Tíminn - 14.12.1975, Blaðsíða 19

Sunnudagur 14. desember 1975.
TtMINN
19
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
!>órarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulitrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisia-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, slmi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Nám og
þjóðlífsþekking
íslendingar hafa átt þvi láni að fagna, að þorri
embættismanna þeirra og sérfræðinga hafa að
meira eða minna leyti tekið þátt i almennum störf-
um i landinu á æskuárum sinum. Þeir hafa stund-
að erfiðisvinnu á sjó og landi i skólaleyfum sinum,
verið á togurum og fiskibátum, staðið við hlið
fólksins i þorpum landsins i frystihúsum og á sild-
arplönum, gengið að heyskap i sveitum, unnið i
verksmiðjum og tekið þátt i byggingavinnu og upp-
skipun i hópi verkamanna.
Þetta hefur veitt þeim dýrmætan skilning á lifs-
háttum i landinu, glætt samkennd þeirra og fólks-
ins, sem ber uppi þjóðarbúið, og gert þá viðsýnari
og starfshæfari en orðið heföi án slikrar reynslu.
Nú á siðari árum hefur mjög gætt hneigðar til
þess, að fjölga skólaárunum og lengja þau. Vita-
skuld er skólamenntun góð, sé ekki stefnt út i
námsleiða eða ofgert með öðrum hætti, þannig að
meira fari forgörðum en á vinnst. Þess er að gæta,
að fólk er ólikt að gerð og gáfum, og sumum getur
einhliða bóknám mikinn tima árs um langt árabil
verið nálega óbærileg þrúgun, þótt fullgild manns-
efni séu, af þvi að hæfileikar þeirra eru á öðru
sviði. Hér er þvi margs að gæta.
En það getur einnig verið viðsjárvert að lengja
skólaárið á efri stigum skólakerfis, þótt þar eigi
hlut að máli fólk, sem er ágætlega fallið til bók-
náms. Með of löngu skólaári væri höggvið á taug,
sem tengt hefur lærdómsmennina og alþýðu lands-
ins ósýnilegum böndum, og girt fyrir, að náms-
fólkið kynnist hinu raunverulega þjóðlifi, umfram
það er þeir kunna að hafa i veganesti frá bernsku-
heimilum sinum. Með naumu skólaleyfi, sem gerði
skólafólki ókleift að komast i sumarvinnu, kynni
þvi að vera fórnað er sizt skyldi.
Kerfið, sem sumir skrifa með stórum staf i háð-
ungarskyni, þykir stundum viðbragðaseint og
skilningsdauft, þegar i hlut eiga landshlutar, fjar-
lægir stjórnstöðvunum, með aðra staðhætti,
veðurlag og lifsvonir en geristi Reykjavik. En
reynist það misviturt nú, hvað myndi þá, þegar
svo væri komið, að obbinn af embættismönnunum
og sérfræðingunum hefði aldrei að kalla séð þjóð
sina frá öðru sjónarhorni en þvi, sem gefst úr
gluggum skólanna undir stjörnu einhverrar fræði-
greinar? Það mættu vera vel gerðir menn, sem
ræktuðu með sér i slikum lærdómskvium viðhlit-
andi skilning og þekkingu á landshögum og lifs-
háttum, og þar á ofan verulega samúð með hinu
starfandi fólki til sjávar og sveita.
Með sumum þjóðum, og er þar fyrst að nefna
Kinverja, er slik áherzla lögð á það, að ekki rofni
tengsli menntafólks og erfiðisfólks, að embætt-
ismönnum og skrifstofufólki hefur jafnvel verið
gert skylt að vinna annað veifið meðal bænda og
verksmiðjufólks. Að visu ráða þar liklega að
mestu pólitisk sjónarmið, en trúlega er einnig litið
til þess, hváða gildi slik kynning hefur fyrir stjórn-
sýsluna.
Nú er það i Kina, sem þetta gerist, en við erum
Islendingar og búum við allt annað stjórnarform
en þar er. Samt sem áður fer það tæpast milli
mála, að það er okkur nauðsyn, sem og öllum þjóð-
um, að ekki myndist gjá á milli þjóðfélagshópa,
sem verða að skilja hverjir aðra, ef ekki á illa að
fara. Með það i huga ber að gjalda varhuga við
firringu þeirrar tegundar, sem hér hefur verið
gerð að umræðuef ni. —- JH.
ERLENT YFIRLIT
Kuwait er fyrir-
myndarríki Araba
Dæmi um hyggilega ráðstöfun olíugróða
Sabah fursti i Kuwait.
ÞEGAR Arabar eru inntir
eftir því, hvernig þeir
hyggjast nota oliugrööann,
benda þeir oft á Kuwait sem
sönnun þess, að þeir muni
jöfnum höndum nota hann til
að bæta hag almennings I við-
komandi landi og til að hjálpa
öðrum. Óneitanlega er
Kuwait gott dæmi um þetta.
Fram yfir siðari heims-
styrjöld var Kuwait eitt fá-
tækasta land i heimi. Landið,
sem er um 16 þús. ferkm. að
flatarmáli, mátti heita ein
samfelld eyðimörk. Slik var
fátækt þess, að Tyrkir hirtu
aldrei um að leggja það full-
komlega undir yfirráð sfn,
enda þótt þeir réðu löndunum
allt i kring. Þeir létu það óá-
talið, að um 1756 hófst þar til
valda furstaætt, sem síðan
hefur ráðið þar óslitið rikjum.
Ariö 1897 sneri furstinn i
Kuwait sér til Breta og óskaði
eftir sérstakri vernd þeirra.
SU vernd var veitt tveimur
árum siðar og hélzt til 1961
þegar Kuwait hlaut fullt sjálf-
stæði. Siðan 1963hefur Kuwait
veriö meðlimur Sameinuðu
þjóðanna. Sem dæmi um fá-
tækt og framfaraleysi i
Kuwait fram til siðari heims-
styrjaldarinnar má nefna það,
að þar var settur á fót barna-
skóli 1912, en hann lognaðist
útaf 1936. Um fátækt landsins
mátti nefna, að þar fundust
ekki nein vatnsból, og varð
þvi að treysta á rigningar-
vatn, sem oft var af skornum
skammti. Algengt var að vatn
væri sótt til annarra landa i
geitarskinnsbelgjum.
Eiginlega var það ekki fyrr
en 1938, að farið var að veita
þvi athygli, að Kuwait væri til.
Þá bárust þær fréttir þaðan,
að þar hefði fundizt olia.
Brezkir áhugamenn höfðu
hafið leit þar en ekkert fundið,
unz einum þeirra vitraðist i
draumi, hvar hann ætti að
leita. Siðari heimsstyrjöldin
kom I veg fyrir, að oliuvinnsla
hæfist i Kuwait að ráði næstu
árin. Það er fyrst 1946, sem
Kuwait kemur til sögu sem
oliuútflutningsland. Siðan hef-
ur oliuútflutningurinn þaðan
vaxiö jafnt og þétt. Kuwait er
nú i röð mestu oliufram-
leiöslulanda heimsins. Horfur
eru á, að það haldist næstu
áratugina, en valdhafar
landsins hafa áhuga á að
draga heldur úr fram-
leiðslunni, svo hún endist
betur. Þeir óttast, að Kuwait
verði aftur fátækt land, þegar
olian þrýtur, og vilja þvi spara
hana sem lengst. Það er þetta
eðlilega sjónarmið oliufram-
leiöslulandanna, sem er ein
orsök oliuskortsins svonefnda.
Þegar Kuwait kom til sögu
sem olíuframleiöandi, réð þar
rikjum fursti að nafni
Abdullah A1 Salem A1 Sabah
Hann lézt 1965, og kom þá til
valda bró'ðir hans Sabah A1
Salem A1 Sabah, sem siðan
hefur fariö þar með völd.
Þeir bræður hafa ráðið
mestu um stjörnarhætti i
Kuwait, ásamt ættmennum
sinum. Auk furstans er frændi
hans, A1 Jaber,sem er nú bæði
krónprins og forsætis-
ráðherra, talinn ráða mestu i
Kuwait. öll helztu ráðhera-
embættin eru skipuð ættmenn-
um þeirra, og svipað gildir um
aðrar helztu áhrifastöður. Þó
hefur verið sett á laggirnar
þing, skipað 50 fulltrúum. sem
kosið er á 4urra ára fresti.
Stjórnmálaflokkar eru ekki
leyfðir i Kuwait, en hins vegar
mega stéttir og ættflokkar
bjóða fram. Þingið hefur ekki
veruleg völd, en þó er talið, að
það veiti stjórninni nokkurt
aðhald.
Ibúar Kuwaits eru nú taldir
um 900 þús. og er meira en
helmingur þeirra aðfluttir.
Heimamenn hafa tryggt sér
ýmis forréttindi; þeir einir
hafakosningarétt og þeir einir
mega eiga atvinnufyrirtæki
eða hluta i þeim.Næst þeim
koma Palestinu-Arabar, sem
eru taldir frá 150-200 þús. Þeir
ganga næst heimamönnum að
forréttindum, enda hafa þeir
verið dugmiklir á margan
hátt. Næst koma um 400 þús.
aðkomumenn frá Irak,
álika margir frá Iran, um 30
þús. frá Egyptalandi og svo
færri frá öðrum Arabalönd-
um. Þá eru taldir um 20 þús.
Indverjari Kuwait. Þessir að-
komumenn stunda flestir
likamleg störf og eru á ýmsan
hátt settir skör iægra en
heimamenn og Palestinu-
Arabar.
ÞAÐ var frá upphafi mark-
miö furstaættarinnar, að oliu-
gróðinn yrði notaður til að
gera Kuwait að velferðarriki
eftir vestrænni fyrirmynd, en
halda þó jafnframt fast við
gamlar venjur og siðareglur
Múhameðstrúarmanna.
Nokkurt dæmi um hið siðar-
nefnda er það, að áfengi má
heita bannvara i Kuwait. En
þegar þessu sleppir, hefur
Kuwait gerbreytzt á siðasta
aldarfjórðungi. Höfuðborgin
er hin nýtizkulegasta, steyptir
vegir hafa verið lagðir um allt
landið, og byggð hefur verið
stærsta vatnshreinsunarstöð i
heimi, svo að vatnsskortur er
ekki tilfinnanlegur lengur.
Komið hefur verið á full-
komnu skólakerfi, og er öll
mennjun ókeypis. Þá hefur
verið komið á fullkomnu
tryggingakerfi, m.a. sjúkra-
tryggingum, og eru
tryggingarnar ókeypis. Sem
dæmi um sjúkraþjónustuna
má nefna, að þar er læknir á
hverja 500 ibúa og sjúkrarúm
á hverja 130. Innan þeirra
marka. sem trúarbrögðin
setja,búa menn við frjálsræði.
T.d. eru blöðin i Kuwait talin
með frjálsustu blöðum i' heimi.
Stefnt er að þvi að draga úr
efnahagslegum áhrifum út-
lendinga. Innan 10 ára munu
öll helztu oli'uvinnslufélögin
vera orðin hrein eign Kuwait-
manna eða þeir hafa eignazt
meirihluta i þeim. Útlending-
ar mega ekki eiga meirihluta i
neinu atvinnufvrirtæki, sem
sett er á stofn. óneitanlega
getur margt i stjórnarháttum
Íieirra Kuwaitmanna verið til
yrirmyndar og á enda vafa-
laust eftir að verða það i
þróunarlöndunum. en þeir
hafa lika þá sérstöðu. að oliu-
gróðinn stendur undir 95^ af
rikisútgjöldunum, og þvi eru
ekki greiddir þar neinir tekju-
skattar.
STJÓRNENDUR Kuwaits
gerðu sér fljótt ljóst, að þeir
myndu eignast öfundarmenn,
ef þeir létu ekki aðrar frænd-
þjóðir njóta góðs af oliu-
gróðanum. Þess vegna hafa
þeir stofnað mikinn sjóð. sem
er notaður til stvrktar öðrum
Arabarfkjum. og hafa einkum
Egyptaland og Jórdan notið
góðs af honum. Þá hefur
Kuwait styrkt mjög vopna-
kaup þeirra rikja, sem átt
hafa i höggi við tsrael.
Þrátt fyrir þetta hefur
Kuwait ekki sloppið við
öfundarmenn. Einkum eru
það stjórnendur Iraks, sem
lita Kuwait hýru auga, og telja
það raunar gamlan hluta
traks. Þeir hafa gert árásir á
Kuwait hvað eftir annað.
siðast fyrir tæpu ári. Her
Kuwaits hefur tekizt að stöðva
þær. enda myndu voldugri
aðilar vart leyfa trak að
innlima Kuwait. En fleiri lita
Kuwait öfundarauga. og þvi
vilja valdhafar þar vera við
öllu búnir. Stundum fylgir
meirihætta rikidæminuen fá-
tæktinni. -Þ.Þ.