Tíminn - 02.12.1975, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Þriðjudagur 2. desember 1975.
Lækningabók illkynjaðra meina
Norman Vincent Peale:
Undraverður árangur jákvæðr-
ar hugsunar.
Hvernig þú færð unnið bug á
andstreymi þinu og áhyggjum.
Baldvin Þ. Kristjánsson is-
lenzkaði.
BókaUtgáfan örn og örlygur
Hvað er jákvæð hugsun? Þvi
veröur e.t.v. ekki svarað svo
tæmandi sé með fáum orðum.
Þó mun vera óhætt að segja að
séra Peale telji að fyrsta ein-
kenni hennarsé lifstrú og bjart-
sýni. Nauðsynlegar forsendur
þeirra einkenna séu svo guðs-
Magnús Magnússon:
Ráðherrar fslands
1904—1971
Svipmyndir.
Skuggsjá.
Höfundur segir i formála:
,,Ég hef viljað vera hlutlaus i
dómum minum, en Jiins hef ég
af ásettu ráði ekki gætt, að láta
hvergi sjást hverjum flokki ég
hef verið hlynntastur, þvi að
þótt ég hafi aldrei verið flokks-
bundinn, þá hef ég jafnan kosið
sjálfstæðismenn”.
Astæðulaust er að efa, að
höfundur hefur viljað vera
sanngjarn • i dómum um þá
menn, er hann nefnir. Þegar
hann skrifaði palladóma um
alþingismenn fyrr á árum, þótti
mörgum gaman að, en ýmsum
fannst þar stundum kenna
ófyrirleitni, sem jafnvel mætti
kalla strákslega. Nú skrifar
ráðsettur maður virðulega bók,
en veit þó vel að mannlýsing er
takmörkuð, ef ekkert er minnst
á vankanta og ókosti.
Ég held að höfundi hafi tekizt
þessar lýsingar svo vel, að þær
séu réttar. Hann segir sjálfur i
formála, að lesendur skuli
minnast þess, að hvergi sé um
neina alhliða lýsingu að ræöa,
heldur aðeins svipmyndir. Sumt
byggistsvoá persónulegu mati,
svo sem ræðusnilld, glæsi-
mennska o.s.frv., þó að visu séu
ýmis einkenni, sem þar heyra
til og allir eru sammála um.
Þegar þessa alls er gætt, er
það ekki nema eðlilegt að
lesendum finnist heldur lftið
rætt um takmarkanir eins i
samanburði við annan og
áherzla sé lögð á jákvæða eigin-
leika eins umfram annan.
Höfundur getur þess t.d. að
hann telji sex ráöherranna hafa
haft mestu persónutöfra, en það
eru þeir Hannes Hafstein,
Sigurður Eggerz, Magnús Jóns-
son prófessor, ólafur Thors,
Haraldur Guðmundsson og
Gunnar Thoroddsen. Auövitað
er hann frjáls aö þessu áliti, en
sumir kynnu að vilja nefna
Tryggva Þórhallsson, Asgeir
Asgeirsson, Kristin Guðmunds-
son, Steingrim Steinþórsson,
Hermann Jónasson og Hannibal
Valdimarsson, jafnfljótt sum-
um þessara.
Höfundur segir, að Sigurður
Eggerz hafi einn þingmanna
þorað aö greiða atkvæði með
styrk til Halldórs Laxness eftir
að hann hafði birt Unglinginn i
skóginum. Ekki veit ég hvenær
sú atkvæðagreiðsla fór fram.
Unglingurinn i skóginum birtist
i Eimreiðinni. Það ár sótti
Halldór um styrk til ritstarfa og
Bjami frá Vogi tók það upp i til-
lögu og mælti fyrir þvf að
Halldór Guðjónsson, sem auk
þess kallar sig Kiljan og Lax-
ness, fengi styrk. Sú tillaga var
trú,góðvild ogsamúð. Bjartsýni
öðlast menn ekki nema þeir
treysti umhverfi sinu.
Mér virðist að segja megi að
tvennt sé grundvallaratriði i
þessum kenningum. Annað er
máttur bjartsýninnar. Sr. Peale
leggur mikla áherzlu á það að
mönnum verði oft að trú sinni.
Það sé regla ef alvaran sé nóg.
Stundum verður slikt skýrt með
sjálfsefjun og úr þvi er engin
ástæða til að gera litið. En trú
sr. Peales á mátt hugsunarinn-
ar nær lengra en það. En auðvit-
að kemur þar til greina lika
hversu sterkar bænir liggja á
samþykkt i efri deild, en felld i
neðri deild. Jakob Möller tók
hana upp, þegar fjárlögin voru
afturtilmeðferðarineðri deild,
en þá var hún felld með 15
atkvæðum gegn 12. Næst er
Halldórs getið i sambandi við
fjárlög 1930. Þá flytja þeir
Ásgeir Asgeirsson og Haraldur
Guðmundsson tillögu um að
veita honum styrk til ritstarfa.
Sá styrkur var veittur, — að
visu aðeins 2 þús. kr., en tillaga
þeirra var 2500 kr.
Höfundur getur þess, að i riti
þessu sé allmikinn fróðleik að
finna um stjórmálasögu þjóðar-
innar. Það er auðvitað getið
allra stjórnarskipta og sagt frá
kosningaúrslitum. Ekki hef ég
tekið eftir neinum mistökum i
þvi, nema þar sem talað er um
þrennar kosningar 1942. Ég
kannast ekki við nema tvennar
alþingiskosningar það ár, —
hinarsiðari 18. og 19. október en
ekki 14. nóvember, eins og
skrifað stendur.
Ekki get ég skilizt við þessa
bók án þess að minnast á eitt at-
riði i viðhorfum höfundar. Hann
virðistlfta svo á, að ekki sé ann-
að drengilegt en menn fylgi og
styðji til metorða og valda
persónulega og pólitiska vel-
gjörðarmenn, hvað sem skoðun-
um lfði. Þetta rökstyð ég með
þvi að vitna til þess, að hann
segir að bæði Alþýðuflokknum
og Framsóknarflokknum hafi
farizt ódrengilega við Jónas frá
Hriflu. Hann segir, að Jónas
hafi viljað verða forsætisráð-
herra eftirkosningarnar 1937,—
hvaðan sem hann hefur það nú.
En þeir sem taka ákvarðanir,
veröa að gera það eftir viðhorf-
um og ástæðum liöandi stundar.
Það sem var fyrir 20 árum er að
baki, og það hefur lika skipt um
fólk á þeim tima. Það er oft sárt
þegar leiðir skilur og gamall
leiðtogi, sem þjóðin öll stendur i
þakkarskuld við, velur annan
veg en aödáandi hans hefur trú
á. En min sannfæring er sú, aö
þá sé drengilegra að berjast
gegn þvi aðsú leið sé farin en að
elta hann af persónulegri tryggð
og fótumtroða eigin sannfær-
ingu. Eigum við ekki að meta
þjóðarhag og almannaheill
meira en persónulegar langanir
einstakra manna, þótt vinir og
velgjörðamenn séu? Eigum við
kannski að greiða atkvæði eftir
þvi, hverja vini okkar langar
mest til að fá það? Er það mál-
efnalegur drengskapur og
trúnaður við hugsjón lýðræðis-
ins?
Höfundur segir: „Mestu
framfaratimabilin i sögu okkar
eru: Timabil Hannesar
Hafsteins 1904— ’08 Jónas-
ar-timabiiið 1 9 2 7 — ’3 1,
Nýsköpunar og Ólafs Thors
timabilið frá 1944— 47og Bjarna
móti eins og sagt var um
Galdra -Loft.
Annað það sem mér virðist
vera grundvallaratriði i þessum
boðskap eru heilsusamleg áhrif
góðvildar og innri friður.
Höfundur vitnar til þeirra orða
að tvennt sé skaðlegt fyrir hjart
að: að hlaupa upp stiga og að
tala illa um fólk. Vist má of-
bjóða veilu hjarta með þvi að
hlaupa upp stiga, en eflaust er
það gagnlegt til að viðhalda
góðri heilsu meðan menn geta
það, enda veit sr. Peale að
likamleg áreynsla, svo sem
göngur og hjólreiðar, tilheyra
Benediktssonar timabilið frá
1963, sem enn varir er þetta er
skrifað (vorið 1970)”.
Sleppum þvi að ræða siðasta
timabilið, en stönzum aðeins við
hitt. Hvað eru framfarir? Það
er auðvitað misjafnlega metið.
En eigum við ekki að telja
menningarmálin, atvinnumál-
in, félagslegt öryggi og almenn
mannréttindi varða framfarir?
Verðum við ekki að lita svo á að
timabilið 1934—’38 hafi verið
glæsilegt framfaratimabil? Þá
var það numið úr lögum að
fátækt svipti fólk mannréttind-
um þá voru sett lög um afurða-
sölu bænda og útvegsmanna og
lagður grundvöllur að fiskiðnaði
ýmisskonar, kosningaaldur
færður niður i 21 ár, sett lög um
rikisframfærslu sjúkra manna
og örkumla, svo að nokkuð sé
nefnt.
Hvað gerðist svo á
Nýsköpunartimabilinu?
Dr. Bjarni Benediktsson segir
svo i þáttum úr fjörutíu ára
stjórnmálasögu:
„Aðalmarkm ið hennar
(stjórnarinnar) var efling
höfuðatvinnuvega landsmanna,
ekki sizt sjávarútvegs, með ráð-
stöfun á inneignum er á striðs-
árunum höfðu safnazt erlend-
is”.
Það urðu auðvitað ýmsar
framfarir. Togaraflotinn var
endurnýjaður. En gjaldeyris-
sjóðirnir þurru fljótt, og næsta
rikisstjóm taldi sig tilneydda að
tgka upp stranga skömmtun.
Svo mundu ýmsir vilja telja
það til framfara, að fiskveiði-
landhelgin var rýmkuð úr 4 mil-
um i 12 árið 1958. Það er miklu
merkari atburður en tæming
sjóöanna á Nýsköpunarárun-
um.
Þessar hugleiðingar sýna að
hér er komin bók, sem vakiö
getur umhugsun og umræður.
Flestir hafa gaman af að
heyra hispurslaust talað um
kunna menn. Magnús er
skemmtilegur i frásögn ogtem-
ur sér léttleika. Það er ómögu-
legt að lýsa þessum fyrirmönn-
um i stuttu máli, svo að ekki
þyki of eða van að einhverju
leyti, en mestu skiptir að það sé
rétt, sem sagt er, og þvi tel ég að
Magnús hafi náð fyllilega eins
vel og hægt var að ætlast til.
Hann setur bók sinni þennan
eftirmála:
„1 ævi stjórnenda vorra hefi
ég örlitið hnýtzt, en heimta má
enginn, að þar sé allt rétt og
sannað, en mörgu er þar af sjón
og sannindum lýst og svo koma
aðrir sem geta það betur kann-
að.”
Aftasti bókinni eru svo mynd-
ir af Magnúsi landshöfðingja og
öllum ráðherrum landsins fram
að stjórnarskiptunum 1971, en
lengra nær bókin ekki. H.Kr.
heilbrigðu lifi. En það spillir
heilsunni að tala illa um fólk, en
þó miklu fremur að hugsa illa.
Gremja og óvild er ekki heilsu-
samleg. Það ofbýður heilsu og
hreysti margra að ganga með
slika meinsemd. Það veit sr.
Peale og sálgæzla hans er að
öðrum þræði heilsugæzla þar
sem mönnum eru lögð ráð til að
losna við þessar illkynjuðu
meinsemdir.
Það eru alltaf margir, sem
eru sjálfs sin böðlar með þvi að
hafa hugann alltaf bundinn við
það sem þeim finnst ómerkilegt
og meiðandi eða móðgandi fyrir
sina göfugu persónu. Þeim
kynni að létta ef þeir bæru gæfu
til að temja sér lifsreglu sr.
Peales.
Sr. Peale er sjálfum sér likur i
þessari bók. Þeirsem hafa lésið
fyrri bækur hans munu hvorki
verða fyrir vonbrigðum né held-
ur að þeim sé komið á óvart.
Það sem mér finnst einkum
að lögð sé áherzla á i þessari
bók umfram hinar, sem fyrr
hafa verið þýddar, er þýðing
þess að leggja eitthvað fram.
Þvi er vel lýst hversu tómlegt,
tilgangslitið og ófullnægjandi
þaðsé að lifa bara fyrir sjálfan
sig. Jafnframt er þvi lýst hvað
menn verða leiðinlegir og van-
sælir af þvi að geta aldrei
gleymt sjálfum sér. Það eru
nefnd ýmis dæmi um það að
menn hafi breytzt við það að
fara að hjálpa öðrum. Þetta eru
mikilsverð og algild sannindi.
Menn hafa oft meira upp úr þvi
sem þeir „gefa til guðsþakka”
eins og sagt var forðum en þvi,
sem þeir verja sjálfum sér til
skemmtunar eða þæginda um-
fram frumþarfir.
Jakob Jónsson dr. theol.:
Lif við dauðans dyr.
Myndir frá kynnum minum af
veikindum og dauða, sorg og
huggun.
Skuggsjá .
Sr. Jakob á langa prestsþjón-
ustu að baki og þar á meðal
mikla þjónustu I Landspitalan-
um. Það er ekkert efamál, að
þau kynni, sem hér er visað til,
eru meira en litil.
Oll lifum við við dauðans dyr.
Til moldar oss vigði hið mikla
vald svo sem Einar kvaö. Þó er
trúlegt að ýmsir viki frá sann-
leikanum i meira lagi þegar
þeir tóku sér i munn orðtakið: A
dauða minum átti ég von —.
Dauðinn er fjarri flestra hugum
i önn og umsvifum daglegs lifs.
Þessi bók sr. Jakobs fjallar
mjög um umgengni við þá, sem
bíða dauðans. Það gerum viö að
vissu leyti öll, en hér er átt við
þá, sem svo er komið fyrir, að
ætla má, að það sé a.m.k. jafn
liklegt að þeir eigi ekki aftur-
kvæmt af sjúkrabeði. En þó að
þetta sé að þvi leyti sérstök
handbók fyrir starfsfólk sjúkra-
húsa, er sumt beinlinis stilað til
þeirra, sem heimsækja sjúk-
linga.
Vist eru allar hagnýtar
bendingar um framkomu og
umgengni við dauðvona fólk
góðra gjalda veröar. En sagan
er ekki öll sögð þar með. Þessi
bók fjallar um viðhorf og við-
brögð manna gagnvart dauðan-
Þess gætir auðvitað að sr.
Peale er prestur i Ameriku en
ekki á Islandi. Dæmin yrðu önn-
ur og ástæðurnar aðrar ef hann
ynni sitt sálusorgarastarf i
Reykjavik. En aðalatriðin eru
hin sömu.
Sumum islenzkum lesendum
finnst e.t.v. að óþarflega oft sé
sagt frá sölumönnum. Það virð-
ist vera fjölmenn stétt vestan-
hafs sem lifir á þvi að vekja at-
hygli manna á þvi hvað þeir
þurfi að kaupa. Og þó að ég vilji
á engan hátt reyna að hnekkja
grundvallarkenningum sr.
Peales um forsendur veraldar-
gengis finnst mér stundum að
hann leggi a.m.k. nógu mikla
áherzlu á þá hliðina. Hitt jafnar
þö þessi met að ef menn lifa
heilbrigðu andlegu lifi eru þeir
engan veginn jafn þurftarfrekir
jafnframt þvi sem þeir verða
miklu starfhæfari. Og hér meg-
um við minnast þess að eitt er
að uppfylla allar kröfur og ann-
að að uppfylla allar þarfir.
Sr. Peale skrifar bækur sinar
til að hjálpa mönnum. Ymsir
eru honum þakklátir fyrir viðtöl
og munnleg heilræði. Hann
skrifar bækur til að ná lengra og
viðar og þær berast viða um
lönd. Og alls staðar er fólk sem
er meira og minna vansælt
vegna þess að það ber i brjósti
illkynjaða meinsemd, svo sem
beiskju, öfund, óbeit og ándúð,
eða þá að hugurinn er svo bund-
inn við eigin persónu að annað
kemst ekki að. Sr Peale vill
hjálpa þessu fólki svo að þvi liði
vel og verði sjálfu sér og öðru
gagnlegra og betra. Og hann
hefur mörgum hjálpað.
H.Kr.
um. Og vist er dauðinn sá veru-
leiki, sem við eigum öll að
mæta. Þvi er si’zt um of þó að
menn leiði hugann að þvi hvað
þar sé um að ræða.
Það tilheyrir ekki þessu lifi að
vita full skil á þvi sem dauðan-
um fylgir. í þeim efnum eru
margar skoðanir og kenningar,
sem hvorki verða sannaðar né
afsannaðar. En þær hugmyndir
sem fluttar eru i sambandi við
dauðann, er eðlilegt að menn
meti eftir þvi sem þeir vita
sannast og réttast.
Sr. Jakob heldur sér mjög við
raunveruleikann i þessari bók.
Hann minnist að visu á sýnir
manna á banabeði en fullyrðir
hvergi neitt um hvernig á þeim
standi. Hins vegar endar hann
bók sina með þessum orðum:
„Tilvera dauðans ætti að
verða oss hvöt til áð þjóna lifinu.
Sú þjónusta á ekki laun sin i ei-
lifum svefni, heldur hlutdeild i
sigrinum handan tima og
rúms”.
Sr. Jakob kemur viða viö i
þessari bók. Það er raunar ekki
nema sums staðar sem hann fær
tækifæri til að sýna hæfileika
sina sem predikari og hefði
raunar mátt leyfa sér að neyta
þeirra öllu meira. En alls staðar
er þarna á ferð greindur maður
með merkilega lifsreynslu. Og
sú lifsreynsla styðst við þekk-
ingu á mannlegu eðli, — mann-
þekkingu, sem öllum er hagnýt
og góð.
H.Kr.
Á ráðherrafundi
I
þjónustu
lífsins