Tíminn - 07.12.1975, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Sunnudagur 7. desember 1975.
(lárétt sýking). Hvort tveggja
kemur fyrir hjá krabbaveirunni.
Flestir visindamenn halda aftur á
móti aö lárétt sýking sé algeng-
ust.
Það hefur komið greinilega i
ljós á dýrum. 1 veirurannsóknar-
stöð Max-Planck stofnunarinnar i
Tíibingen sýndu tilraunir, að
hænur sýktust af hvitblæði, ef þær
átu fjaörir af sjúkum hænum. 1
Sloan-Kettering stofnuninni i New
York komst dr. William Hardy að
smiti viö hvitblæði i köttum. Hinv
sýktu dýr höfðu hvitblæöisveirur i
blóðinu, munnvatni, og þvagi.
Kveikjurnarbárust áfram, þegar
dýrin börðust, sleiktu hvert annaö
eða eðluðu sig.
Eins og hjá köttum virðist vera
um smitun að ræða hjá mönnum.
Þrjár krabbameinstegundir eru
sérstaklega grunaðar.
1. Krabbamein i blöðruháls-
kirtli: t Houston (Texas) fylgdust
visindamenn stofnunarinnar
Columbia-Presbyterian Medieval
Center með 404 eiginkonum i fjög-
ur ár, sem voru giftar mönnum
með krabbamein i blööruháls-
kritli. Ellefu af hundraði þessara
kvenna veiktust af brjóst- eða
móöurlifskrabba. Sýkingartilfelli
hjá sambærilegum hóp giftum
heilbrigöum mönnum eru minna
en eitt af hundraði. Eiginkonum
manna með sjúkdóma i blöðru-
hálskirtli er ráðlagt að láta
rannsaka sig á fjögurra mánaða
fresti.
2. Krabbamein i leghálsi:
Einnig hjá þessari krabbameins-
tegund bendir margt til að
sjúkdómurinn breiöist út viö kyn-
mök. Visindamenn Baylor
háskólans i Houston telja, að á
bak viö það geti hina svokallaða
Herpesveira II .staöið. Herpes-II
gerðin situr oft I smegma karl-
mannsins, en það er útferð undir
forhúðinni. Við samfarir berst
veiran áfram til konunnar.
Rannsóknir sýndu, að 83% af kon-
um með krabbamein I leghálsi
höfðu áður smitast af herpesveir-
um.
Felst hættan i
móðurmjólkinni?
3. Br jóstakrabbi: Margar
rannsóknarstofur hafa fundið
veiruagnir I sambandi við brjóst-
krabba, sem þeir álita vera
kveikjuna. Ef hin sjúka kona
hefur barn á brjósti er hægt aö
finna veirurnar i móðurmjólk-
inni. Þarsem mjög svipaöar veir-
ur valda brjóstkrabba hjá mús-
um, rannsakaöi hollenzki veiru-
æxlisfræöingurinn dr. P. Bent-
velzen smitunarform hjá þessum
dýrum. Mýsnar gátu erft virus-
eiginleikana og þær gátu smitazt.
Ef mýsnar höfðu viruseiginleika
að erföum „haföi frekari sýking
meö móðurmjólkinni örvandi
áhrif á myndun brjóstkrabba”.
Að gagnkvæmt smit geti átt sér
stað hjá öörum tegundum
krabbameins likt og hjá hinum
þremur, sem nefndar hafa verið,
sannaði bandáriski krabbameins-
sérfræöingurinn próf. Sol Spiegel-
mann (New York) með óvenju-
legri hugmynd. Hann hugsaði sér:
Venjulega hafa eineggja tviburar
nákvæmlega sömu erfðaeigin-
leika. En hvernig var þaö hjá
svona tviburum eíannar var með
krabbamein. Annað hvort höfðu
báöir tviburarnir, hinn sjúki og
hinn heilbrigði, erfðamassa
krabbaveira. Þá höfðu þeir erft
hann frá foreldrum sinum. Eða
Dauöleg kúla: Svona er krabbaveira byggö upp. Teikningin var gerð eftir smásjármyndum veirurann-
sóknarstöð Max-Planck stofnunarinnar. Eðliieg stærð slikrar ,,C-agnar” er tæplega einn milljónasti úr
millimetra. Inni I kúlunni liggur erföamassinn eins og býkúpa i uppbyggingu, verndaður af kúlum, sem
mynda þrihyrninga. Siðan kemur miliihimna og yzt hýðið með hnoöruin. Innrás þessarar eindar inn I
likamsfrumu getur þýtt upphaf sjúkdómsins, sem nefndur er krabbamein.
Smávefjarögn er i stækkaðri
mynd kerfi úr fjölmörgum
frumum. 10 billjónir fruma
búa i grind Ur beinum, sem
þær hafa sjálfar byggt. Sér-
hver fruma hefur hlutverki að
gegna. Ein býr til vessa, önnur
myndar vöðvabönd, aðrar
mynda hár. í grundvallar-
atriöum eru þær allar eins
gerðar.
A þessari mynd eru frumurn-
ar dregnar eins og stafur út úr
vefnum. Sú efsta er skorin i
sundur. Stjórnstöðin er
frumukjarninn (1). t kúlulaga
hylki (2) geymir hann sendi-
boðaefni, sem hann notar til
aö skipa frumunni fyrir, hvaö
hún á að búa til, eftir áætlun
sem liggur fyrir hendi I
litningunum (3). Sendiboða-
efnin fara til ribosomanna (4),
til „verksmiöja”, sem er kom-
ið fyrir eins og púnktum á
böndum. Orka fæst frá mito-
chondriae (festarkornum)
(5). Hin tilbúnu efnreru flutt
og geymd f slöngum (6) og
hylkjum (7). Inn i þetta flókna
virki umlukið frumuhýðinu
(8) laumast krabbaveiran.
Hún hersetur kjarnann og
breytir áætluninni. tJr heil-
brigðri- frumu verður morð-
fruma krabbameinsins.
einungis hinn sjúki hafði þennan
aukna-erföamassa, sem þýddi
það að virusinn hefði smyglað
honum siðar inn.
Visindamanninum tókst i ráön
og veru að finna tvenna tvibura,
þar sem annar þeirra hafði hvit-
blæði. Hann gat sannað að aðeins
sá sjúki hafði veirugenin. Hann
hlaut sem sagt að hafa smitazt
eftir fæðingu.
Ekki hætta á faraldri
Eftir slikar sannanir er það
vart i vafa að krabbamein i
mönnum er lika farsótt, smitandi
sjúkdómur. Af hverju verður
maöur þá ekki var við farsóttar-
einkenni? Af hverju fá ekki allir
aöstandendur eða hjúkrunarlið
krabbameinssjúk lings lika
krabba? Af hverju er tiðni
krabbameinstilfella hjá þessu
fólki ekki meiri en hjá öðrum?
1 fyrsta lagi dreifir ekki sérhver
krabbameinssjúklingur heilum
veirum út frá sér. Þaö er miklu
frekar mögulegt aö af litningun-
um, sem hafa komizt inn i frum-
una, verði aðeins hluti virkur. Til
dæmis skipunin um að skipta sér i
sifellu. Þá vex að visu æxli, en það
framleiöir engar veirur. Þetta
viröist algengt hjá fólki.
En jafnvelþóaö veirur myndist
I æxlinu, þarf ekki að óttast
faraldur i umhverfi sjúklingsins.
Til þess að veirurnar geti orðið
virkar verður fruman að skemm-
ast. Smituninni fylgir alls ekki
bráö sýking eins og viö mislinga
eða kúabólu. Þar aö auki verkar
smit i flestum tilfellum ekki sýkj-
andi heldur þvert á móti er þaö til
verndar. Sambandið við sjúkling-
inn varar varnir likamans við og
styrkir þær.
Krabbamein er smitandi, þetta
er ef til vill ógnvekjandi stað-
reynd fyrir leikmann. Staöreynd-
in — að krabbamein beristá milli,
vekur hins vegar ánægju hjá
visindamönnum. Dr. Maurice
Hilleman forstjóri veiru-
rannsókna við Merck stofnunina i
West Point (USA) er sannfærður:
— Krabbamein, sem breiðist út i
þessu formi með veirum, hlýtur
að vera útrýmanlegt með veiru-
bólusetningarefnum. —
Að þessi von er ekki úr lausú
lofti gripin, sannaðist á sama
tima meö fjölda bólusetningar-