Tíminn - 02.12.1975, Page 2

2
TÍMINN
Þriðjudagur 2. desember 1975.
FÍLAÓTi '05KA5T'lH'ARAw
UíiliSFERÐ A JTKÚTU. *
ÞARF At) ElírA Soa.oooJcR, UM
'ARAMÖT. LÁŒTVERm UPP
I MfíRí-Ami.
HÍkU KL
fc**8 'l il H* Z2Í
Þetta er mynd.af auglýsingunni í anddyri Háskólans.
Timamynd Róbert.
ísfirðingar á seglskútu
umhverfis hnöttinn?
Lagarfljótsnefnd setur fram kröfur vegna annars ófanga
Lagarfossvirk junar:
Vatnsborð hækki sem
minnst í vatnavöxtum
— Sú vatnsborðshækkun, sem þegar er
orðin, óæskileg og varhugaverð
FB-Reykjavik. 1 anddyri Háskól-
ans hangir uppi auglýsing, þar
sem óskað er eftir félaga f eins til
tveggja ára heimsferð á skútu.
Reiknað er með i auglýsingunni,
að lagt verði upp i marz eða april
næst komandi.
Þá varenn fremur frá þvi skýrt
i Vestfirzka Fréttablaðinu ný-
lega, að fjórir fsfirzkir ævintýra-
menn hafi stofnað sameignarfé-
FB-Reykjavik. Æskulýðssam-
band tslands hefur gefið út bækl-
ing á ensku um landhelgismál ts-
lendinga. Útgáfan er í tilefni af
útfærslunni i 200 sjómilur á þessu
ári. Höfundur bæklingsins er
Elias Snæland Jónsson.
1 fréttatilkynningu frá
Æskulýðssambandi Isiands segir,
að i bæklingnum sé kynning á
landi og þjóð og langri baráttu Is-
lendinga fyrir yfirráðum yfir
auðlindum hafsins umhverfis
landið — þeim auðlindum, sem
eru grundvöllur efnahags lands-
manna.
Bæklingurinn — „Iceland’s
Fight for Survival” — verður
sendur til æskulýðsfélaga og
æskulýðssambanda um allan
heim. Mest áherzla verður lögð á
dreifingu hans i Evrópu, en sam-
tals verður bæklingurinn sendur
Söluaukningin
72%
SALAN HJA verksmiðjum Sam-
bandsins fyrstu niu mánuði þessa
árs nemur 1.602 millj. kr. á móti
920 millj. á sama tima sl. ár, og
hefur hún þvi aukizt um 72%. Þá
er sala Efnaverksmiðjunnar
Sjafnar, Kaffibrennslu Akureyr-
ar og Rafvélaverksmiðjunnar
Jötuns þetta timabil 490 millj.,
svo að samanlögð velta allra
þessara fyrirtækja er 2.092 millj.
kr.
Heildarútflutningur Sambands-
verksmiðjanna fyrstu niu mánuði
ársins var 766 millj. á móti 361
millj. á sama tima f fyrra, sem er
aukningum 108%. A þessum tima
i ár fluttu landsmenn samtals út
ullar- og skinnavörur fyrir 1.382
millj. kr., og nemur hlutur Sam-
bandsins i þeim útflutningi þvi
55,4%.
lag til kaupa á seglskútu, sem
þeir ætla siðan að sigla á i
kringum hnöttinn.
Mun hér vera um sömu hnatt-
ferðina að ræða, en í Fréttablað-
inu segir, að áætlað sé að skútan
muni kosta um tvær og hálfa til
þrjár milljónir króna. Hyggist
ferðalangarnir leggja upp frá
Englandi i byrjun júni, og stefna
þá á Miðjarðarhafið.
til æskulýðssamtaka i nokkuð
annað hundrað þjóðlöndum f öll-
um heimsálfum.
Með þessu segist Æskulýðssam
band tslands leggja lið sameigin-
legri baráttu þjóðarinnar í lifs-,
hagsmunamáli sinu, og freista
þess að afla málstað okkar aukins
fylgis meðal æskufólks annarra
landa.
Bæklingurinn er 30 bls., og á
kápu hans er kort af landhelginni
umhverfis Island.
gébéRvík —Viö viðurkennum, aö
það þarf að gera mikið átak til að
breyta skólpkerfinu hjá okkur,
sagði sveitarstjórinn i Hvera-
geröi, Sigurður Pálsson. Aætlað
er að gera rotþrær, sem hreinsa
eiga skólpvatniö áður en það er
látið f Varmá, en þetta er dýrt
fyrirtæki, og ekki hægt aö gera
það nema á nokkrum árum. S.I.
þrjú ár hafa ailar skólpleiðslur i
Hveragerði verið lagðar með tvö-
földú kerfi, þ.e.a.s. skólpvatniö er
aöskiiið frá regnvatninu. Þetta er
hagkvæmniatriöi, þar sem þá
þarf að hreinsa mun minna vatn i
hreinsiþrónum.
— Varmá er gott dæmi um það
hér á landi, hvernig ár geta farið,
sagði Baldur Johnsen, yfirmaður
heilbrigðiseftirlits rikisins. —
Hún hefur verið flokkuð undir
„dauða á”, en ihanaeröllu skólpi
og úrgangi frá Hverageröi veitt.
Það rikir mikill áhugi á þvi að
taka þetta mál föstum tökum og
koma upp hreinsiþróm. T.d. hefur
ullarþvottastöðín í Hveragerði
SJ-Reykjavik. Lagarfljótsnefnd,
sem stofnað var til vorið 1974 að
frumkvæði Nátt íruverndarsam-
taka Austuriands til að fjalla af
hálfu heimamanna um umhverf-
isvandamál vegna Lagarfoss-
virkjunar, hefur sent frá sér á-
lyktun vegna fyrirhugaðs annars
áfanga virkjunarinnar. 1 ályktun-
inni segir m.a.:
„Lagarf 1 jótsnefnd getur fyrir
sitt leyti fallizt á, að hafin verði
miðlun I tilraunaskyni i allt að
20,5 metra hæð yfir sjávarmál,
miðað við vatnshæðarmæli á
Lagarfljótsbrú. Verði þannig
miðlað til loka aprilmánaðar 1976
og siðan á timabilinu 1. okt —30.
april i svipaðri miðlunarhæð eða
lægri, eftir þvi sem samkomulag
verður um með hliðsjón af um-
hverfisrannsóknum og fenginni
reynslu, enda sé eftirtöldum skil-
yrðum fullnægt:
1. Lokubúnaður sé aldrei hreyfð-
ur til miðlunar á timabilinu 1.
mai—30. sept., nema sam-
komulag verði um annað.
2. Lokubúnaði sé stýrt þannig á
miðlunartima, að vatnsborð
hækki sem minnst i vatnavöxt-
um, umfram það sem yrði við
náttúrlegar aðstæður að við-
bættum óhjákvæmilegum á-
hrifum vegna 1. áfanga
virkjunarinnar. Settar verði og
þróaðar reglur um stýringu
lokubúnaðar til að ná þessu
markmiði og þær kynntar Lag-
arfljótsnefnd, áður en miðlun
hefst, og siðar við endurskoðun
fyrir hvert miðlunartimabil.
unz samkomulag verður um
annað.
3. Stýranlegar geiralokur verði
komnar upp og i gagnið áður en
miðlun hefst haustið 1976.
4. Fram verði haldið umhverfis-
rannsóknum við Lagarfljót
samkvæmt fyrirliggjandi áætl-
un f samningsdrögum „um sér-
fræðiþjónustu milli Rafmagns-
veitna rikisins og NattUru-
fræðistofnunar tslands varð-
andi lifriki og núverandi að-
stæður i Lagarfljóti”, og þau
staðfest á fullnægjandi hátt af
aðilum, áður en miðlun hefst.
Þar eð nefndin telur þá vatns-
borðshækkun, sem þegar er orðin
við 1. áfanga, óæskilega með til-
liti til landnytja og varhugaverða
i vatnavöxtum, óskar hún eftir að
leitað verði leiða til að greiða
fyrir Utrennsli fljótsins, m.a. með
dýpkun á farvegi þess á stöðum,
fengið mjög ströng fyrirmæli frá
okkur um að hreinsa allan Ur-
gang, sem þaðan fer i Varmá. Þá
hefur einnig verið farið fram á
það sama við forráöamenn
Heilsuhælisins. Þá kvaðst Baldur
hafa ráðlagt sveitarstjóranum i
Hveragerði aðsækja um styrk frá
heilbrigðisráðuneytinu til að
koma upp hreinsiþróm i þorpinu,
en mikill kostnaður er að þessum
framkvæmdum, eða tugmilljónir,
eins og sveitarstjórinn sagði.
— Við erum mjög vanþróaðir i
skólpmengunarmálum, sagði
Baldur, ekkert hefur verið gert til
að bæta ástandið, t.d. i
sjávarþorpum. Þó hafa þessi mál
verið mjög til umræðu undanfarin
ár, og viö höfum einbeitt okkur að
þvi að fáUrbætur i þessum efnum.
Hreinsiþrær, sem eru i áætlun
skólpkerfisins i Hveragerði, eru
þannig úr garði gerðar, að þær
eru styrktar með hólfum, sem
skólpvatnið rennur i gegn um, og
sezt skólpið á botninn i hólfunum,
þannig að vatnið, sem fer Ut i ána,
þar sem hindranir eru ofan virkj-
unar.
Lagarfljótsnefnd mun leita eft-
ir umboði hlutaðeigandi landeig-
enda og annarra rétthafa til að
gera bindandi samninga um þau
atriði, þar sem ráð er gert fyrir
samkomulagi i þessari ályktun.
Samþykkt þessi skerðir á engan
hátt réttlandeigenda eða annarra
rétthafa til bóta fyrir tjón og
röskun, sem rekja má til Lagar-
fossvirkjunar, jafnt 1. og 2. á-
fanga.
Lagarfljótsnefnd telur brýnt,
að gerð verði úttekt á landspjöll-
um og öðru tjóni,. sem fram er
komið vegna 1. áfanga Lagar-
fossvirkjunar og að samið verði
um bætur til rétthafa eigi siðar en
á árinu 1976.
Vegna þeirra rennslisbreyt-
inga.sem orðiðhafa á Lagarfljóti
við mannvirkjagerð 1. áfanga
virkjunarinnar, áskilur Lagar-
fljótsnefnd sér allan rétt til að
krefjast breytinga á núverandi
hönnun, ef reynsla leiðir i ljós að
afleiðingar verði aðrar og verri
en fram kemur i nefndri greinar-
gerð Rafmagnsveitnanna.”
1 fréttatilkynningu með álykt-
uninni segir m.a.:
„1 undirbúningi er 2. áfangi
Lagarfossvirkjunar, þ.e. loku-
virkiogmiðlun til viðbótar þeirri,
sem komin er við 1. áfanga. Þar
eð ásakanir hafa komið fram
opinberlega um að Lagarfljóts-
nefnd og Náttúruverndarráð
stæðu i vegi fyrir eðlilegri nýtingu
Lagarfossvirkjunar, þykir rétt að
taka fram, að hingað til hafa eng-
ar tafir orðið við mannvirkjagerð
eða rekstur virkjunarinnar vegna
umhverfissjónarmiða eða ihlut-
unar nefndra aðila þar að lútandi.
Hins vegar hefur Lagarfljóts-
nefnd reynt að taka skipulega á
þeim vanda, sem leiddi af óvönd-
uðum undirbúningi þessarar
virkjur.ar og fyrirætlunum um
miðlun, sem frá upphafi var mót-
mælt af landeigendum og aldrei
hefði orðið friður um, enda skert
hundruð hektara af verðmætu
láglendi við Lagarfljót. Ættu
menn að kynna sér þá hlið máls-
ins, áður en kastað er steinum að
starfi nefndarinnar.
Lagarfljótsnefnd væntir þess,
að með þeirri stefnu, sem nii er
mörkuð og samstaða virðist um
við orkuyfirvöld að framfylgt
verði, megi haldast friður um
Lagarfossvirkjun og hún nýtast
er orðið nokkurn veginn hreint, þó
ekki neyzluhæft til manneldis, en
eins og kunnugt er, er Varmá
mjög heitá, og þvi lifa kóligerlar
af sauruppruna þar mun lengur
en i kaldari ám.
Sigurður Pálsson sagði, að nú
væri verið að endurskoða áætlun,
sém gerð var i siðasta ári, og er
sú endurskoðun mest fólgin i
verðlagi. Það er fyrirtækið Fjar-
hitun, sem hefur það verk með
höndum og er búizt við áætlun
frá þvi nú á næstu vikum.
Aðlokum sagði sveitarstjórinn,
Sigurður Pálsson, að hann væri
vantrúaður á að vatnsmengunin i
ölfusi stafaði frá Varmá, — þvi
áinstendur neðar en nokkur bær i
hreppnum, sagði hann. En sem
kunnugt er voru gerðar umfangs-
miklar rannsóknir á neyzluvatni
á um 70 bæjum i ölfusi i sumar,
ogleiddu þær m.a. i ljós, að vatn á
12 bæjum var alveg óneyzluhæft
til manneldis. Sýni, sem tekin
voru úr Varmá i ölfusi i sumar,
voru mjög menguð kóligerlum.
svo sem eini standa til.”
Náttúrufræðistofnun íslands
hefur annazt yfirumsjón rann-
sókna á lifrfki og aðstæðum i og
við Lagarfljót fyrir Rafmagns-
veitur rikisins. Að sögn Eyþórs
Einarssonar grasafræðings var I
fyrravor gerð mikil rannsókna-
áætlun, og i vor hófust rannsókn-
irnar. I sumar var unnin öll úti-
vinna i sambandi við fyrsta á-
fanga þeirra, en ekki er enn búið
að vinna Ur neinum gögnum. Hér
er um að ræða rannsóknir á
gróðurfari við fljótið, hæð grunn-
vatns þar og breytingum á grunn-
vatnsborði, rannsóknir á fuglalifi,
smádýralifi og lifriki fljótsins
yfirleitt.
Að sögn Eyþórs Einarssonar
fást einhverjar niðurstöður fyrir
vorið, en aðrar eiga langt i land.
Sumar rannsóknanna, sem gerð-
ar voru i sumar, þarf siðan að
endurtaka og biða niðurstaðna af
þeim.
Hákon Aðalsteinsson, sem
vinnur að rannsóknum á lifinu i
sjálfu fljótinu og breytingum á
skilyrðum þess, sagðist ekki
vænta þess að miklar breytingar
yrðu á lifinu i fljótinu, sem væri
fremurlitið^ vegna þess hve vatn-
ið er aurblandið og birtu gætir
skammt niður. Þörungagróður
nær hvergi niður fyrir 1/2—1
metra miðað við það vatnsborð,
sem var i fljótinu i sumar. Vor-
flóðið sjatnar hægar i fljótinu nú
en áður en það var virkjað, en
ekki bjóst Hákon við teljandi
breýtingum á lifriki fljótsins af
þeim sökum. Flóð er mest i Lag-
arfljóti á vorin, og þá er aur-
burður minnstur.
Kristján frá Pjúpalæk.
Ný Ijóðabók:
Sólin
og ég
Sólin og ég nefnist ný ljóðabók
eftir Kristján frá Djúpalæk. I
bókinni, sem er 288 blaðsiður að
stærð, eru tæplega fimmtiu ljóð,
en prentuðer hún hjá Bókaforlagi
Odds Björnssonar hf. á Akureyri.
Þetta er ellefta ljóðabók
höfundar, en bókin er mynd-
skreytt af séra Bolla Gústafssyni
i Laufási. Kristján Einarsson frá
Djúpalæk er fyrir löngu þjóð-
kunnur og á vaxandi vinsældum
að fagna sem skáld.
Kaupfélagsstjórafundurinn:
Æskulýðssambandið
gefur út bækling
um landhelgismólið
— verður dreift í rösklega 100 löndum
Hvergerðingar setja niður
rotþrær og hreinsa Varmá