Tíminn - 07.12.1975, Blaðsíða 23
Sunnudagur 7. desember 1975.
TÍMINN
23
Þad mætti
fletta enn
betur ofan
af ósóm-
anum
Pétur Eggerz:
HVAÐ VARSTU AÐ GERA
ÖLL ÞESSI AR?
164 bls. Skuggsjá 1975.
ÞESSI BÓK tekur marga hluti
til meðferðar og kemur viða við.
í fyrsta kapitula er lesandinn
leiddur inn i herbergi á Hótel
Borg, þar sem einn af söguhetj-
um bókarinnar, Eirikur, situr
annars hugar. Allt i einu er hönd
lögð þéttingsfast á öxl hans, og
er þar kominn fornvinur hans,
Geir, öllum að óvörum, ,,kom
frá New York i morgun”.
Eirikur ber lof á Geir fyrir það
hvevelhannli'tiút, afsextugum
manni að vera, en þá kemur i
ljós, að Geir er haldinn svo
mikilli streitu, að læknar hans
hafa skipað honum að taka sér
langt fri. Það fri notar Geir nú
til þess að ferðast um ísland i
einn mánuð og Eirikur slæst i
förina með honum. Þeir rifja
margt upp frá liðnum dögum,
vegavinnu á Þingvöllum árið
1928, þar sem Geir hafði kynnzt
ástarsælunni i fyrsta skipti, og
er lesandinn langa hrið staddur
á þeim gömlu og góðu dögum,
þegar Geir og Nina nutu ást-
arinnar i' laumi, en hún var gift
sálarlausum peningapúka, sem
Ólafur hét.
En það koma margirfleiri við
sögu i þessari bók en Geir,
Eirikur, Nina og maður hennar.
Ein eftirminnilegasta persónan
er Bjarki rakari. Hann er snjall
maður i iðngrein sinni, en
drykkfelldur nokkuð og ef til vill
„dálitið glompóttur” annað
slagið, en hann þorir að láta það
eftir sér að gæla við dag-
drauma, og hann er býsna
skarpskyggn á það lif, sem
hrærist i kringum hann, þótt
honum gangi svo og svo ,,að
komast áfram” i þvi umhverfi,
sem hefur orðið hlutskipti hans
að eiga við að búa. Hann fréttir
ókjörin öll á vinnustað sinum,
eins og vænta má, og hann kann
furðuvel að greina rétt frá
röngu, komast að kjarna mál-
anna, en henda hisminu. Einu
sinni sem oftar ber svo til, að
embættismaður nokkur sezt i
stólinn hjá Bjarka rakara. Þeir
taka auðvitað að spjalla saman,
og nú kemur einhver eftirtekt-
arverðasti kafli bókarinnar. Tal
þeirra berst að hinum svoköll-
uðu „skrifborðsmorðingjum” i
riki Hitlers sáluga. Báðir
þekkja þeir það fyrirbæri mæta-
vel af afspurn, en Bjarki litur
sér nær og segir: „Hefur þú
aldrei gert þér grein fyrir þvi,
að það eru til skrifborðsmorð-
ingjar IReykjavik?” Embættis-
maðurinn verður auðvitað
ókvæða við: „Helvitis vit-
leysa”, segir hann. En Bjarki
útskýrir hvað hann á við. Hann
tekur dæmi af skrifstofustjóra,
sem lagði undirmann sinn i ein-
elti, unz hinn siðarnefndi bilaði
á taugum og dó að lokum úr
hjartaslagi (og vafalaust lika úr
streitu).
Þessi kafli, svo stuttur sem
hann er, á brýnt erindi til allra,
sem hafa einhver mannaforráð
á vinnustöðum. Hversu margir
eru þeir ekki, sem gera sér það
að leik að niðast á ungu fólki,
sem er nýkomið til starfa,
ókunnugt vinnustaðnum og
þeim kröfum sem þar eru
gerðar, og er þar af leiðandi
feimið, óframfærið og uppburð-
arlitið? Hversu oft hefur ekki
vinnugæði þessa fólks og jafn-
vel starfsþrek þess verið lamað
af þeim, sem fyrir voru á vinnu-
staðnum, og höfðu kannski,
margir hverjir, ekki lært annað
af lifinu en að flaðra upp fyrir
sig, en berja niður fyrir sig. Og
þótt athæfi þeirra leiði trúlega
ekki oft beinlinis til dauðsfalla,
eins og i dæminu hjá Bjarka
rakara, þá er óhætt að fullyrða,
að þeir eiga ekkert annað skilið
en að fylgzt sé með þeim og flett
ofan af þeim af fullkomnu hlifð-
arleysi. Tii þess hafa þeir unnið.
Og það vita allir, að þessi dæmi
eru mýmörg.
Á það var drepið i upphafi
þessa greinarkoms, að bókin
sem hér er til umræðu komi viða
við. Ef til vill er þessi fölbreytni
helzt til mikil, að efni bókarinn-
ar myndi tæplega nógu sam-
fellda heild.
Það er sumarið 1973, sem þeir
hittast á Hótel Borg, Eirfkur c®
Geir. Þegar þeir fara að ræða
endurminningar sinar, kastast
lesandinn aftur til ársins 1928.
Að þeim lestri loknum er sagt
frá þvi, þegar þeir hittast á
Laugaveginum Eirikur og
Bjarki rakari, árið 1936. Þá eru
það atburðirþess tima, sem um
er að ræða, og verður ömmu-
málið, svokallaða þá fyrst fyrir:
„Það er ekki talað um annað en
njósnirnar ... njósnirnar um
islenzku og dönsku varðskip-
in...”
Næst hittast þeir Eirikur og
Bjarki (það er að segja i bók-
inni, þeir gætu hafa hitzt fyrr i
veruleikanum), árið 1941. Þá er
komið strið, og nú er það her-
námið og „ástandið”, sem hæst
ber i umræðum mannanna
tveggja. Kaflinn heitir íslend-
ingar á spjaldskrá. Og næsti
kafli segir frá þvi, hvernig
Bryan Porter hinn brezki komst
i mjiikinn hjá sinni islenzku
Gógó.
Auk margs annars fáum við
svo að kynnast lifi Geirs I út-
löndum, hins sérstæða unglings
i vegavinnunni á Þingvöllum
forðum. Hann verður hámennt-
aður, virtur og vinsæll, vinnur
eins og þræll, vill ekki sólunda
timanum sinum i hjónaband og
heimilislif, en kastar sér út i
taumlaust svall, drykkjuskap
og kvennafar, svo sem einu
sinni eða tvisvar á ári, þegar
hann þarf að „slappa af” frá
vinnunni.
Bezt þykir mér höfundi tak-
ast, þar sem hann dregur ame-
riskt auglýsingaskrum, hræsni
og yfirdrepsskap sundur og
saman i logandi háði. Hjón ein
taka einu sinni á ári þátt i sjón-
varpsþætti, „þarsem viðgefum
30milljónum hlustenda tækifæri
til þess að sjá heimili okkar og
það sem við höfum bætt við
listasafnið okkar.” — Nokkrar
konur — auðvitað allar hver
annarri fegurri — taka sig
saman um að halda yfirlitssýn-
ingu á málverkum hins list-
ræna, islenzka Geirs „til ágóða
fyrir Barnahjálp Sameinuðu
þjóðanna”, — og auðvitað eru
myndirnar allar af þeim sjálf-
um (það var nefnilega þeirra
eigin fegurð, sem átti að aug-
lýsa). En þeim bregður að visu
ónotalega i brún, blessuðum,
þegar það lýkst upp fyrir litlu
heilasellunum þeirra, að Geir
hinn islenzki hefur sofið hjá
þeim öllum. Þær urðu „bæði
reiðar og hræddar,” en hvað um
það: Sýningin var haldin og
hlaut nafnið „Fimmtiu fegurstu
konur heims.” — Það er hægt að
skemmta sér vel yfir þeim köfl-
um bókarinnar sem fjalla um
þessa skringilegu auglýsinga-
mennsku.
Aftur á móti finnst mér frá-
sögnin af ástalifi þeirra Geirs og
Ninu hér heima á Islandi, tæp-
lega nógu sannfærandi. Ég er
ekki alveg reiðubúinn að trúa
þvi að fimmtán ára strákur og
tuttugu og tveggja ára kven-
maður dragi sig saman á þann
hátt sem þar er lýst.
Svo haldið sé áfram með að-
finnslurnar, þá finnst mér sá
ljóður helztur á samtölunum i
bókinni, að þeir sem ræðast við,
nefna hvor annan of oft með
nafni:
,,Ég ætla að velta þessu fyrir
mér, Bjarki.” „Góð uppá-
stunga, Eirikur.” (Bls. 86). Slikt
setur að visu vissan persónu-
legan blæ á viðtöl, en verður
óeðlilegt, þegar það er oft
endurtekið.
Ekki er rúm til þess hér að
Pétur Eggerz
lýsa öllum efnisþáttum þessar-
ar bókar. Meðal annars er les-
andinn leiddur i heimsókn
„austur fyrir tjald”, og undir
lok bókarinnar er skyggnzt inn i
sendiráð nokkurt i Kaupmanna-
höfn. Og þar, eins og viðast
annars staðar, reynast vera
nokkrir maðkar i mysunni.
Ekki er óliklegt, að það vefjist
fyrir einhverjum að skilja nafn
bókarinnar. Hvað varstu að
gera öll þessi ár? Að óreyndu
væri hægt að láta sér detta i hug
að hér sé um einhvers konar
endurminningabók að ræða, en
menn þurfa ekki að lesa lengi til
þess að sjá, að slikt væri helzt til
grunnfærnisleg ályktun. Eða á
nafnið einungis við sögu Geirs?
Tæplega. Mér kæmi ekki á óvart
þótt höfundurinn hafi ætlað les-
endum sinum að skyggnast
dálitið dýpra, jafnframt þvi að
lita sér nær. Það skyldi þó ekki
vera að það væri sjálft puð og
bjástur mannkindarinnar i öll-
um þess skringilegu og marg-
breytilegu myndum, sem átt er
við með nafni bókarinnar?
Þess skal svo að lokum getið,
að Pétur Eggerz hefði að skað-
lausu mátt fletta enn betur ofan
af vesalmennskunni og tudda-
skapnum sem viðgengst allt i
kringum okkur, en flestir láta
sér nægja að glápa á með tóm-
látum sauðarsvip. —VS
mrn
J/IWIV
SmíOaO úp ALI
Sindra-Stál hf hefur um áraraðir séð íslenzkum byggingariðnaði fyrir járni og
stáli, jafnframt því sem birgðastöð fyrirtækisins hefur kappkostað að hafa ætíð
á boðstólum nýjungar, sem stuðla að betri byggingarháttum.
SINDRA STAL
í dag býður Sindra-Stál h.f. ál til byggingaframkvæmda á
vegum sjávarútvegs, stofnanana og einstaklinga. í birgðastöð-
inni er jafnan úrval af bygginga-áli: — álplötum, flatáli,
vinkiláli, ferköntuðu áli o.fl. Álklæðningar frá Sindra-Stáli h.f.
hafa nú þegar sýnt sig að vera til hagkvæmni jafnt sem
fegurðarauka. Skoðið álklæðningu á nýtízku byggingum og þér
munuð vera okkur sammála um að „Sindra-ál“ er sérstaklega
athyglisvert.
SINDRA-STÁLHF Borgartúni 31 símar 19422-21684