneytið boðaði
fyrir nokkrum dögum til ráð-
stefnu um skýrsluna. Á þeirri
ráðstefnu var tiltölulega auðvelt
að sannfærast um réttmæti
hennar. Sá sem þetta ritar sann-
færðist um að ekkert mætti út af
bera, ef ekki ætti að útrýma
þorskstofninum. Hann sannfærð-
ist um, að hvað sem það kostar
verði ekki hjá þvi komizt, að
skera sóknina i þorskstofninn
verulega niður þegar á næsta ári.
Sá niðurskurður verður að vera
tvenns konar. 1 fyrsta lagi að loka
smáfisksvæðum miskunnarlaust
fyrir veiðum, og i öðru lagi að
stórauka friðun hrygningar-
svæða. Um þetta verður að vera
samstaða allra hagsmunaaðila i
sjávarútvegi, það er ekkert
undanfæri. Það verður að fara að
undirbúa nauð
synlegar ráðstafanir i þessu skyni
þegar i stað.
Það er svo spurning, hvort ekki
þarf að huga að meiri aðgerðum
til þess að tryggja viðgang fisk-
stofnanna hér við land. Við ts-
lendingar eigum flest undir fiski,
bregðist fiskurinn er vá fyrir dyr-
um. Klak bregzt oft og tiðum að
verulegu leyti i tvö, þrjú eða fjög-
ur ár i röð. Siðan kemur oftast eitt
ár, þegar klak heppnast vel, og
inn kemur sterkur árgangur. Ef
klak heppnaðist sæmilega á
hverju ári þyrfti ekkert að óttast.
Ástæðurnar fyrir þvi að klak
bregzt eru tvenns konar: liffræði-
legar og veðurfarslegar. Á und-
anförnum áratugum hefur það
ekki gerzt, að klak hafi brugðizt
af liffræðilegum orsökum, heldur
af veðurfarslegum orsökum.
Ljóst ætti að vera, að ekkert er
þvi til fyrirstöðu að klak gæti
brugðizt að mestu leyti, jafnvel
áratugum saman, úr þvi að það
hefur iðulega brugðizt 2—4 ár i
röð. Þorskstofninn gefur þvi
gengið til þurrðar, án þess að
nokkur ofveiði komi til.
Það má þvi vera mikið kæru-
leysi, að ekki skuli ennþá hafa
verið hugleitt, hvort ekki er unnt
að finna aðferðir til þess að
tryggja að klak heppnist. Erlend-
is hafa verið gerðar smávægileg-
ar tilraunir með klak. Þær til-
raunir hafa ekki verið gerðar við
náttúrlegar kringumstæður, enda
hafa þær misheppnazt. Af þeirri
reynzlu, sem fengizt hefur við
þessar tilraunir, virðist það væn-
legast, að tilraunir til að hjálpa til
við klak fari fram á hrygningar-
svæðunum sjálfum, við eðlilegar
kringumstæður.
Þorskurinn velur sjálfur hrygn-
ingarsvæði, þar sem aðstæður eru
þannig, að mestar likur séu til að
klakið heppnist. Siðar tekur
veðurfarið við. Komi sterkur af-
landsvindur eða álandsvindur
fyrstu vikurnar eftir að hrygning
hefur farið fram, berast hrognin
fyrir straumi út af þeim svæðum,
sem þeim eru eðlileg, annaðhvort
til hafs eða upp i fjöru. Þá mis-
heppnast klakið. Þetta getur
gerzt og gerist oft og tiðum ár
eftirár. Spurningin er: Er mögu-
legt að koma i veg fyrir að hrogn-
in berist út af hrygningarsvæðun-
um? Er mögulegt að girða fyrir
hrognin á hrygningarsvæðunum
sjálfum? Svar við þvi fæst ekki,
nema reynt sé.
Hugsanlegt er, að unnt sé að
girða hluta af hrygningarsvæði
með lofti, — kljúfa strauminn
með lofti, þannig að hrognin ber-
istekki burtu. Þetta væri ef til vill
unnt að gera með þvi að girða af
ákveðið svæði, eftir að hrygning
hefur farið fram á eðlilegan hátt,
girða með mjóum, götuðum rör-
um. Lofti væri síðan dælt i gegn-
um þessi götuðu rör úr dælustöð i
landi, hafið klofið með lofti, þann-
Árni Benediktsson
ig að hrognin gætu ekki borizt út
af hinu afgirta svæði.
Ef til vill er þetta ekki hægt. Ef
til vill yrði kostnaðurinn of mikill.
Ef til vill hrykki þetta ekki til. En
við eigum mest allt okkar undir
sjávarútvegi. Við megum ekki
láta af að hugleiða, hvað við get-
um gert til þess að tryggja við-
gang fiskstofnanna. Þó að sú hug-
mynd, sem lýst er hér að framan,
sé vafalitið fáránleg, gæti hún
valdið þvi að aðrir menn og fær-
ari hugleiddu leiðir til þess að
tryggja klak. Þá væri tilgangin-
um með þessu greinarkorni náð.
Landhelgismálið
Flestir lslendingar hafa velt
þeirri spurningu fyrir sér,
hvemig á þvi hafi eiginlega
staðið, að hinar svokölluðu
vinaþjóðir okkar i' NATO sendu
á hendur okkur hernaðarlegt of-
beldi, þegar við vomm ekkert
annað að gera en að tryggja þá
einu auðlind, sem afkoma
þjóðarinnar byggist á. Hér var
ekki um annað að ræða en
tryggingu á þjóðartilveru ts-
lendinga.
Þótt menn og þjóðir hafi
greint á um einhver lagaatriði
hér að lútandi, var málið svo
augljóst, að hér var og er ein-
göngu um neyöarréttað ræða,
og þá þegar á þeirri forsendu
var tslendingum heimilt að gera
það, sem þeir gerðu. Það má
minna á þá staðreynd, að
varnarmál lslands eru ekki sið-
ur unnin á tslandsmiðum i dag-
legu striði sjómanna okkar við
náttúruöflin heldur en i
hernaðarstjórnar- og tækja-
stöðvum varnarliðsins á Kefla-
vfkurflugvelli.
Þar sem staðreyndir máls
þessa em eins augljósar og raun
ber vitni, furðaði margan góðan
tslendinginn á þvi, hvernig á þvi
gat staðið, að bæði NATO og
Bandarikjastjórn leyfðu það
með afskiptaleysi sinu að
NATO-rikið Bretland sendi
hernaðarofbeldisflota sinn á
tslandsmið 1973.
Hvernig gat staðiö á þessu
leyfi? A þvi er aðeins til ein
skýring. Þeir trúðu á þá brezku
fullyrðingu, að 12 milurnar
væru alþjóðalög, og að hafsvæð-
ið þar fyrir utan væri hið
frjálsa, opna úthaf, þar sem
engin sérréttindi skyldu gilda,
ekki heldur sérréttindi tslands
til 50 mflna fiskveiðilögsögu.
Þvi væri brezki flotinn ekki að
gera neitt annað en að verja
alþjóðleg réttindi brezkra fiski-
manna á Islandsmiðum. Þess-
um aðilum hefði átt að vera
ljóst, vegna fenginnar reynslu á
fullyrðingum Breta i sambandi
við hafréttarmál, að allar likur
væru á að fullyrðingar Breta
fengju ekki staðizt. Enda
fór það svo i Haagdómn-
um I júli 1974, að Haagdómurinn
neitaði að verða við aðal dóms-
kröfu Breta og Þjóðverja, ,,að
einhliða útfærsla fiskveiðiíög-
sögu tslands i 50 sjómilur eigi
sér ekki stoð i alþjóðalögum, og
þvi beri að dæma hana ógilda.”
Þvi bera þessir aðilar nú ábyrgð
á þvi að hafa leyft Bretum beit-
ingu hernaðarofbeldis skv. full-
yrðingu um alþjóðalög, sem var
hafnað af alþjóöadómstólnum i
Haag. Þeim bar undir öllum
kringumstæöum að koma i veg
fyrirhernaðarofbeldi Breta fyrr
enfyrirlá.aðBretarhefðu lögin
með sér.
Bretarhafa gertlitið annað en
að tapa málum fyrir dómstóln-
um I Haag, oger hér bent á mál-
iö á móti Noregi vegna útfærsl-
unnar i 4 milur og málið út af
oliulindunum i Persiu. Það er
viða sem Bretinn kemur við
með ofbeldið. Bretar hernámu
Persiu eins og tsland i heims-
styrjöldinni, með húð og hári.
Þeir nýttu á þessum tima að
vild mestu auðlindir landsins,
oliulindirnar. En það sýnir bezt
óskammfeilni Breta, ef þeir hin-
irsömu.sem hernámu landiðog
þjóðina, kærðu Persa fyrir brot
á alþjóðalögum fyrir að leggja
eignarhald á sinar eigin oliu-
lindir.. Það var þósýnuminna en
að hernema sömu þjóð og land
með húð og hári og nota sér oliu-
lindir og önnur gæði að vild með
hernaðarofbeldi. Það vantar
stórlega I það fólk, sem getur
látið sér detta slikur mál-
flutningur f hug. En svona langt
var seilzt, og skal það einnig
gert hér á Islandi.
Nú er spurningin, hvort NATO
og Bandarikjastjórn ætla að
láta Bretum og Þjóðverjum lið-
ast yfirgang á fiskimiðum
Islands út á hugsanleg
túlkunaratriði dómshneykslis,
þar sem meðal annars er gefin
visbending um hugsanlegan rétt
Þjóðverja, sem byggist á stöð-
ugri veru þeirra við tsland. En
styrjaldarárin voru þeir hér
ekki sem friðsamlegir fiski-
menn, heldur sem árásarfloti
Þýzkalands nasistanna. A það
að verða hlutskipti Breta og
Bandarikjamanna nú, að Þjóð-
verjar skuli i gegnum þær
styrjaldaraðgerðir, sem þeir
sjálfir börðust gegn i heilli
heimsstyrjöld, færa þeim rétt-
indi til fiskveiða??? Það hefur
verið reynt að bera ýmislegt á
boröfyrir tslendinga, en hér er
einum of langt gengið.
Það er erfitt fyrir þá menn og
konur, sem hafa unnið og vinna
markvisst að þvi að tryggja
tslandi sess i vestrænu varnar-
samstarfi, að mæta svona fram-
komu frá þeim aðilum, sem
ábyrgir eru fyrir þessu sam-
starfi. Þeim er blátt áfram gert
ómögulegt að vinna fyrir sliku
samstarfi. NATO og Banda-
rikjastjórn geta ekki stöðugt
vænzt skilnings tslendinga á
nauðsyn varnaraðstöðu .á ts-
landi, á sama tima og þeir sýna
lifshagsmunamáli þjóðarinnar
engan skilning. Verða ts-
lendingar tilneyddir til þess að
leita i aðrar áttir I smbandi við
sin mestu varnarmál???
Þó er versti angi þessara
mála allra sú staðreynd, að
Þjóðverjar og Bretar, sem við
gefum hér árlega varnar-
verðmæti, sem ekki verða metin
i minna en hundruðum milljóna
dollara árlega, skuli geta leyft
sér að taka sér fyrir hendur að
gerast efnahagslegir refsendur
islendinga i Efnahagsbanda-
lagi Evróputil þess að reyna að
knésetja okkur i landhelgismál-
inu, og veigra sér ekki við að
brjóta á okkur svona eins og 5
millirikjasamninga I leiðinni.
Hér er um algjört hneyksli að
ræða, sem verður að taka enda.
Annars er rétt að tslendingar
geri sér ljósa eina stóra stað-
reynd i sambandi við sjálfa sig
og stöðu sina i umheiminum! 1
augum umheimsins er aðeins til
einn hlutur á tslandi, sem skipt-
ir verulegu máli. Það er
hernaðarstöðugildið. Breyting
þess virðist vera orðin hið eina
sem kennt getur Bretum og
Þjóðverjum stafrófið i efna-
hagsmálum tslendinga.
Pétur Guðjónsson.
NATO — Varnar-
samningurinn við USA
Tillögur samþykktar á 16.
kjördæmisþingi Fram-
sóknarmanna á Suðurlandi
A 16. kjördæmisþingi Fram-
sóknarflokksins i Suðurlands-
kjördæmi, sem haldið var að
Hvoli i Rangárvallasýslu fyrir
skömmu voru samþykktar tillög-
ur, þar sem fjallað er um vanda-
mál Eyrbekkinga vegna þess
tjóns, er hlauzt af flóðunum fyrir
skemmstu, samgöngumál, land-
helgismál, orkumál, stuðning við
UMFl og loks var samþykkt til-
laga um skipan atvinnumála-
nefndar.
Tillögurnar eru svolátandi:
1. Stuðningur við Eyrbekkinga:
Kjördæmisþing framsóknar-
manna i Suðurlandskjördæmi
harmar þær náttúruhamfarir,
sem urðu á Eyrarbakka 1. nóv. sl.
og skorar á Alþingi og rikisstjórn
að aðstoða hreppsfélagið við
endurreisn mannvirkja og at-
vinnulifs.
2. Samgöngumál:
Kjördæmisþing framsóknar-
félaganna 1975 leggur áherzlu á
eftirfarandi atriði i samgöngu-
málum:
a. Hraðað verði sem mest lagn-
ingu varanlegs slitlags á
Suðurlandsveg.
b. Að hafizt verði sem fyrst handa
við smiði brúar á ölfusá við
Óseyrarnes.
c. Lokið veröi sem fyrst
rannsóknum að undirbúningi
að gerð nýrrar hafnar á suður-
ströndinni.
3. Landhelgismál:
Kjördæmisþing fagnar útfærslu
landhelginnar i 200 milur og skor-
ar á þing og stjórn að standa
tryggan vörð um þetta mesta
hagsmunamál þjóðarinnar.
Kjördæmisþingið varar við öllum
undanþágum til veiða innan 50
milna markanna og hvetur
stjórnvöld til að hvika hvergi i
samningagerð við önnur riki.
4. Orkumál:
Kjördæmisþingið leggur
áherzlu á eftirfarandi atriði i orku
og atvinnumálum:
a. Gerð verði rækileg leit með
mælingum og tilraunaborunum
að nýtanlegum jarðvarma á
Suðurlandi og þá alveg sérstak-
lega með tilliti til þéttbýlis-
hverfanna i Rangárvalla- og
Vestur-Skaftafellssýslum.
b. Endurskipulögð verði yfir-
stjórn orkumála i landinu, þar
sem stefnt verði að samræmdri
heildarstjórn i samvinnu við
samtök sveitarfélaga og fái
Sunnlendingar nú þegar aðild
að stjórn Landsvirkjunar.
c. Þingið vekur athygli á þvi, að
um 90% raforku i landinu er
unnin úr sunnlenzkum fallvötn-
um, en jafnframt er mestöll
orkan flutt til Faxaflóasvæðis-
ins. Þingið telur þvi sjálfsagt
að orka frá virkjun við Hraun-
eyjarfoss verði nýtt til atvinnu-
rekstrar og uppbyggingar á
Suðurlandi.
5. Stuöningur við U.M.F.i.
Kjördæmisþingið skorar á
Alþingi að hlutast til um að Ung-
mennafélagi tslands verði
tryggður fastur tekjustofn i
fjárlögum til þess að standa undir
stóraukinni starfsemi ungmenna-
félaganna um land allt.
6. Atvinnumálanefndir:
16. kjördæmisþing fram-
sóknarmanna i Suðurlands-
kjördæmi ályktar að skipa beri
atvinnumálanefnd, sem starfi
milli ' kjördæmisþinga og felur
stjórninni að tilnefna menn i slika
nefnd.