Tíminn - 27.11.1975, Blaðsíða 4

4
TÍMINN
Fimmtudagur 27. nóvember 1975.
Marmari frá Karelíu
— EF MAÐUR EYÐIR 20 EÐA
30 MÍNÚTUM 1 AÐ DREKKA
KAFFIBOLLANN A MORGN-
ANA, ER ÞAÐ EKKI GLATAÐ-
UR TIMI — , SEGIR FÉLAGS-
FRÆÐINGURINN LASLO
HAVAS.
Englendingar borða kynstrin
öll I morgunverð: Hafragraut,
cornflakes, bacon og egg, pylsur,
ristað brauð, aldinmauk, hunang,
— og með þessu drekka þeir te —
mikið te. Og timinn er drjúgur,
sem þeir eyða til þess arna. Oft
sitja þeir með tekönnuna fyrir
framan sig I klukkutima og lesa
blað.
Amerikanar eru ööruvisi. Þeir
byrja á isköldum ávaxtasafa, og
það er alveg rétt, þvi að
nývaknaður er maður þyrstur, og
kaldur appelsinusafi hressir og
gleður, Amerikumenn eyða aftur
á móti litlum tima i morgunverð-
inn setjast stundum ekki einu
sinni niður. Þeir drekka ávaxta-
safann og kaffi á eftir meðan þeir
fara i fötin.
Hvort er nú betra? Morgun-
verður i flýti eða i hægðum sinum
á góðum tima. Margir munu
setja: Af hverju ætti að eyða
löngum tima á morgnana? Ég
held að hægt sé að gera „unninn”
tima út „töpuðum” tima.
Ef maður fer i gönguferð, iðkar
iþróttir, eða fer i bió, er það allt
tapaður timi, ekki satt? Af þvi að
ekki fæst neinn beinn ágóði. En
hvers konar ágóða er um að ræða.
Peninga, — eða lifsþægindi.
Ef maður gefur sér 20 eða 30
minútur á morgnana til þess að
drekka kaffibollann, er það ekki
tapaður timi. Maður drekkur
kaffið sitt borðar brauð, les blöð-
in, — ég meina að lesa þau. — Það
þarf lika að kunna að lesa blöð. Ef
litið er eingöngu á fyrirsagnirnar,
lifir maður að mestu i heimi
stórslysa. Þessar yfirskriftir
greina frá nýju striði eða bylt-
ingu, frá hryllilegu flugslysi, frá
glæpum sadista, sem hefur
nauðgað barni, og myrt það. Ef
maður aftur á móti gefur sér tima
til aö lesa smælkið, kjaftasögurn-
ar, og neðanmálsgreinarnar,
kemst maður að raun um að lifið
hefur h"ka ánægjulegar hliðar.
Nýlega las ég i neðanmálsgrein
vangaveltur um „velmegunar-
þróun”. Höfundurinn sagöi, að
það væri eiginlega mjög gott fyrir
mannkynið að halda aftur af þró-
un velmegunar og meir að segja
ætti að stefna að „Þróunarleysi”,
ef mannkynið ætti aö lifa af.
Að degi til, veit ég, hefði ég
aldrei nokkurn tima velt svo
heimspekilegu efni fyrir mér.
Þennan morgunn hafði ég ró i mér
að lesa áfram yfir kaffibollanum.
— Fólksfjölgun. hefur minnk-
að að mun i þróuöum þjóðfélög-
um, og gæti meira að segja geng-
ið til baka. Arangurinn er sá, að
eftirspurn eftir vörum, sem varða
fjölgun neytenda, nemenda,
ferðamanna, og iþróttaiðkenda
hefur hriðminnkað. Framleiðslan
verður að sniða sér stakk eftir
vexti og þróunarlina hráefnis- og
orkunotkunar stigur ekki nærri
eins bratt. Nálæg efnahagsstöðv-
un er nú þegar staðreynd.....”
Frá þessu sjónarhorni hafði ég 1
aldrei hugsað málið. Mun tækni-
þróun ekki halda áfram i þaö ó-
endanlega? Og — getur efna-
hagskerfið, sem er byggt upp á
vexti, brugöizt við kringumstæð-
um, sem einkennast af litlum
vexti, og jafnvel öðru hverju
minna en engum?
Ég sötraði kaffið og hugsaði
mig um. Mér varö i fyrsta skipti
ljóst, að þetta er úrslitavandamál
fyrir mannkynið. Við lifum
áhyggjulaus og höldum, að allt
verði eins og það er, — en það get-
ur það alls ekki.
Mér leið ekkert illa yfir þessari
vitneskju, þvert á móti. Ég hafði
tileinkað mér staðreynd, sem
visindamenn höfðu komizt að áð-
ur.
Ég hugsaði smástund, minnk-
andi iðnvæðing — það þýðir minni
mengun. Minni oliunotkun — það
þýðir, að oliulindirnar endast
fyrir komandi kynslóð.
Ég leit á klukkuna, nú var kom-
inn timi og vel það að fara I vinn-
una, ég lauk við kaffið. Já — það
er eftir að svara spurningunni,
hvort drekka eigi kaffi eða te með
morgunverðinum.
Frá ströngu heilbrigðislegu
sjónarmði er hvorutveggja jafn-
skaðlegt. Kaffi inniheldur eitrið
coffein.te tein.En ef farið er eftir
efnagreiningu, þá er vart til sá
drykkur á jörðinni, sem ekki inni-
heldur eitthvað óheilsusamlegt.
Það er þvi óhætt að drekka það
sem manni bragðast bezt. Ég
mæli með kaffi. I þvi sambandi er
forvitnilegt að rifja upp hvernig
kaffið kom til Evrópu.
Kaffið er upprunnið i Austur-
löndum nær og var uppgötvað af
hjarðmanni, sem tók eftir þvi, að
geiturnar hans „urðu trylltar”, ef
þær átu vissa plöntu. Hann sagði
múhameðsmunkunum frá athug-
un sinni. Munkarnir bjuggu siðan
til drykk úr ávöxtum plöntu þess-
arar. Hinir frómu menn fengu
brátt orð fyrir að vera sérstak-
lega úthaldsgóðir i bænahaldi
sinu og drykkjusiðir þeirra
breiddust út um öll lönd
múhameðstrúarmanna.
Arið 1683 sátu Tyrkir um Vinar-
borg. Til þess að frelsa borgina,
þurfti að kalla á hjálp bæjersku
hersveitanna. Maður að nafni
Georg Kolschitzky, sem þekkti
siði Tyrkjanna og kunni mál
þeirra, þó aö hann væri ættaður
frá Póllandi, tók aö sér að flytja
boðin til Bæjaranna. Til þess
þurfti han að brjótast i gegn um
umsátur Tyrkjanna. Þar sem
hann var I tyrkneskum klæðum
var ekki tekið eftir honum. Hon-
um var meira að segja oft boðið i
tjöld Tyrkjanna og þar var hon-
um boðið upp á kaffi.
Þegar Wien haföi verið bjarg-
að, sem var árangri sendifarar
hans að þakka, bað Kolschitzky
austurrisku herstjórnina um að
mega eiga 500 sekki af hinum
undarlegu baununi sem lágu tvist
9000 fermetrar af marmaraplöt-.
um hafa verið fluttar frá Karel-
iu til Berlinar, þar sem þær
verða notaðar til að klæða lýð-
veldishöllina, sem verið er að
reisa I höfuðborg Austur-Þýzka-
lands. Marmari frá Kareliu er
kunnur áður i útlöndum. Hann
var t.d. notaður i neðanjarðar-
járnbrautina i Prag, og Varsjá
hefur og pantað stóra sendingu
af marmaraplötum. I Sovétrikj-
unum eru steintegundir frá Kar-
eliu, s.s. marmari, granit og
kvarts, notaðar á Rauða torg-
inu, i grafhýsi Lenins og gröf
óþekkta hermannsins i Moskvu.
og bast á vigvellinum. Herstjórn-
I in varð viö bón hans.
Kolschitzky opnaði með striðs-
i fangi sinu fyrsta kaffihúsið
nálægt Stefánskirkju. Hann sigt-
aði maukið og bætti sykri og
mjólk i það. Hann bar það fram
ásamt kökum með hálfmánalagi,
sem kallaðar voru „Kipfel”.
Hann hóf svo samstarf við
Veronika Krapf, sem gaf honum
einkasölurétt á bollum, sem
nefndar voru „Krapfen”.
Hin nýja tizka breiddist
ótrúlega ört út i Evrópu. Eina
landiö, sem hafði næsta engin
kaffihús allt fram til fyrri heims-
styrjaldarinnar var Þýzkaland.
Þaö kemur enn undarlegar fyrir
sjónir, er þess er gætt, að Þýzka-
land flutti einna mest inn af kaffi
af öllum Evrópulöndum. Lausn
gátunnar: Kaffi var fyrst og
fremst kvennadrykkur, en kon-
urnar buðu hver annarri heim I
„kaffirabb”.
Allt þetta er liðið og við öll kon-
ur jafnt sem karlar, ættum aö
[leyfa okkyr góðan sopa af
drykknum, sem Arabarnir sögðu
um: — Svart eins og djöfullinn,
iheitt eins og helviti, sætt eins og
ástin. —
AAorgunverður
— Komiö þér yöur að efninu!
Selduð þér viðskiptavininum I
lok miskliðar ykkar ryksuguna
eða ekki?
„Það er alveg satt, að það var
ekki ég sem henti I þig Wilson.’
Ég hitti ekki.”