Tíminn - 25.11.1975, Blaðsíða 8

Tíminn - 25.11.1975, Blaðsíða 8
8 TÍMINN Þriðjudagur 25. nóvembcr 1975. ÞJÓÐARBÚSKAPURINN ÞJÓÐARBÚSKAPURINN ÞJÓÐARBÚSKAPURINN Utanríkisviðskipti 1974—1975. Milljónir króna, f'.o.b.-virði Breytingar frá fyrra ári, % Bráduh.* Mugii Verð2) tölur Spú -------------------------------------- 1974 1975 1974 1975 1974 1975 Utanríkisverzlun Viðskiptakjör. 1 árslok 1974 var útflutningsverð i erlendri mynt 3-4% lægra en að meðaltaliá árinu 1974 en innflutn- ingsverðvar6% hærra, þannig að viðskiptakjörin gagnvart útlönd- um voru rúmlega 9% lakari við lok ársins en að meðaltali á árinu og nær 24% lakari en i upphafi ársins. Á árinu 1975 hafa við- skiptakjörin haldið áfram að rýrna, fyrst og fremst vegna frekari lækkunar útflutnings- verðs, og á fyrri helmingi ársins voru þau um 14% lakari en að meðaltali á árinu 1974. Verðlag á mikilvægustu frystiafurðum lækkaði nokkuð i ársbyrjun 1975 en hélztsiðan óbreytt, en verðfall varð á frystri loðnu á Japans- markaði miðað við fyrra ár. Verðlag á fiskmjöli og lýsi fór stöðugt lækkandi fram eftir ári og um mitt ár varð einnig verðlækk- un á saltfiski. Þessi verðlækkun sjávarafurða fram eftir árinu á mestan þátt i rýrnun viðskipta- kjaranna á þessu ári, en verðlag á ýmsum öðrum útflutningsafurð- um hefur einnig lækkað, t.d. á áli og landbúnaðarafurðum, en hins vegar hefur útflutningsverð á öðrum iðnaðarvörum farið hækk- andi. Á árinu 1975 hefur mjög dregið úr hækkun innflutningsverðs frá þvisem var á árinu 1974. Framan af árinu gætti nokkurrar hækkun- ar á verðlagi innfluttrar neyzlu- vöru og fjárfestingarvöru, en verðlag á hráefnum og rekstrar- vörum fór lækkandi og hefur sú þróun haldið áfram. Eftir mitt ár hefur dregið úr hækkun innflutn- ingsverðlags, m .a. vegna lækkun- ar á verði helztu innflutnings- mynta i islenzkum krónum, er Bandarikjadollar hækkaði gagn- vart öðrum myntum. Þar sem Bandarikjadollar vegur mun þyngra i útflutningstekjum en i innflutningi dró hækkun á gengi hans nokkuð úr skerðingu við- skiptakjara i ár, en áður hafði lækkun á gengi dollars, einkum á árinu 1973, rýrt viðskiptakjör Is- lendinga. Með hliðsjón af verðlags- þróuninni á fyrri hluta ársins er spáð um 10% lækkun útflutnings- verðlags i erlendri mynt að meðaltali 1975 frá árinu áður og um 8% hækkun innflutnings- verðlags. Vegna lækkunar á gengi krónunnar fæli þetta i sér um 40% hækkun útflutnings- verðlags i krónum og um 67% hækkun innflutningsverðlags. Viðskiptakjörin munu þvi skerðastum 16-17% á þessu ári og hafa þau þá rýrnað um nær 25% frá meðaltali ársins 1973, og á öðrum ársf jórðungi 1975 voru þau nær 32% lakari en er þau voru hagstæðust i ársbyrjun 1974. Bráðabirgðatölur fyrir þriðja ársfjórðung benda til nær óbreyttra viðskiptakjara frá öðrum ársfjórðungi, en þó gæti enn verið um örlitla skerðingu að ræða. Þessi niðurstaða rennir þvi stoðum undir spána fyrir árið i heild, en þó gæti hækkun innflutningsverðs reynzt ivið minni en spáð hefur verið, en lækkun útflutningsverðs jafn- framt heldur meiri. Útflutningur Eins og fyrr greindi er gert ráð fyrir, að útflutningsframleiðsla sjávarafurða verði um 2% meiri i ár en i fyrra, en hins vegar , dragist álframleiðslan saman um 12% og framleiðsla til útflutnings i öðrum greinum verði svipuð eða heldur minni en 1974. 1 heild er þvi talið, að framleiðslumagn til útflutnings verði svipað eða heldur minna i ár en 1974. Fyrri hluta ársins var þess vænzt, að i ár gengi verulega á hinar miklu birgðir útflutningsvöru, sem söfnuðust á sl. ári.Reyndin hefur þó orðið önnur og virðast nú horfur á, að enn aukist birgðir nokkuð á þessu ári. Birgða- aukningin er hins vegar öll i áli vegna samdráttar i eftirspurn á heimsmarkaði, en ennþá er vænzt nokkurrar minnkunar sjávarvörubirgða. Birgðabreytingarnar 1974 og 1975 valda þvi að spáð er 5-6% aukningu útflutningsmagns i ár eftir 6% samdrátt á sl. ári. Heild- arverðmæti vöruútflutningsins f.o.b, fyrstu niu mánuði þessa árs nam 33.387 m. kr. samanborið við 23.742 m. kr. á sama tima 1974 og hafði þvi aukizt um 41% i krónum. Metið á föstu gengi reynist út- flutningsverðmætið um 14% minna timabilið janúar-septem- ber i ár en á sama tima i fyrra. Útflutningsverð i erlendri mynt er áætlað hafa verið um 14-16% lægra að meðaltali fyrstu niu mánuðina i ár samanborið við sama timabil 1974 og samkvæmt þvi virðist útflutningsmagnið i heild nánast óbreytt frá fyrra ári. Útflutningur á áli hefur hins veg- ar dregiztmjög verulega saman i ár eða um 55% m.v. fast gengi. Sé álið talið frá heildarútflutnings- verðmætinu kemnr fram um 6% minnkun m.v. fast gengi, en að teknu tilliti til verðlækkunar út- flutnings i erlendri mynt lætur nærri, að útflutningsmagnið i heild að áli undanskildu hafi vei ið um og yfir 10% meira fyrstu niu mánuði þessa árs enásama tima í fyrra. Búizt er við talsverðri aukningu álútflutnings á siðustu mánuðum ársins frá þvi, sem verið hefur að undanförnu, og miðað við að aukning útflutnings- magns annarra afurða haldist svipuð siðustu mánuði ársins (borið saman við sama timabil 1974) og verið hefur til þessa, virðist spáin um 5-6% aukningu útflutnings á árinu 1975 vera i all- góðu samræmi við niðurstöðu fyrstu niu mánaða ársins. Innflutningur — vöruskiptajöfnuður Á árinu 1975 er spáð, að þjóðarútgjöld án birgða- og bústofnsbreytinga dragist saman um 8% og að þeim samdrætti fylgi um og yfir 16% minnkun heildarvöruinnflutnings að raun- verulegu verðgildi. Innflutningur sérstakrar fjárfestingarvöru 1. Útflulningsfrainleiðslu A. Sjúvarufurðir B. Á1 C. Aórar vörur 2. Birgðabreytingar1) 3. Vöruútflutningur 35 100 26 455 5 190 3 455 -r2 220 32 880 4. Inuílutningur sérstakrur fjárfest* ingarvöru 6 540 A. Skip og flugvélur 5 980 B. Til Landsvirkjunur 560 C. Annuð - 5. Innflutni.ngur til álverksmiðju ... 3 260 6. Almennur vöruinnlhitningur .... 37 780 þar uf olíu (5 360) 7. Vöruinnilutuiugur, ulls 47 580 (skipa og flugvéla og til Lands- virkjunar og annarra sérstakra framkvæmda) er talinn munu dragast saman um 7% að magni, einkum vegna mun minni togara- kaupa en sl. þrjú ár. Almennur vöruinnflutningur hefur fram eftir árinu nokkuð stöðugt reynzt um 15-20% minni i magni borið saman við sama tima i fyrra og fyrstu niu mánuði ársins reyndist almennur vöruinnflutningur að raunverulegu Verðgildi um 17% minni en á sama tima 1974. Fyrir árið allt er nú spáð, að almennur vöruinnflutningur verði um 18% minni en 1974. Þá er búizt við, að hinn sérstaki vöruinnflutningur fjárfestingarvöru ásamt rekstrarvörukaupum tsal verði heildarvöruinnflutnings að raun- um 10% minni i magni en i fyrra, þannig að i heild dragist vöruinn- flutningur að raunverulegu verð- gildisamanum 16 1/2% frá fyrra ári. Þar sem horfur eru taldar á um 5-6% magnaukningu vöruút- flutnings, yrði hér um að ræða töluverðan bata I vöruskiptunum við útlönd, reiknað á föstu verðlagi. Hallinn i vöruskiptun- um við útlönd á árinu 1974 nam 14.700 m. kr. á verðlagi þess árs, eða um 11% af þjóðarframleiðslu. Samkvæmt útflutnings- og inn- flutningsspánum yrði vöruskipta- jöfnuðurinn i ár, reiknaður á verðlagi ársins 1974, hins vegnar óhagstæður um 5.100 m. kr. eða um 4% af þjóðarframleiðslu. Þessi umtalsverði bati vöru- skiptanna að raunverulegu. verðgildi eyðist þó að mestu leyti af rýrnun viðskiptakjaranna við útlönd, en nú er spáð um 8% verð- hækkun innflutnings i erlendri mynt á móti 10% verðlækkun út- flutnings og þar af leiðandi um 16% rýrnun viðskiptakjara. Sam- kvæmt þessu eru nú taldar horfur á, að i ár nemi heildarverðmæti útfluttrar vöru um 48.500 m.kr. á verðlagi þessa árs og verðmæti vöruinnflutnings nemi um 66.700 m. kr. Á þessum forsendum yrði vöruskiptajöfnuðurinn þvi óhag- stæður um 18.200 m. kr. eða um 10,3% af þjóðarframleiðslu sam- anborið við 14.700 m. kr. vöru- skiptahalla i fyrra — 11% af þjóð- arframleiðslu. Viðskiptajöfnuður — greiðslujöfnuður Spár um þjónustuviðskipti við útlönd á þessu ári sýna, að búizt er við, að þjónustutekjur kunni að nema um 24.500 m. kr, en þjónustuútgjöld um 24.800 m. kr. Þjónustujöfnuður yrði þvi óhag- stæður um 300 m. kr. á árinu 1975 samanborið við 800 m. kr. halla á þjónustuviðskiptunum á árinu 1974. Samkv. þessu er nú spáð um 18.500 m. k. viðskiptahalla á þessu ári, sem nemur 10,5% af þjóðarframleiðslu, samanborið við 11,7% á árinu 1974. Þessi spá er þó að sjálfsögðu háð þvi, hvort spárnar um innflutning og út- flutning ganga eftir, en talsverð óvissa rikir um þessar spár, eins 48 850 0,9 :-o,5 34,7 40 36 700 0,7 2 34,6 36 6 900 -f-4,2 -12 36,8 51 5 250 10,4 ^ 4 33,1 58 — 350 48 500 ~5,7 5,5 34,0 40 10 000 26,8 t-7 30,5 65 6 700 18,3 f -33 29,5 67 3 000 1,4») 43) 42,0 61 300 0,43) 55 5 000 4,0 17 43,0 85 51 700 14,2 . 18 49,0 67 (8 200) (->5,5) ( :-3) (195,0) (58) 66 700 11,7 : 16.5 46.0 68 og jafnan áður. Um innflutnings- spána gildir, að þrir siðustu mánuðir ársins eru að venju miklir innflutningsmánuðir og innflutningur i þessum mánuðum getur þvi haft mikil áhrif á heild- arútkomu ársins. Útflutnings- spáin er hins vegar i rikara mæli en spáin um innflutning háð bein- um upplýsingum um sölu og út- flutningsáform, einkum hvað varðar álútflutning. Þvi' gæti farið svo, eins og á siðustu mánuðum árins 1974, að áform útflytjenda reyndist ofmetin eða komi fyrst fram eftir áramót og útflutningur verði þvi minni og birgðasöfnun meiri en nú eru horfur á. Þeim varnöglum, sem hér eru slegnir, er ekki unnt að gefa ákveðið talnagildi, en ber þó aðhafaihuga viðmatá væntan- legum niðurstöðum ársins. Viöskiptahallanum 18.500 m. kr., sem hér ersþáð á þessu ári, verður að mestu mætt með er- lendu langtima lánsfé . Aætlað er, að ný erlend lán til langs tima nemi um 19.350 m. kr. á árinu 1975, sem er svipuð fjárhæð og á s.l. ári, reiknað á sambærilegu gengi. Opinberar lántökur vega hér langþyngst, en þær eru áætlaðar nema tæpum 12.500 m. kr. samanborið við tæplega 9.000 m. kr. 1974, reiknað á áætluðu meðalgengi þessa árs. Hins vegar munu nýjar erlendar lántökur einkaaðila og lánastofnana verða talsvert minni en á sl. ári. Af- borganir af erlendum lánum til langs tima eru áætlaðar um 6.140 m. kr, þannig að nettóinnstreymi fastra erlendra lána er áætlað nema rúmum 13.200 m. kr. samanborið við tæpar 14.000 m. kr. 1974, reiknað á áætluðu meðalgengi 1975. Þá er áætlað, að jöfnuður annarra fjármagns- hreyfinga verði jákvæður um tæpar 2.800 m. kr., en þar af komi inn um 2.300 m. kr. vegna birgða- söfnunar tsal, en reiknað á sam- bærilegu gengi nam þessi fjár- magnsinnflutningur Isal tæpum 1.800 m. kr. á árinu 1974. Ahrifum sveiflanna i útflutningi og inn- flutningi Isal á vöruskiptajöfnuð- inn er þannig að mestu mætt með fjármagnshreyfingum, eins og verið hefur undangengin ár. Samkvæmt þvi, sem hér hefur verið rakið, er heildarjöfnuður fjármagnshreyfinga talinn verða jákvæðurum 16.000m.kr. á árinu 1975. Þar sem viðskiptajöfnuður er talinn verða óhagstæður um 18.500m. kr.yrði heildargreiðslu- jöfnuðurinn við útlönd þvi óhag- stæðurum 2.500 m. kr. Reiknað á sambærilegu gengi var greiðslu- jöfnuðurinn 1974 óhagstæður um tæpar 8.700 m. kr. Gjaldeyris- staðan nettó var þegar afar tæp við upphaf ársins og hinn óhag- stæði greiðslujöfnuður i ár felur i sér enn frekari rýrnun nettóstöð- unnar i ár, eða að þvi marki, að i árslok munu skammtima skuldir við útlönd jafngilda gjaldeyris- eigninni brúttó, eða m.ö.o. að nettógjaldeyriseign þjóðarinnar verður uppurin. Gjaldeyrisforð- inn brúttó, er hins vegar talinn verða álika mikill I árslok og i ársbyrjun 1975, en einkum vegna lántöku Islendinga hjá Alþjóða- gjaldeyrissjóðnum á árinu 1975. Atvinna, tekjur og verðlag. Skráð atvinnuleysi þrjá fyrstu fjórðunga þessa árs var að meðaltali 0,7% af heildarmann- afla samanborið við 0,4% á sama tima 1974. Aukning atvinnuleysis- skráningar i ár á,.einkum rætur að rekja til áhrifa liins langvinna togaraverkfalls á sl. vori. I maí- lok snarjókst atvinnuleysi, i 1,3% en var aftur komið niðUr i 0,3% á þriðja ársfjórðungi. Enn sem komið er, gefur þvi ekkert beinlinis til kynna, að atvinnu- leysi sé að aukast, en fram- kvæmdahlé við Sigöldu i vetrar- byrjun og hugsanlegur samdrátt- ur i starfsemi frystihúsa gæti þó valdið timabundinni aukningu at- vinnuleysisskráningar. Þótt skráð atvinnuleysi — að frátöld- um áhrifum verkfallsins — hafi þannig verið sem næst óbreytt i ár, erljóst, að slaknað hefur á þvi þensluástandi á vinnumarkaði, sem rikjandi hefur verið sl. 2-3 ár, einkum þannig að vinnutimi stunda á viku hverri jókst veru- lega á árinu 1973 og fyrri hluta ársins 1974, en eftir það tók vinnu- timi að styttast á ný. A fyrra helmingi þessa árs unnu verka- menn i Reykjavik að meðaltali 51 klst. á viku samanborið við 53 klst. á viku að meðaltali i fyrra árshelmingi 1974. Fækkun vinnu- stunda var minni hjá iðnaðar- stunda var minni hjá iðnaðar- mönnum og sennilega óveruleg hjá öðrum launþegum. Aukning mannaflans á þessu ári er áætluð nema 1 1/2% og þvi gæti sam- dráttur yfirvinnunnar haft i för með sér, að atvinnumagn, mælt sem fjöldi unninna stunda, yrði sem næstóbreytt frá þvi, sem það var á árinu 1974. Ahrif fækkunar vinnustunda á tek jur verða meiri en nemur hlut- fallslegri styttingu vinnu- vikunnar, þar sem vinnustunda- Framhald á bls. 13 Visítölur útflutningsverös, innflutningsverðs og viðskiptakjara 1972—1975. Utflutningsvcrð1) lunflulningsverð2) í ísl. kr. í í U. S. S crleudri inynt3) í ísl. kr. í í U. S. S erlendri niynt3) Viðskiptu- kj úr 1972 \r>meöullnl 100.0 100.0 100,0 luo,o 100,0 100,0 100,0 1973 1. úrsfjórðungur 153,5 160,1 150.3 134,6 140,7 131,8 114,0 Arsincðullul 143.1 139,1 131,6 121.1 120.9 114,1 115,3 1974 1. ár>ijórðungiir 171,2 176.4 172,4 141,3 143,3 139,9 123,3 2. úrsi jórðuugur 173,9 167,2 156,2 171,5 161,9 154,0 101,4 3. ársfjórðungur 200,8 169,4 160,2 199,8 168.6 159,4 100,5 4. ársfjórðungur 220,4 163,7 153,2 233,7 173,6 162,4 94,3 Arsmeðultul 191,8 167,1 158,8 184,5 162,9 152,7 104,0 1975 Fyrri árshelmingur 261,0 159,5 143,8 292,1 178,5 160,9 89,4 2. ársfjórðungur 267,6 153,3 139.4 317,3 181,7 165,2 84,3 Arsineðultul, sjiá 268,5 153,6 143,6 308,1 176,4 i ■ • 165,0 87,1 1) Verð ull:) vöruútflutningð. 2) Verð uluieniiú vöruinnflutniugs. 3) Vrerðvíhitölur í erlemlri inyut eru rciUnnður ú mælikvurðu miðgcngis (sjú töllu um vísitölur erlendra gjaldiniðlu gugnvurt íslcnzkri króuu í kullunum uin gengismúl). 8. Vöruskiptujöfnuður ~14 700 >18 200 9. Þjónustujöfnuður -;-830 >300 10. Viðskiptujöfnuður -: 15 530 18 500 11. Viðskiptujöfnuður sem hlutfull af vergri þjóðarfrumleiðslu, % .. -f-11,7 io,5 1) Birgðauukning birgðaminnkun -f. 2) Meðalgengisbreyting krónunnnr 1974 svurur til 11% veginnar meðalhækkunar ú verði erlendi- gjuldeyris, cn meðalgeugisbreytingin 1975, m. v. ruunverulegu gengisskrúningu junúur—ágúst og ágústgengi óbreytt út árið, veldur um 55% verðhækkun erlends gjuldeyris. 3) Rciknuð á föstu verði sem hlutfull af heildarinnflutningi fyrra árs. Viðskiptajöfnuður — greiðslujöfnuður 1974—1975. Millj. kr. M. v. meðal- gengi ársins M. v. úætluð meðalgengi 1975 1974 1974 1975 Vöruskiptajöfnuður Þjónustujöfnuður + 22 785 + 1 286 + 18 200 + 300 Viðskiptajöfnuður Framlög án eudurgjulds, nettó + 24 071 +93 + 18 500 Fjúrmagnshreyfingar: + 6 991 + 4 138 + 2 821 + 1 775 + 263 + 690 + 10 415 + 1 670 + 1 125 + 2 300 + 240 + 250 Lántökur einkauðilu, nettó Lántökur lúnastofnana, nettó Erlent einkuf jármagn til rekstrar Erlent einkufjármugu til fjárfcstingur Aðrar hreyfingur, nettó -}-170 Fjármugnsjöfnuður + 9 870 + 15 298 + 16 000 Heildargreiðslujöfnuður > 5 600 + 8 680 + 2 500 100 155 155 Skýringart (. • Vísitula miðgengis er reiknuð sem meðultul af daglegri gcngisskrúningu erlcndru gjaldmiðla gagn- vart íslenzkri krónu, vcgið að jöfnu annurs vegar með hlutdcild landu í inn- og útflutningi vöru og hins vegar hlutdcild einstukra gjuldiniðla í heildurgjaldcyriskuupum og -sölu. Visitalu iuiðgcngis fyrir árið 1975 er áætluð miðuð við raunverulega gengisskráningu janúur—úgúst 1975 og að gengis- skráning í ágúst haldist óbreytt til ársloka. v ÞJOÐARBÚSKAPURINN ÞJÓÐARBÚSKAPURINN ' ÞJÓÐARBÚSKAPURINN

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.