Tíminn - 29.11.1975, Blaðsíða 7

Laugardagur 29. nóvember 1975.
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
í>órarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu viö Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur f Aftalstræti 7, simi 2650j)
— afgreiöshisimi 12323 — auglýsingasjjmi 19523. Verft i
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánufti.
WaöaprentFT.f;
Viðskiptakjörin
í nýrri skýrslu Þjóðhagsstofnunarinnar um
þjóðarbúskapinn er að finna athyglisverðar
upplýsingar um viðskiptakjör þjóðarinnar á siðari
árum, en þau ráða meira um afkomu hennar en
flest annað. I skýrslunni segir m.a.: „Almennur
samdráttur framleiðslu og eftirspurnar i iðnþróuðu
rikjunum samfara hriðversnandi viðskiptakjörum
frumframleiðslurikja eru þeir þættir i hinni alþjóð-
legu efnahagsframvindu, sem afdrifarikastir hafa
orðið fyrir islenzka þjóðarbúskapinn á árunum 1974
og 1975.
Þrátt fyrir minnkandi innflutning 1975 hefur sölu-
tregða og verðlækkun á útflutningsmarkaði og
hækkandi innflutningsverð valdið alvarlegum
greiðsluhalla út á við, en sá halli er nú ásamt
verðbólgunni erfiðasti efnahagsvandi Islendinga.
Þegar efnahagserfiðleikarnir árin 1967 og 1968
voru yfirunnir, tók við einstaklega mikil gróska i is-
lenzku efnahagslifi. Árin fjögur 1970-1973 jukust
ráðstöfunartekjur þjóðarinnar um 10% á ári á
meðaltali. Þetta stafaði jöfnum höndum af
aukinni fiskgegnd og framleiðslu og hagstæðum
viðskiptakjörum, sem bötnuðu jafnt og þétt öll þessi
ár, að árinu 1972 undanskildu. Viðskiptakjörin
bötnuðu einkum mikið árið 1973, þegar verð út-
flutningsvara hækkaði ört. Þetta langa velgengnis-
skeið hafði vitaskuld viðtæk áhrif á almennar
launakröfur og jók bæði einstaklingum og opinberri
forystu bjartsýni sem mótaði útgjaldaáform bæði
til fjárfestingar og neyzlu.
Framvindan árin 1974 og 1975 snarsnerist ís-
lendingum i óhag, og þau skörpu skil urðu enn
tilfinnanlegri vegna þeirrar hagsældar, sem rikt
hafði að undanförnu. Viðskiptakjör versnuðu um
10% árið 1974 og skerðast enn um 16% i ár. Þessi
skellur, ásamt nokkrum samdrætti i umsvifum
innanlands, veldur þvi, að þjóðartekjur i heild
stóðu i stað árið 1974 og minnka liklega um 8% árið
1975. Þarna er að leita skýringarinnar á þvi, hve
aðlögun að þessum gjörbreyttu aðstæðum hefur
miðað hægt vegna margskonar erfiðleika, bæði af
stjórnmála- og efnahagsástæðum.
Breytingar ytri skilyrða árin 1973-1974 og voru
bæði einstaklega snöggar og miklar, meira að segja
á mælikvarða íslendinga, sem löngum hafa þó átt
að venjast efnahagslegum hverfulleika. Kostnaðar-
áhrif oliuverðhækkunarinnar og almenn
verðhækkun innfluttrar vöru riðu yfir i kjölfar
uppgangs af völdum stóraukinnar útflutnings-
tekna. Viðbrögðin innanlands við þessum erlendu
áhrifum ullu örari verðbólgu en dæmi eru um á ís-
landi frá þvi að siðari heimsstyrjöldinni lauk.”
Um framtiðarhorfur segir svo i skýrslunni:
,,Horfur á siðasta ársfjórðungi þessa árs, og á
árinu 1976 eru dekkri en vænzt var i ársbyrjun.
Hinn langþráði bati i alþjóðlegri efnahagsþróun
kann að vera i sjónmáli, en hann er enn ekki i
hendi. Máttur samdráttaraflanna hefir verið van-
metinn. Eins og svo oft áður, hefur einnig láðst að
meta réttilega þann langa tima, sem liða hlýtur frá
upphafi breytinga mikilvægra efnahagshátta og
þar til að áhrif þeirra koma að fullu fram um
flókinn vef heimsviðskipta og breyta þróun efna-
hagsmála á alþjóða vettvangi. Margar þjóðir glima
enn við þrihöfða þurs verðbólgu, atvinnuleysis og
óhagstæðs viðskiptajafnaðar, jafnvel þó að teikn
um bata i heimsbúskapnum virðist nú vera að
skýrast. Við þessar aðstæður er ekki þess að
vænta að íslendingum falli i skaut búhnykkur batn-
andi viðskiptakjara á næsta ári.”
Þessar horfur hljóta að sjálfsögðu að ráða miklu
um stefnu íslendinga i efnahagsmálum i næstu
framtið. -Þ.Þ.
TÍMINN
ERLENT YFIRLIT
Palestínumenn eiga
rétt til sjálfstæðis
En þeim ber líka að viðurkenna fsrael
Yasser Arafat
ÞAÐ virðist orðið ljóst, að
engar sættir geta tekizt i
deilunum fyrir botni Mið-
jarðarhafsins, nema sam-
komulag náist um stofnun sér-
staks ríkis Palestinumanna.
Slik ríkisstofnun myndi
tryggja það að palentinsku
flóttamennirnir gætu fengið
fasta búsetu og hrakningar
þeirra yrðu ekki lengur
alþjóðlegt vandamál. Helzt er
rætt um að þetta nýja riki risi
upp á þvi landsvæði, sem
Israel hertók á eystri bakka
Jórdanár i styrjöldinni 1967,
en það laut þá Jórdaniu, en
hafði áður verið hluti
Palestinu. Ef þessi hugmynd
kæmist til framkvæmda, yrðu
tvö riki I hinni fornu Palestinu,
eða riki Gyðinga og riki
Palestinuaraba. I raun og
veru kæmist þá til fram-
kvæmda hin upphaflega til-
laga Sameinuðu þjóðanna, að
Palestina skiptist i tvö riki.
YFIRLEITT er talið, að
fyrsta alvarlega tillagan um
endurreist Gyðingariki i
Palestinu hafi verið borin
fram 1895 af ungverska
Gyðingnum Theodor Herzl. Þá
bjuggu nær eingöngu Arabar i
Palestinu. í framhaldi af
tillögu Herzl var
Zionista-hreyfingin stofnuð á
alþjóðlegum fundi Gyðinga i
Basel 1897. Markmið hennar
var að endurreisa Gyðingariki
I Palestinu. Hún studdi beint
og óbeint að þvi, að Gyðingar
tóku að flytja þangað, en þó i
litlum mæli fram til 1920.
Segja má, að hreyfingunni
hafi orðið litið ágengt fyrr en
1917, þegar einum leiðtoga
hennar tókst að fá brezku
stjómina til að birta hina svo-
nefndu Balfour-yfirlýsingu, en
samkvæmt henni skyldu Bret;
ar beita sér fyrir þvi, að
Gyðingar gætu stofnað þjóðar-
heimili I Palestinu. Bretar
fengu yfirráð yfir Palestinu i
striðslokin 1918, og greiddu á
næstu árum fyrir auknum
innflutningi Gyðinga til
Palestinu. Aður höfðu
Gyðingar og Arabar búið þar i
sátt og samlyndi en bráðlega
fóru Arabar að mótmæla hin-
um vaxandi innflutningi
Gyðinga. Arið 1935 stofnuðu
þeir sérstök skæruliðasamtök
til að vinna gegn honum.
Þegar siðari heimsstyrjöldin
hófst 1939, náðu Bretar sam-
komulagi við Araba, og stóð
svo til loka heimsstyrjaldar-
innar. Gyðingar notuðu striðs-
árin til að styrkja samtök sin,
og strax eftir striðslokin báru
þeir fram kröfur um rikis-
stofnun. Brezka rikisstjórnin
hafnaði þeim, enda hefði hún
aldrei gefið loforð um rikis-
stofnun. Gyðingar stofnuðu þá
skæruliðasamfök, sem unnu
Bretum svo mikið tjón, að
brezka stjórnin ákvað að
draga her sinn burtu og fela
Sameinyðu þjóðunum lausn
málsins. Samkvæmt tillögum
sérstakrar nefndar ákvað
allsherjarþing S.Þ. að beita
sér fyrir stofnun tveggja rikja
I Palestinu, Gyðingarikis og
Arabarikis, og gerði jafnframt
tillögur um skiptingu landsins
milli þeirra. Arabar voru
mjög mótfallnir þessu, en
Gyðingar féllust á hug-
myndina, án þess að binda sig
við ákveðna skiptingu. Hinn
14. mai 1948 lýstu Bretar yfir
þvi, að þeir væru farnir frá
Palestinu, og lýstu Gyðingar
samdægurs yfir stofnun
Israelsrikis. Arabarikin
hugðust koma I veg fyrir það
með vopnavaldi, en fóru held-
ur halloka. öryggisráðið fól þá
Falke Bernadotte greifa .að
reyna að leysa málið. Honum
tókst að koma á vopnahléi, en
þá höfðu Gyðingar náð undir
vald sitt ekki aðeins þeim
hluta Palestinu sem þeim bar
samkvæmt tillögum Samein-
uðu þjóðanna, heldur talsvert
stærra landsvæði. I framhaldi
af vopnahlénu, bar
Bernadotte fram nýjar til-
lögur um skiptingu Palestinu.
Gyðingar töldu þær óhag-
stæðar sér, og blossaði striðið
þá upp að nýju. I september
1948 myrtu israelskir skæru-
liðarBernadotte greifa. Stjórn
ísraels lét taka morðingjana
fasta, en slepptu þeim aftur,
og hafa þeir aldrei verið
dæmdir. Bandaríska blökku-
manninum Ralph Bunche var
næst falið af S.Þ. að reyna að
koma á vopnahléi, og tókst
honum það i ársbyrjun 1949.
Samkvæmt þvi fékk ísrael
mestan hluta Palestinu, að
undanskildu Gazasvæðinu,
sem Egyptar höfðu hertekið,
og allmiklu landsvæði á
vestari bakka Jórdanárinnar,
sem Jórdaniumenn höfðu her-
tekið. Það landsvæði var siðan
innlimað i Jórdaniu. I
styrjöldinni 1967 náðu ísraels-
menn þessum landsvæðum
undir yfirráð sin, og eru þau
nú hluti herteknu land-
svæðanna, sem þeim ber að
skila, samkvæmt ályktun S.Þ.
t STYRJÖLDINNI 1948
hröktu Gyðingar burtu megin-
þorra þeirra Araba, sem höfðu
búið á þeim landsvæðum, sem
féllu i hlut tsraelsrikis. Hér
var um flóttamenn að ræða
sem skiptu mörg hundruð þús-
undum. Flestir þeirra voru á
landsvæðum, sem
höfðu fallið i hlut Jórdaniu og
Egyptalands. Sameinuðu
þjóðirnar ákváðu að leysa mál
þeirra til bráðabirgða með þvi
að reisa flóttamannabúðir og
styrkja framfærslu þeirra.
Jafnframt var samþykkt á
allsherjarþinginu ár eftir ár,
að þeir ættu að geta valið á
milli þess að flytjast heim
aftur eða að fá greiddar fullar
skaðabætur. tsrael hefur
jafnan neitað að fallast á
þetta. Þess vegna hefur staða
þessara flóttamanna haldizt
óbreytt öll þessi ár. Lengi vel
treystu þeir á, að Sameinuðu
þjóðirnar yrðu færar um að
tryggja heimflutning þeirra,
sem þess æsktu, en fáir gera
sér nú vonir um það lengur.
Það var upp úr þessum jarð-
vegi, sem frelsishreyfing
Palestinumanna spratt fyrir
rúmum áratug. Hún setti sér
það markmið að vinna að
stofnun Palestinurikis, sem
byggt væri Aröbum og
Gyðingum og næði ekki aðeins
til tsraels, heldur einnig þess
landsvæðis, sem heyrði undir
Jórdaniu og Gazasvæðisins. t
fyrstu fékk hún litla áheyrn,
unz hún greip til skæruliða-
starfsemi, eins og Gyðingar
höfðu gert, er þeir hröktu
Breta frá Palestinu. Um skeið
gekk þetta svo langt, að
hryðjuverkunum var beint
gegn fleiri en Gyðingum, t.d. i
sambandi við flugvélarán. Þvi
hefur nú verið hætt, nema þá
af öfgamönnum, sem ekki
tilheyra hreyfingunni. Hún
hefur nú lika hlotið þá viður-
kenningu Sameinuðu þjóð-
anna, að vera talin fulltrúi
Paiestinumanna og foringi
hennar, Yasser Arafat, hefur
fengið að ávarpa þing Sam-
einuðu þjóðanna, eins og
þjóðhöfðingi væri. Formlega
hefur hreyfingin enn ekki
fallið frá tillögu sinni um sam-
einingu Palestinu i eitt riki, en
vitað þykir þó, að hún 'muni
falla frá henni, ef samkomu-
lag næst um stofnun sérstaks
Palestinurikis á landsvæðun-
um, sem tsraelsmenn hertóku
1967. Stjórn tsraels hefur enn
verið ófús til að viðurkenna
slika rikisstofnun og ber þvi
m.a. við, að Arabar vilji ekki
viðurkenna Israelsriki. Én
hvernig geta tsraelsmenn
krafizt þess, meðan þeh’ vilja
ekki viðurkenna rikisstofnun
Palestinumanna? Það virðist
vænlegasta leiðin til lausnar
þessari hættulegu deilu, að
Arabar viðurkenni tsraelsrlki,
og tsraelsmenn viðurkenni
nýtt Palestinuriki.
3 ' -Þ.Þ.