Tíminn - 03.12.1975, Qupperneq 9

Miðvikudagur 3. desember 1975.
TÍMINN
9
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
í>órarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargöty,
símar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, sfmi 2650P
— afgreiðsiusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
KaðaprentlT.fí
Stríðið við Breta
Flest bendir nú til þess að nýja þorskastriðið
milli Islendinga og Breta geti orðið bæði hart og
langvinnt. Eins og nú stendur, eru samkomulags-
horfur engar, þvi að Bretar neita af sinum alkunna
þráa að viðurkenna tvö höfuðatriði, sem nýtt sam-
komulag verður að byggjast á, ef til kemur. Annað
er, að ástand þorskstofnsins er nú þannig, að hann
þarfnast stóraukinnar friðunar. Þetta hafa Vestur-
Þjóðverjar viðurkenmt með þvi að draga úr sókn
sinni i þorskinn um 75%, miðað við siðustu árin
fyrir útfærsluna 1972. Hitt er það, að Bretar neita
að viðurkenna forgangsrétt strandrikis, þegar
draga þarf af friðunarástæðum úr fiskveiðum á
landgrunni þess. Þetta sjónarmið viðurkenndi þó
alþjóðadómstóllinn i úrskurði sinum, þótt hann
færi eftir reglum, sem eru meira og minna úreltar.
Hinar nýju reglur, sem eru að mótast, tryggja rétt
strandrikisins fullkomlega.
Fyrir íslendinga skiptir nú höfuðmáli að haga
styrjöldinni við Breta á sem sigurvænlegastan
hátt. Það er á tveimur sviðum, sem styrjöldin mun
vinnast fyrst og fremst. Annað þeirra eru sjálf
fiskimiðin við Island. Það skiptir höfuðmáli, að
Landhelgisgæzlan geti torveldað veiðar Breta sem
mest, og komið þannig i veg fyrir að áform þeirra
geti heppnazt. Þvi þarf hún að geta einbeitt afli
sinu gegn Bretum. Jafnframt þarf að efla hana
eins og kostur er. Það þarf að sanna Bretum i
verki að ekki er hægt að halda uppi eðlilegum fisk-
veiðum undir herskipavernd. Hitt sviðið er áróð-
urssviðið, ef svo mætti að orði komast. Það þarf að
kynna það sem bezt um allan heim, að stjórn
Bretaveldis skipa á áttunda tug tuttugustu aldar-
innar slikir rányrkjumenn, að þeir viðurkenna
ekki nauðsynlega vernd þorskstofnsins, enda þótt
fiskifræðingar þeirra hafi viðurkennt nauðsyn
þess. Það þarf að kynna það um allan heim, að
stjórn Bretlands á áttunda tug tuttugustu aldar-
innar er skipuð slikum nýlendukúgurum, að þeir
viðurkenna ekki forgangsrétt strandrikis til veiða
á landgrunni sinu, þegar öllum má augljóst vera,
að draga verður úr veiðum af ótviræðum friðunar-
ástæðum. Það þarf að kynna það um allan heim,
hvernig miðaldamennirnir i stjórn Stóra-Bret-
lands á siðari hluta tuttugustu aldar reyna að eyði-
leggja lifsmöguleika þjóðar, sem byggir afkomu
sina nær eingöngu á fiskveiðum, og brjóta með þvi
öll lögmál um nauðsynlega náttúrufriðun og for-
gangsrétt strandrikja.
Islendingar þurfa i samræmi við þetta að hefja
mikla áróðurssókn gegn Bretum og reyna að ein-
angra þá sem mest i þessu máli á allan hátt. Ákær-
an á hendur þeim á ekki eingöngu að heyrast i
Vestur-Evrópu og Bandarikjunum, heldUr einnig i
Afriku, Asiu, Suður-Ameriku og Austur-Evrópu —
hún þarf að heyrast alls staðar, þar sem von er
um, að brezka ofbeldið fáist fordæmt. Hún á að ná
hámarki sinu á væntanlegum fundi hafréttarráð-
stefnunnar i marz, ef Bretar hafa ekki hætt að
beita ofbeldi áður.
Ýmsar nágrannaþjóðir okkar, eins og Norð-
menn og Vestur-Þjóðverjar, hafa boðizt til að hafa
milligöngu i deilu Breta og Islendinga. Slík milli-
ganga er tilgangslaus fyrr en Bretar hafa viður-
kennt nauðsynlega vernd þorskstofnsins og for-
gangsrétt strandrikisins. Meðan svo er ekki, er allt
tal um milligöngu .út i bláinn. Meðan þannig er á-
statt, er ekki um annað að ræða en að sigra ný-
lendunátttröllin og rányrkjumennina i stjórn
Stóra-Bretlands. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Teng er gestgjafi
Fords í Peking
Hann virðist enn minni vinur Rússa en Mao og Chou
Kissinger og Teng i Peking 1975
ÞAÐ var haft eftir Henry
Kissinger, að þegar Ford
Bandarikjaforseti kæmi til
Peking, yrði það nokkuð
áþekkt þvi, að kinverskur leið-
togi kæmi til Washington eftir
nokkur ár og forsetinn, sem
tæki á móti honum, væri eng-
inn annar en Nixon endurris-
inn. Rökin fyrir þessari álykt-
un voru þau, að sá maður, sem
nú tekur aðallega á móti Ford,
ogmun ræða mest við hann, er
Teng Hsiao-ping, fyrsti vara-
forsætisráðherra Kina, en
hann var fyrir tiu árum álika
útskúfaður og fordæmdur i
Kina og Nixon er nú i Banda-
rikjunum.
Teng er nú augljóslega
þriðji valdamesti maðurinn i
Kina, eða næst á eftir þeim
Mao og Chou En-lai. I reynd er
hann sennilega sá valdamesti,
þvi að Mao sinnir orðið litt
stjómarstörfum, enda verður
hann 82 ára i febrúar næst
komandi, en Chou er sagður
fárveikur og dauðvona, en
hann er 77 ára. Stjórnarstörfin
hvila þvi fyrst og fremst á
Teng, sem er fyrstur i röðinni
af tólf varaforsætisráðherrum
Kina, fyrsti varaformaður
Kommúnistaflokksins, og
gegnir auk þess mikilvægu
embætti i yfirstjórn hersins.
Athygli vekur lika, að fram-
ganga og málflutningur Tengs
hefur að undanförnu einkennzt
af vaxandi myndugleik. Yfir-
leitt er þvi nú spáð, að hann
muni taka við forystunni af
þeim Mao og Chou, þegar þeir
falla frá, og það komi þvi i
hans hlut að brúa bilið, sem
verður á milli þessara fyrstu
leiðtoga kinverskra kommún-
ista og forystumanna þeirrar
kynslóðar, sem er að hefjast
til valda, en flestir reikna með
skömmum valdatima hjá
Teng, þvi að hann er að verða
72 ára.
TENG er fæddur 1904.
Samkvæmtupplýsingum, sem
birtar voru um hann á timum
menningarbyltingarinnar
1966-1967, er hann kominn af
ætt efnaðra landeigenda og al-
inn upp i allsnægtum. Hann
fór til Frakklands, þegar hann
var sextán ára, og stundaði
þar nám næstu sex árin, aðal-
lega i Lyon. Kunningsskapur
þeirra Chou En-lais hófst á
þessum árum. Hann fór heim
um Moskvu, en hann var þá
þegar orðinn kommúnisti, og
dvaldist þar um skeið til þess
að fullnuma sig i kommúnist-
iskum fræðum. Hann kom
fyrst aftur til Vesturlanda nær
hálfri öld siðar, eða 1974,
þegar hann ávarpaði þing
Sameinuðu þjóðanna.
Eftir heimkomuna gerðist
Teng skæruliðaforingi i
Kwangshi i Suður-Kfna, en til-
raun til að koma upp varna-
legri bækistöð misheppnaðist
þar, og var þá hafin gangan
langa, sem siðan hefur orðið
mjög fræg i sögu kinverskra
Kommúnista, til norðurhér-
aða Kina, þar sem þeim tókst
að koma upp varaníegri bæki-
stöð. Mao var þá þegar orðinn
aðalleiðtogi kommúnista.
Teng var honum mjög hand-
genginn á þessum árum og
varð brátt einn af áhrifamestu
leiðtogum kommúnista. Hann
var um skeið framkvæmda-
stjóri flokksins og einn þeirra
sex manna, sem skipuðu
æðstu stjórn kommúnista-
flokksins. Af ástæðum, sem
aldrei hafa verið upplýstar til
fulls. missti hann öll völd sin
á timum menningarbyltingar-
innar svo nefndu, 1966-1967, en
opinberlega var hann þó
aldrei fordæmdur eins og
Liu Shao-chi. Hins vegar
birtist um hann ýmiss konar
óhróður i dreifiblöðum, sem
komu út á vegum forystu-
manna menningarbylting-
arinnar. Honum var gefið
að sök að hafa verið óhlýð-
inn Mao og að hann hefði tek-
ið upp óhófsvenjur hinna
auðugu forfeðra sinna, m.a. i
mataræði. Aárunum 1967-1973
var alveg hijótt um Teng, en
12. april 1973 skaut honum
skyndilega upp i veizlu, sem
Chou hélt fyrir Sihanouk prins
frá Kambódíu. Eftir það fór að
bera stöðugt meira á honum,
en þó hægt oj* hægt, unz til-
kynnt var, að hann hefði verið
skipaður varaforsætisráð-
herra. Siðan fór hann að koma
fram sem helzti staðgengill
Chous, þegar erlendir þjóð-
höfðingjar heimsóttu Peking.
A flokksþinginu, sem haldið
var i byrjun þessa árs, var það
endanlega staðfest, að hann
gekk orðið næst Mao og Chou
að völdum. Hann var þá kjör-
inn fyrsti varaforsætisráð-
herra, fyrri varaformaður
flokksins, og jafnframt hlaut
hann sæti i hinni voldugu
sex-manna-stjórn flokksins._
Siðan hafa orðið miklar
mannabreytingar i yfirstjórn
flokksins, bæði i Peking og i
helztu valdasetrum utan höf-
uðborgarinnar. Flestar þeirra
hafa þótt benda til þess, að
Teng væri að styrkja völd sin.
Ýmsar sögur hafa verið á'
kreiki um orsakir þess, að
Teng hófst svo óvænt til valda
aftur. Einna liklegast þykir,
að Teng hafi náð trausti þeirra
Maos og Chous aftur, og þó
einkum hins siðar nefnda.
Þeir Mao og Chou hafi svo
orðið sammála um að heppi-
legra væri, að einhver hinna
eldri og reyndari flokksleið-
toga tæki við af þeim, frekar
en að fela það yngri og
óreyndari manni. Við nánari
athugun hafi svo Teng orðið
fyrir valinu.
. VIÐ ÞAU tækifæri, sem
Teng hefur komið fram opin-
berlega, hefur hann gætt þess
vandlega að túlka nákvæm-
lega kenningar Maos, og hefur
þvi sjaldan haft nokkuð nýtt
fram að færa. Þó hefur það
vakið athygli að hann hefur
verið enn þungorðari i garð
Rússa heldur en þeir Mao og
Chou hafa verið, og sakað þá
enn eindregnar um heims-
valdastefnu. Jafnframt hefur
hann varað Bandarikin og
Vestur-Evrópu við yfirgangi
og striðsundirbúningi Rússa.-
Ef til vill fer Teng hér eftir
fyrirmælum Maos og Chous.
Þetta þykir þó benda til þess,
að ekki muni sambúðin milli
Kina og Sovétrikjanna batna
við fráfall Maos og Chous, ef
það verður Teng, sem tekur
við af þeim, eins og nú eru
helzt horfur á — Þ.Þ.
Krústjoff faðmar Liu Shao-chi og Teng í Moskvu 1961.