Tíminn - 21.11.1975, Side 9

Föstudagur 21. nóvember 1975.
TÍMINN
9
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ri'tstjórar:
í»órarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gísla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, slmi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Biaðaprent H.f.
Verðþensla
og hugarfar
Fyrrum riðu draugar lágreistum og illa lýstum
torfbæjum landsmanna og lömdu hælum i freðn-
ar þekjur. Á þessari öld hefur verðbólgan riðið
húsum i hálfan fjórða áratug — finum húsum
allsnægtafólks, sem baðar sig i birtu og yl og
hleður margt i kring um sig öllu þvi, sem hugur
þess girnist þá og þá. Draugar fyrri alda voru
hugarfóstur uggandi fólks, getnir i myrkri i fleiri
en einum skilningi. Verðbólgan er afkvæmi lifs-
gæðakapphlaupsins, sem einnig er háð af ugg-
andi fólki, — uggandi um peningana sina, eða
verðgildi þeirra, ef þeir eru geymdir degi lengur i
banka eða sparisjóði.
Svo magnaður er þessi uggur, þegar verð-
bólguhjólið snýst sem hraðast, að þjóðin ver ekki
einungis öllu, sem hún innvinnur sér, heldur
miklu, miklu meira, til kaupa á útlendum varn-
ingi, jafnt óþörfum sem þörfum. Afleiðingin er
sú, að erlendar skuldir hrannast upp, og óhemju-
legum byrðum er velt yfir á ókomna tið, sam-
timis og við blasir, að fiskstofnarnir á miðunum,
undirstaða alls mannlifs, eru komnir á heljar-
þröm, og ein grannþjóða okkar gerir sig liklega
til þess að ganga enn nær þeim en orðið er.
Við sitjum andvaralaus að veizluborði, við ná-
lega öll, og hömumst við að éta framtiðina. Einn
af prestum landsins orðaði þetta, að sögn, á þann
veg i útvarpsmessu, að við værum að selja
barnabörnin okkar — fyrir bila, húsgögn og bilifi.
Það eru að sjálfsögðu tvö aðskilin mál, verð-
bólgan og viðskiptahallinn, en þó með þeim ör-
lagarika snertipunkti, hvernig stöðug verðþensla
ginnir og rekur fólk til þess að kaupa meira og
meira með það efst i huga, að þetta verði dýrara
seinna, og skuldir, sem einstaklingar stofna til,
greiðist siðar með gildisrýrari og léttfengnari
krónum.
Bréf það, sem viðskiptaráðuneytið skrifaði
verðlagsnefnd i gær, sem og öllum ráðuneytum,
er fjalla um verðákvarðanir, er veigamikið spor i
þá átt að hamla gegn verðþenslunni. Þar er
ákveðið, að ýmsir kostnaðarliðir, sem áður komu
óðar fram i verðlaginu, skuli ekk'i teknir til greina
við verðlagningu á vöru og þjónustu næstu fjóra
mánuði. Efnislega lét Ólafur Jóhannesson við-
skiptamálaráðherra svo ummælt við Timann, i
sambandi við þetta nýmæli, að með þessu væri
ætlunin að spyrna við fótum, hægja á verðþensl-
unni og draga sem mest úr verðhækkunum.
Þetta ætti að hafa nokkur áhrif á hugarfar fólks
og meðhöndlun peninga, en slik hugarfarsbreyt-
ing er ein meginforsenda þess, að við getum yfir-
leitt fótað okkur á hinu hála svelli efnahagsmál-
anna. Þetta ætti einnig að hamla gegn látlausum
þrýstingi úr mörgum áttum i þá veru að fjölga
krónunum, þótt þær minnki að sama skapi.
Hvort tveggja er, að vöruverð mun ekki stiga
að sama skapi og ella hefði orðið — undan-
tekningarnar eru hækkað hráefnisverð hjá fram-
leiðslufyrirtækjum, hækkaður efniskostnaður hjá
þjónustufyrirtækjum og hækkun á innkaupsverði
hjá verzlunarfyrirtækjum, þvi að verðlagi er-
lendis verðum við að lúta nauðugir viljugir — og
gjöldum ýmsum, svo sem þeim, er renna til pósts
og sima, rafveitna og hitaveitna, verður haldið i
skefjum. í þessu er fólgin talsverð trygging fyrir
launþega, þar sem þeir vita nú betur en áður,
hvar þeir standa á meðan þessi ákvæði eru i gildi.
— JH
AAagnús Ölafsson skrifar frá York:
Eins og landhelgis-
málið kemur fyrir
sjónir í Bretlandi
Atburðir síðustu helgar vekja mikla athygli
Frá saniningaviðræðum við Breta um fiskveiðar I nóvember 1975.
(Jtfærsla islenzku landhelg-
innar i 200 milur hefur til
skammstimaekki verið mikið
i brennidepli i Bretlandi. en
um siðustu helgi gerðust at-
burðir á fslandsmiðum, sem
vakið hafa talsverða athygli,
a.m.k. meðal fjölmiðla. Eins
ogallir vita, sem þetta lesa, er
hér átt við aðgerðir landhelg-
isgæzlunnar, sem hófust laug-
ardaginn 15. nóv. meðan á
heimsókn Hattersleys til Is-
lands stóð. Fram að þeim tima
höfðu aðeins stærstu blöð
Bretlands sagt lauslega frá
helztu atriðum eins og útfærsl-
unni i okt., samningaviðræð-
unum bæði i Reykjavik og
London f sama mánuði, svo og
er undanþágusamningur
Breta við Islendinga rann Ut
13. nóv. siðastliðinn. Að
„klippingarnar” skuli hafa
vakið svo miklu meiri athygli
en málefnalegar umræður, er
reyndar mjög eðlilegt. Það er
eðli fréttamennskunnar, að
fréttir af atburðum, þar sem
mannslif og verðmæti eru i
hættu, vekja meir athygli en
fréttir af fundum, þar sem
reynt er að bjarga sömu verð-
mætum. En fjölmiðlar hafa
misjafnlega sagt frá at-
burðum og þvi miður hefur oft
aðeins hálfur sannleikurinn
komið fram. Kemur þar til, að
sumir fjölmiðlar segja
einungis frá atburðunum eins
og þeir koma fyrir þ.e. ,,at-
lögur islenzkra fallbyssubáta
að óvopnuðum og óvörðum
brezkum togurum”. Gegn
slikri fréttamennsku, sem þó
er ekki beint óheiðarleg, held-
ur óvönduð, þyrftu Islenzk
yfirvöld nauðsynlegá að beita
sér, þvi annars yrði almenn-
ingsálit andstætt fslendingum
fljötmyndað.
Nokkur helztu blöð Bret-
lands, svo og brezka útvarpið,
BBC, sögðu frá för Roy Hatt-
ersleys til Islands laugardag-
inn 15. nóv. En meðan á flug-
ferðinni stóð, bárust fyrstu
fregnir af aðgerðum lamíielg-
isgæzlunnar og urðu þeir at-
burðir aðalefni frétta útvarps-
ins þá um kvöldið og allan
sunnudaginn. Heldur voru
fréttir þó óljósar, og greinilegt
að menn biðu niðurstaða frá
fundum Einars Agústssonar
og Hattersleys.
Mánudagsblöðin birtu flest
fréttir af laugardagsatburð-
unum, en misjafnlega þó. Hið
virta fjármálablað, Financial
Times, sýndi hvað bezta
fréttamennsku, en naut þess
forræðis að hafa sent sérstak-
an fréttamann til Islands. Á
forsiðu blaðsins birtist ágæt,
hlutlaus grein ásamt mynd af
Einari Ágústssyni utanrikis-
ráðherra. Þess má geta, að
Financial Times birtir aðeins
á forsiðunni þá allra mikil-
vægustu atburði, sem gerast á
hverjum tima, aðallega fjár-
málafréttir og sjaldnast
myndir. Daily Telegraph
sagði vel frá og efnislega.
Nefndi blaðið mikla verð-
bólgu, slæm og versnandi
viðskiptakjör, og þá sérstak-
lega verðfall á bandariskum
markaði. A forsiðu Times var
visað til greinat- innar i blað-
inu um landh.málið. Var þar
drepið á atburðina með togar-
ana tvo Primella og Boston
Marauder, og sagt að Bretar
myndu hætta öllum samn-
ingaviðræðum endurtæki sig
slikt atvik. En frásagnir voru
raunhæfar og fyrst og fremst
málefnalegar. Slikar fréttir
þyrftu að vera tíðari, og þá
hlutverk Islendinga að koma
þeim á framfæri, þvi ekki
vanda öll blöð jafnt til frétta-
flutnings og þessi þrjú. Sem
dæmi má nefna Daily Mail, en
þar mátti sjá óttaslegna eigin-
konu brezks togaraskipstjóra.
Hélt frúin á simtóli i hendinni
og höfðu lesendur á tilfinning-
unni að hún væri að hlusta á
fréttir af hinni skelfilegu
baráttu, sem eiginmaðurinn
og áhöfn hans háir óvopnuð
gegn fallbyssubátum
NATO-veldisins Islands.
Brezka útvarpið, BBC, er
fjórar stöðvar. Fyrsta og önn-
ur stöðin, sem eru vinsælast-
ar, hafa léttara hjal á dagskrá
sinni, svo sem afmæliskveðjur
og kökuuppskriftir. Útvarpa
þær gjarnan saman og birta
stutt fréttayfirlit á klukku-
stundar fresti. Þessar fréttir
hljóta að hafa haft neikvæð
áhrif, séð frá sjónarhóli Is-
lendinga. „Einungis klukku-
stund eftir að Hattersley yfir-
gaf Island, gerði islenzki fall-
byssubáturinn Týr atlögu að
brezkum togara” sagði BBC.
2. Þriðja stöðin kemur ekki við
sögu, þvi að verkefni hennar
er að útvarpa klassiskri
tónlist. Það er gert 16 tima á
sólarhring og oft af svo mikilli
elju, að styrkleiki BBC 4
minnkar, en sú stöð hefur
einkum fréttir og fréttaskýr-
ingar á sinni könnu. Mánúdag
urinn 17. nóv. var helgaður
landhelgismálinu, þrátt fyrir
yfirvafandi læknaverkfall,
fjárhagsvandræði Chryslers
og leiðtogafund i París. Stöðin
sendi jafnan út fréttir af land-
helgismálinu og þær bárust og
kl. 19 birtu þeir yfirlit og
samtök við leiðandi menn I út-
gerðarmálum. Kom þar alls
staðar fram eindregin ósk um
flotavernd, nema hvað fulltrúi
frá brezku verkalýðssamtök-
unum kvaðst hafa skilning á
afstöðu Islands. Vildi hann
forðast frekari árekstra, taka
upp umræður að nýju og
einnig minntist hann á mikil-
vægi fiskveiða fyrir islenzka
hagkerfið.
Klukkan 22 er venjulega
þriggja stundarfjórðunga
fréttaskýringaþáttur og
siðastliðinn mánudag var
landhelgismálið enn i öndvegi.
Skoðanir Hattersleys voru
ræddar fram og aftur. Viðtöl
við aðstoðarráðherrann fyrir
og eftir flugið fra Reykjavik
voru birt, en á þeim tima var
islenzkur byssubátur sagður
hafa gert tilraun til „klipping-
ar”. Kom fram, að sjólag
hefði verið slæmt og atlagan
hæglega getað skapað lifs-
hættu. Hattersley tók skýrt
fram og endurtók, að myndu
mál halda áfram að þróast
sem i dag (mánudag), yrði
brezki flotinn sendur á vett-
vang. Þá kvaðst hann vera
þess fullviss, að brezku olíu-
birgðaskipin myndu, a.m.k.
fyrstum sinn, vera fær um að
gegna hlutverki sinu, þ.e. að
sigla milli varðskipanna og
togaranna. Af reynslunni úr
siðasta þorskastriði ætti öllum
Islendingum að vera ljóst hve
hættulegur sá leikur getur
orðið.
Einn ljós punktur birtist i
fréttum BBC 4 á mánudags-
kvöldið og ekki smár. Er hér
um að ræða viðtal við ritstjóra
International Fishing, David
að -nafni, en eftirnafninu náði
greinarhöfundur ekki. Rit-
stjórinn, sem hafði dvalizt á
Islandi siðasta sumar, benti á
flest þau atriði, sem skipta
máli. Hann talaði um hlut
fiskveióa og iðnaðar i þjóðar-
framleiðslunni, og hve veik-
burða annar iðnaður væri.
Aðspurður hvort þjóðirnar
hefðu efni á þorskastriði sagði
hann tsland ekki hafa það, og
notaði tækifæriðtil að benda á
smæð islenzku fallbyssubát-
anna. Þetta væru raunarengir
byssubátar. Þá og kvaðst
hann fullviss, að Islendingar
yrðu mun harðari i horn að
taka en f siðasta þorskastriði.
Af ofangreindu ætti að vera
ljóst, að Islendingar standa
höllum fæti hvað fréttamiðlun
varðar. Illmögulega má
treysta, að menn eins og rit-
stjóri International Fishing
séu til staðar, rétti hlut Is-
lands og forði þjóðinni frá
fjandsamlegu almennings-
áliti. Vitanlega er erfitt að
vera brezkur togarasjóm.
á Islandsmiðum. En það sem
skiptir máli fyrir íslendinga
að komi fram, er að islenzkir
varðskipsmenn i þorskastriði
eiga við engu minni erfiðleika
að striða og mun hættulegri.
Það sem við þurfum er öflug
upplýsingastarfsemi, aug-
lýsingar og yfirlýsingar, sem
sýna okkar hlið málsins.