Tíminn - 02.12.1975, Qupperneq 8
8
TÍMINN
Þriöjudagur 2. desember 1975.
samningurinn
Eftir innrás Breta er
við Vestur-Þjóðverja skársti
kosturinn, sem fyrir liggur
Ræða Steingríms Hermannssonar við
umræður á Alþingi um samninga við
Vestur-Þjóðverja, nokkuð stytt
Okkur Framsóknarmönnum
hefur veriö legið á hálsi fyrir það
að gefa ekki skýlausar yfirlýsing-
ar um andstöðu við allar veiðar
erlendra aðila innan isl. fiskveiði-
lögsögu. Við höfum gert okkur
grein fyrir þvi, að mál þetta er
æði flókið og það er auðveldast að
gefa útslikar yfirlýsingar. Okkur
hefur verið ljóst, að skoða þarf
þetta mál frá öllum hliöum. Við
höfum ekki viljað dragast i hóp
þeirra, sem e.t.v. hafa gefið slik-
ar yfirlýsingar að þvi er virðist,
þvi miður, oft að nokkuð van-
hugsuðu máli.
Ég var þeirrar skoðunar þegar
i vor, og ég hygg að flestir Fram-
sóknarmenn hafi verið svipaðrar
skoöunar, að markmiðið hlyti að
vera að tryggja okkur íslending-
um sem allra fyrst einum yfirráð
yfir islenzkri fiskveiðilögsögu. 1
þvi skyni vildum við bjóða er-
lendum aðilum samninga um
veiðar á milli 50 og 200 milna. Ég
gerði mér vonir um, að með slik-
um boðum gætum við friðað
a.m.k. Vestur-Þjóðverja og e.t.v.
fleiri.
Markmiðið að losna
sem fyrst við veiðar
erlendra aðila
Nú hafa komið fram skýrslur,
sem virðast hafa komið eins og
reiöarslag yfir æði marga. Ég vil
þó vekja athygli á þvi, að islenzk-
ir fiskifræðingar, o.fl., hafa lengi
bent á, að islenzkir fiskistofnar
eru a.m.k. svo veiddir, að ekki
má miklu þar við bæta. En i þess-
um nýju skýrslum eru þessar
upplýsingar betur dregnar fram,
og munu þvi hafa orðið fleiri ljós-
ar heldur en þessar staðreyndir
voru áður. Ég hafði aðstöðu til
þess að fylgjast með þessu starfi
vegna athugunar á þróun sjávar-
útvegsins, sem fram fór á vegum
Rannsóknaráðs rikisins, starfs,
sem unnið var i allt öðrum til-
gangi en vegna útfærslu fiskveiði-
lögsögunnar. Mérvarþvi ljóst, að
þeir útreikningar, sem að var
unnið og lágu fyrir i frumdrögum
þegar i vor, mundu sýna þetta
ástand töluvert verra en áður
hafði verið um talað. En einmitt
með tilliti til þess sýndist mér, að
markmiðiö hlyti að verða aö
losna sem alira fyrst og sem
hraðast við veiðar erlendra aðila
á islandsmiðum, jafnvei með
samningum, ef ekki væri unnt
með öðrum leiöum.
Eftir þessar upplýsingar er það
skylda hvers einasta manns að
svara þeirri spurningu, hvort
hann telur tryggt, aö viðnáum að
losna við veiðar erlendra aöila á
tslandsmiðum hraðar án samn-
inga eöa með. Hver einasti mað-
ur, sem mælir gegn samningum
veröur að svara þessari spurn-
ingu. Þessar upplýsingar sanna,
aö fljótfærnislegar yfirlýsingar,
sem þvi miður hafa alltof margar
verið gefnar, eiga engan rétt á sér
I svo alvarlegu máli. Þetta mál
verður að skoðast frá grunni,
skoðast málefnalega og frá öllum
hliðum.
Hvað veiða erlendir
aðilar mikið
Ég geri mér grein fyrir þvi, að
erfitt er að áætla hvað erlendir
aðilar veiða á tslandsmiðum án
samninga. I fyrsta lagi fer það
eftir þvi, hvort Bretar veita her-
skipavernd eða ekki. 1 fljótu
bragði sýnist mér, að án her-
skipaverndar geti islenzka land-
helgisgæzlan, sem staðið hefur
sig með ágætum, haldið erlendum
aðilum að verulegu leyti frá is-
lenzkum miðum, a.m.k. Bretum,
sem eflaust yrði að beina athygl-
inni fyrst og fremst að. Hins veg-
ar óttastég, að Þjóöverjar mundu
þá fremur veiða i friði. Þeir eru á
fjarlægari miðum og einkum viö
veiðar á fiskistofnum, sem ekki
eru i eins yfirvofandi hættu eins
og þorskstofninn, sem Bretar
sækja fyrst og fremst i. Hins veg-
ar er þetta ekki lengur til um-
ræðu. Herskipin eru komin.
Undir herskipavernd óttast ég
hins vegar, að Bretar geti tekið
einir 100 eða 130 þús. lestir, eins
og þeir hafa undanfarið gert, og
þá mundu Þjóðverjar einnig
veiða i skjóli þessarar herskipa-
verndar, þvi að okkar landhelgis-
gæzla yrði önnum kafin við að
eiga við Breta og þeirra herskip
og gæti litt sinnt Þjóðverjum.
Þetta er reynsla, sem við þekkj-
um. Ég visa þvi algjörlega á bug,
að islenzku landhelgisgæzlunni
hafi ekki verið beitt eins og frek-
ast var unnt. Mér þykja það
-furðulegar yfirlýsingar, að
manna eigi islenzka togara til
þess að fást við brezkar freigátur.
Ég trúi þvi ekki, að nokkur maður
mæli svo I fullri alvöru. Ég veit,
að þeir sem svo mæla ætlast ekki
til þess, að á islenzku miðunum
verði stórmanntjón, en það getur
auðveldlega gerzt, ef etja á is-
lenzkum togara gegn brezkri frei-
gátu. Ég get ekki með nokkru
móti samþykkt þær fullyrðingar,
að við Islendingar getum — jafn-
vel gegn heldur slökum flota
hennar hátignar — haldið erlend-
um veiðiþjófum af okkar miðum.
Ég er sannfærður um, að þetta er
rangt og mælt meira af óskhyggju
en skynsemi.
Allir samningar
eru nauðung
Þeir, sem eru á móti samning-
um, sem við erum allir i hjarta
okkar, verða einnig að svara
þeirri spurningu, hvort ekki séu
einhverjir almennir kostir við
samninga, t.d. á alþjóðlegum
vettvangi. úrslit Hafréttarráð-
stefnunnar eru alls ekki enn ljós.
Þótt þar liggi nú fyrir tillaga, sem
við erum ánægðir með, eru þar
einnig uppi háværar raddir um
breytingar, sem við getum alls
ekki sætt okkur við. Vafalaust er,
að v.ið Islendingar þurfum þann
meðbyr á þessari ráðstefnu og al-
þjóðlegum vettvangi, sem við
getum fengið til að fá þar fram þá
kosti, sem beztir eru. Þetta þarf
einnig að skoða áður en öllum
samningum er visað á bug. Þetta
segi ég þrátt fyrir þá staðreynd,
aö langsamlega helzt vildi ég, aö
engir samningar þyrftu að verða.
Allir samningar eru nauðung.
Mér þótti undarlegt bréf Haf-
rannsóknastofnunarinnar. Þar er
farið út fyrir ramma visinda-
stofnunar. Ég get þvi skilið það
bréf, sem fylgdi frá öðrum fiski-
fræðingum. Eðlilegt var, að Haf-
rannsóknastofnunin svari, hvort
þær veiðar, sem gert er ráð fyrir
iþyngi um of þeim fiskistofnum,
sem um er að ræða, en ekki öðru.
En þessar upplýsingar liggja
þegar fyrir, segir bæði i svörtu
skýrslunni og þeirri skýrslu, er
út hefur komið á vegum Rann-
sóknaráðs rikisins, að æskileg
veiði af karfa á árinu 1976 sé 60
þús. tonn og æskileg veiði af
ufsanum 75 þús. tonn á ári. ís-
lendingar veiða af karfa 25-30
þús. lestir. Með þeim samning-
um, sem nú er lagt til að gerðir
verði við Vestur-Þjóöverja og
meö tilliti til þeirrar skiptingar,
sem var á þeirra afla árið 1974,
sýnist mér að áætla megi Þjóð-
verjum 37 þús. lestir af karfa og
18 þús. lestir af ufsa. Með þessu
móti verður sóknin i karfastofn-
inn 62-67 þús. tonn, en i ufsastofn-
inn 78 þús. tonn miðaö við
óbreyttar veiðar okkar. Þarna er
þvi farið rétt yfir mörkin. Farið
er 2-7 þús. tonnum hærra i karfa-
stofninn en fiskifræðingar telja
æskilegt og 3 þús. tonnum hærra i
ufsastofninn. Hins vegar kemur
greinilega fram i báðum þessum
skýrslum, að vitneskja sér-
fræðinganna um þessa stofna er
ekki eins örugg einsog um þorsk-
stofninn. Þar segir um karfa-
stofninn, að úthafskarfinn bland-
ist mjög landgrunnskarfanum.
Af úthafskarfanum er ekkert
veitt nú. Þar segir einnig, að ufs-
inn sé mikill flökkufiskur og þvi
erfitt að gera sér grein fyrir þeim
göngum, sem upp að Islands-
ströndum ganga. Jafnframt segir
i þessum skýrslum, að þeir telji
eðlilegt aflamagn af hvorum
þessara stofna, þegar þeir hafi
styrkzt, 100 þús. lestir á ári. Mér
sýnist þvi það rétta vera, að með
þessum veiðum sé farið rétt yfir
æskilegustu mörk, en ekki mikið.
Getum þolað sóknina
i ufsann og karfann
Allt annað gildir um þorsk-
stofninn, sem er mjög ofveiddur
og þyrfti sóknin að lækka úr 370
þús. tonnum á ári niður i 230 eða
jafnvel neðar. Þvi er ljóst, að alls
ekki er unnt að likja saman þeim
samningi, sem lagt er til að gerð-
ur verði við Vestur-Þjóðverja að
þessu leyti við verulegt magn til
handa erlendum þjóðum af
þorskstofninum. Ég held, að við
getum með sæmilegu móti þolað
þessa sókn i karfann og ufsann i 2
ár. Aö visu skal það viðurkennt,
að við Islendingar þurfum sjálfir
að auka okkar sókn i þessa stofna
og gæti þvi aflamagniö oröið eitt-
hvað meira en ég hef nú rakið.
Sumir viröast efast um sann-
leiksgildi þessara upplýsinga sér-
fræðinganna, og telja að þar gæti
of mikillar svartsýni. Að visu er
það rétt, aö slíkar niöurstöður eru
byggðar á mörgum forsendum,
og sumar hverjar eru e.t.v.
ákveönar á grundvelli of litilla
upplýsinga. Engu siður er það
staðreynd, að þessir útreikningar
eru byggðir á stærðfræðilegum
aöferðum, sem fiskifræðingar i
Norðaustur-Atlantshafsnefndinni
hafa komið sér saman um eftir
margra ára athugun og reynslu
og telja þær beztu, sem völ er á.
Ég segi fyrir mitt leyti, að ég vil
leitast við að haga veiðum i sam-
ræmi viö þessa spá. Mér sýnist,
að likja megi þessu ástandi við
það, að maður gangi i þoku og ótt-
ist, að hann sé kominn fram á
klettabrún. Hann fer varlega i að
taka eitt skref til viðbótar.
Grundvöllur að þessum áætlun-
um fiskifræðinganna lá að visu
fyrir siöastliðið vor, en þá voru
ýmsar upplýsingar mjög ófull-
komnar. Meðal annars lágu ei
fyrir nægilegar upplýsingar um
veiðarislenzkra og erlendra aðila
á árinu 1974. Sumar þessar upp-
lýsingar lágu ekki fyrir fyrr en i
septembermánuði. Fiskifræðing-
um þótti þvi ekki fært að birta
þessar tölur fyrr.
Góðar upplýsingar
bezta vopnið
Ég harma, að ekki var þegar
sumarið 1974 hafist handa og
safnað vopnum okkar Islendinga i
þessu máli. Taka verður upp
breytt vinnubrögð að þessu leyti,
safna þessum upplýsingum sem
bezt saman og koma á framfæri
erlendis. Ég er sannfærður um,
að þær eru bezta vopn okkar Is-
lendinga.
En ef til vill er mikilvægast i
þessu sambandi öllu, sem kemur
mjög greinilega fram i þessum
skýrslum, aðkoma á virkri stjórn
á fiskveiðum okkar Islendinga,
hvort sem erlendir aðilar verða
hér áfram eða ekki. Það er raun-
ar stærsta málið og mér þykir
undarlegt að heyra þingmenn
nota niöurstöður af þessum
skýrslum i málflutningi sinum
svo sem gert hefur verið á einn
veg til að andmæla veiðum út-
lendinga, en hneykslast siðan á
þvi, sem fram kemur einnig i
þessum sömu skýrslum, að draga
þurfi saman fiskiskipaflota okkar
Islendinga. Slikur málflutningur
getur ekki, að miriu mati, sam-
ræmzt. Ljóst er, að skipafloti okk-
ar Islendinga er of stór. Er við
engan að sakast um það. Við höf-
um endurnýjað hann og við höf-
um ekki gætt þess, að leggja ýms-
um gömlum skipum, sem eru
ekki arðbær i rekstri, m.a. vegna
þess, að stofninn, sem i er sótt, er
of litill. Virk stjórn er grund-
vallaratriði i islenzkum sjávarút-
vegi, ef ekki á illa að fara. Að þvi
þyrfti Alþingi tslendinga að snúa
sér fljótlega.
Nokkrir kostir
við samningana
Ég sný mér þá að samningun-
um við Vestur-Þjóðverja. Við
þessa samninga eru nokkrir kost-
ir.
Ég tel stærsta kostinn þann, að
frysti- og verksmiðjutogarar fara
út fyrir 200 sjómilna fiskveiðilög-
söguna. Ég vek athygli á þvi, að
Þjóðverjar eru með þessu að
viðurkenna þetta yfirráðasvæði
okkar. Ekki færu þessir togarar
út annars. Þannig er og viður-
kennt það grundvallarsjónarmið
okkar Islendinga, að slik skip eigi
ekki að veiða i islenzkri fiskveiði-
lögsögu. Þvi er auðvelt að neita
þeim þjóðum, sem fyrst og fremst
veiða með slikum skipum um
veiðar á islenzkum fiskimiöum,
eins og t.d. Pólverjum og Sovét-
rikjunum. Þetta er ákaflega
mikilvægt atriði.
Einnig er það að sjálfsögðu
mjög mikilvægt, að Þjóðverjar
leita fyrst og fremst i karfa- og
ufsastofninn, en draga úr veiði á
þorskinum, sem er fyrst og
fremst I stórkostlegri hættu, eins
og ég hef áður rakið. Þjóðverjar
veiddu að visu árið 1974 aðeins
5.510 lestir af þorski, en árið 1972
11.737 lestir og árið 1971 27.347
lestir, þannig að þótt veiðin hafi
ekki orðið mikil á árinu 1974, var
hún töluverð áður og ekkert
tryggir, að hún gæti ekki aftur
orðið mikil ef þeir veiða i skjóli
brezkrar herskipaverndar.
Ýmsir ókostir
En þessir samningar hafa einn-
ig ýmsa ókosti.
•Magnið er of mikið. Það er of
mikið miðað við það magn, sem
Þjóðverjar hafa veitt upp á siö-
kastið og einnig er farið nokkuð
hátt i álagi á karfastofninn og
ufsastofninn. Mér þykir satt að
segja einnig dálítið undarlegt,
hvað Þjóðverjar féllust fljótt á 60
þús. lestir. Að visu er erfitt að
dæma um slikt fyrir þá, sem ekki
sitja i slikum samningum en ég
hefði gjarnan viljað láta sverfa til
stáls i sambandi við nokkuð
minna magn.
Ég tel svæðin óþarflega stór.
Mér sýnist, að Þjóðverjar geti
náð þessu karfa- og ufsamagni á
töluvert takmarkaðri svæðum. Á
þessu er að visu orðin mjög mikil
breyting til batnaðarfrá þvi, sem
þýzku tillögurnar voru i upphafi
og ég tala nú ekki um það, sem
sumir vildu jafnvel ganga að
haustið 1974. Einkum tel ég, að
Þjóðverjar fari of nálægt landi
fyrir Suð-Austurlandi, upp að 23
milum, og út af Vestfjörðum, þar
sem þeir munu veiða allt upp að
34 milum á Halamiðum, en að
visu — og það er ákaflega mikil-
vægt — aðeins frá 1. júni til 30.
nóvember. Linubátarnir eru litið
sem ekkert á þessum miðum
þann tima. Hins vegar eru þetta
megintogslóðir vestfirzku togar-
anna og raunar togara af
Suð-Vesturlandi og Norðurlandi
einnig. Þetta er að sjálfsögðu nei-
kvætt og e.t.v. eitt af þvi neikvæð-
asta við þessi samningsdrög.
Mér þykir einnig ótrúlegt, að
Þjóðverjum takist að skilja svo
að ufsann og þorskinn á þessum
miklu þorskaslóðum, sem þeir
virðast ætla að gera. Ég er sann-
færðurum, að þarna þarf að hafa
mjög strangt eftirlit.
Harma að Þjóðverjar
viðurkenna ekki
útfærsluna
Ég harma, að Þjóðverjar skuli
ekki viðurkenna útfærsluna.
Segja má,, að þeir geri það óbeint
með þvl að taka frysti- og verk-
smiðjutogara út fyrir 200 sjómil-
ur. Hins vegar sýnist mér orð-
sendingin, sem birt er i þingskjöl-
um með samningsdrögunum ekki
sérstaklega sannfærandi. Þjóð-
verjar segja þar, að þeir viður-
kenni sérstöðu okkar Islendinga,
en hún gefur þeim jafnframt
tækifæri til að undirstrika, að
þeirra afstaða i þessum málum
væri óbreytt. Ég vildi fremur, að
engin orðsending verði send en
þessi.
Ég sakna þess einnig, að i
samningsdrögunum eru engin
ákvæði um það, að Þjóðverjar
hafi með þessum samningi fengið
þann aðlögunartima, sem við
teljum að þeim sé nægilegur og
þeir geti mestan fengið. Þar er
ekkert, sem segir, að
samningarnir verði ekki endur-
nýjaðir. Mun ég koma nánar að
þvi siðar.
Þá er það einnig rétt, að þessi
samningur tryggir ekki, að svo-
kölluð bókun 6 komi til fram-
kvæmda og tollar Efnahags-
bandalagsins lækki þar með. En
ég tek undir það, að tollalækkunin
út af fyrir sig er lítill ávinningur
borið saman við þau stórkostlegu
verömæti, sem um er að ræða.
Hins vegar eru tollalækkanirnar
mikilvægar fyrir einstakar
byggöir og ekki má lita algjörlega
fram hjá þvi.
Óbeinir kostir
Aftur á móti hafa þessir
samningar nokkra óbeina kosti.
Ég tel það óbeinan kost, að viö
sýnum með þessum samningum,
að viö erum ekki eins og tréhest-
ur, sem alls ekki verður rætt við.
Ég tel, að þessi samningur styrkf
okkur á alþjóöavettvangi, m.a. á
vettvangi Hafréttarráðstefnunn-
ar. Þetta tel ég e.t.v. einn af
stærstu kostum við þennan samn-
ing.
Ég tel það einnig kost við
samninginn, að Bretar verða
einangraðir. Við eigum þá i striði
við þá eina. Eins og ég hef sagt,
óttast ég, að Vestur-Þjóðverjar
mundu veiða um of i friði og taka
töluvert meira aflamagn en gert
er ráð fyrir með þessum samn-
ingi.
I þriðja lagi er það nokkur kost-
ur, að fiskmarkaðurinn i Þýzka-
landi opnast. Þótt með þessum
samningi verði sóknin nokkurn
veginn eins og æskilegt er i karf-
ann og ufsann, tel ég þó, að beina
megi einhverjum islenzkum
togurum inn á þessa stofna, sér-
staJdega karfastofninn, án þess
að honum sé stefnt i beinan voða.
Að minnsta kosti er það betra en
aö ofveiða þorskstofninn. En
vitanlega er slik veiði til einskis
ef markaður er ekki fyrir hendi.
Framhald á bls. 19