Tíminn - 16.12.1975, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 1B. desember 1975
TÍMINN
11
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimv 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
t Blaðaprenth.f;
Stríð við
brezk stjórnvöld
Mikilsvert er að gera sér ljóst, að þorskastriðið,
sem nú stendur yfir á íslandsmiðum, er ekki háð
við brezku þjóðina, heldur við skammsýn brezk
stjórnarvöld og stjórnmálamenn. Ef til slita á
. stjórnmálasambandi milli þjóðanna kemur, verða
það fyrst og fremst slit við þessa skammsýnu for-
ustumenn brezku þjóðarinnar, en ekki þjóðina
sjálfa.
Full ástæða er til að ætla, að brezka þjóðin i heild
standi ekki að baki þvi ofbeldi, sem forustumenn
hennar reyna nú að beita islenzku þjóðina. T.d.
gera brezkir fjölmiðlar nú mun betri grein fyrir is-
lenzkum málstað heldur en I fyrri þorskastriðum,
og jafnframt benda þeir á, að þróun hafréttarmála
gangi gegn Bretum i deilu þeirra við islendinga.
Bæði þetta og sitthvað fleira er visbending um, að
brezkir stjórnmálamenn hafi ekki þjóðina að baki
sér i þorskastriðinu nú.
Af þessum ástæðum er það mikilsvert, að unnið
sé að þvi að kynna islenzkan málstað sem bezt i
Bretlandi. Að þessu hefur lika verið unnið. Hingað
hefur komið margt brezkra blaðamanna að und-
anförnu, og hafa þeir átt greiðan aðgang að is-
lenzkum ráðamönnum. Forsætisráðherra og utan-
rikisráðherra hafa haldið blaðamannafundi fyrir
erlenda blaðamenn, og verður yfirleitt ekki annað
sagt en að rétt hafi verið greint frá ummælum
þeirra. í siðasta þorskastriði fóru islenzkir for-
ustumenn nokkrar ferðir til Bretlands til þess að
kynna þar islenzk sjónarmið, og varð vel ágengt.
Slikt hið sama þarf að gera nú. Þá þarf að efla
fréttaþjónustu á vegum íslendinga i London. Slikt
er auðvelt að gera, þótt svo færi, að rjúfa yrði
stjórnmálasamband rikjanna vegna ofbeldisverka
Breta á íslandsmiðum.
Þá er þýðingarmikið, að þeir íslendingar, sem
eiga vini og kunningja i Bretlandi, skýri fyrir þeim
málstað Islendinga. 1 þvi sambandi ber að leggja
áherzlu á, að íslendingar telji sig ekki vera i striði
við brezku þjóðina, heldur vilji þeir halda áfram
góðum samskiptum við hana. Þorskastriðið hafi
hins vegar orðið óhjákvæmilegt vegna þess, að
þröngsýn brezk stjórnarvöld hafi hvorki viljað
fallast á nauðsynlega friðun þorskstofnsins né
viðurkenndan forgangsrétt strandrikis.
Góður stuðningur
Glöggt dæmi þess, að brezka þjóðin stendur ekki
að baki rikisstjórninni i þorskastriðinu, er sú yfir-
lýsing Skozka þjóðernisflokksins, að hann sé fylgj-
andi málstað islenzku þjóðarinnar, og þvi andvig-
ur ofbeldisverkum brezkra stjórnarvalda á Is-
landsmiðum. Þessi yfirlýsing er mikilsverður
stuðningur við ísland, og islenzk stjórnarvöld
þurfa að koma þvi á framfæri, að hann sé metinn
að verðleikum. Skozki þjóðernisflokkurinn er nú
annar stærsti stjórnmálaflokkurinn i Skotlandi, og
verður sennilega sá stærsti i næstu kosningum.
Þá ber einnig að meta það, að málgagn brezka
kommúnistaflokksins hefur lýst yfir samúð með
málstað íslendinga. Brezki kommúnistaflokkur-
inn er að visu ekki f jölmennur, en hann hefur þó
veruleg áhrif innan verkalýðshreyfingarinnar, og
Verkamannaflokkurinn verður oft að hafa hliðsjón
af málflutningi hans. Þ.Þ.

■ ERLENT YFIRLIT
Fraser er ráðríkur
og metnaðarfullur
Nú lofar hann auðmýkt og sáttfýsi
Fraser veiktist af inflúensu i kosningabaráttunni og stjórnaAi þá
baráttunni frá sjúkrabeöi sinum.
ÚRSLIT þingkosninganna i
Astraliu komu ekki að öllu
leyti á óvart. Siðustu skoðana-
kannanir höfðu allar spáð
sigri Frjálslynda flokksins og
samstarfsflokka hans. Sigur
þeirra varð hinsvegar meiri
en búizt hafði verið við, eða
hinn mesti, sem unninn hefur
verið i þingkosningum i
Astraliu. Kosningabaráttan
varð lika sú harðasta.-sem háð
hefur verið þar i landi. Ástæð-
an var einkum sú, að þar átt-
ust við tveir harðskeyttir og
aðsópsmiklir leiðtogar, eða
þeir Gough Whitlam, foringi
Verkamannaflokksins, og
Malcolm Fraser, leiðtogi
Frjálslynda flokksins. Það
stóð mikill styr um Whitlam
meðan hann var forsætisráð-
herra, en ekki þykir óliklegt,
að enn meiri styr eigi eftir að
standa um Fraser.
Verkamannaflokkurinn
komst til valda eftir kosninga-
sigur, sem hann vann i desem-
ber 1972, undir forustu Whit-
lams. Flokkurinn fékk þá niu
atkvæða meirihluta i neðri
deildinni, en náði ekki meiri-
hluta i efri deildinni, sem kos-
ið er til sérstaklega. Stjórnar-
andstæðingar beittu meiri-
hluta sinum þar til að tefja
fyrir ýmsum umbótamálum,
sem stjórn Whitlams beitti sér
fyrir, en ekki var undarlegt,
þótt hún teldi sig þurfa að gera
ýmsar róttækar aðgerðir, þar
sem Frjálslyndi flokkurinn
var búinn að fara samfleytt
með stjórn i 23 ár. Andspyrnan
i efri deildinni leiddi til þess,
að Whitlam ákvað að freista
gæfunnar i nýjum þingkosn-
ingum, sem fóru fram i mai
1974. Ætlun hans var að ná þá
meirihluta i báðum þingdeild-
um, en það mistókst. Verka-
mannaflokkurinn fékk enn
naumari meirihluta i neðri
deildinni en áður, og andstæð-
ingar hans héldu áfram meiri-
hluta i efri deildinni. Eftir
þetta reyndist Whitlam stjórn-
in enn örðugri, enda bættust
nú við lamandi áhrif heims-
kreppunnar, sem bæði leiddu
til stórfelldrar verðbólgu og
atvinnuleysis. Þá urðu nokkrir
ráðherrar uppvisir að emb-
ættisafglöpum, einkum i sam-
bandi við erlendar lántökur.
Whitlam vék þeim úr stjórn-
inni, en það nægði ekki.
í HAUST ákvað hinn nýi for-
ingi Frjálslynda flokksins,
Malcolm Fraser, að nota
meirihlutann i efri deildinni til
að fella stjórnina og knýja
fram kosningar með þvi að
neita að samþykkja fjárlög.
Venjan hefur verið sú, að
meirihluta i efri deildinni væri
ekki beitt til þess að synja um
fjárlög, sem neðri deildin hef-
ur samþykkt, þar sem það
heyrir undir verksvið hennar
að ráða stjórnarmyndun og að
tryggja starfhæfa stjórn. Eðli-
legt svar við Whitlams við
þessum bolabrögðum Frasers
hefði verið að efna til nýrra
kosninga, en það vildi hann
ekki af þeim augljósu
ástæðum, að allir spáðu
Verkamannaflokknum ósigri.
Þegar horfur voru á að Whit-
lam ætlaði að sitja áfram, án
fjárlaga, skarst rikisstjór-
inn, John Kerr, i leikinn —
hinn 11. nóvember sl. vék hann
stjórn Whitlams frá völdum,
fól Fraser að mynda bráða-
birgðastjórn og fyrirskipaði
þingkosningar 12. desember.
Whitlam mun ekki hafa átt
von á þessu frá Kerr, þvi að
Bretadrottning hafði skipað
hann rikisstjóra eftir ábend-
ingu Whitlams. Whitlam
reyndi að notfæra sér þetta á
þann veg, að kosningarnar
snerust um það, hvort fulltrúi
drottningarinnar eða þingið
ætti að ráða rikisstjórninni, en
það hefur ekki gerzt áður i
Ástraliu, að rikisstjórnin gripi
þannig i taumana. Þetta virt-
ist fá góðan hljómgrunn i
fyrstu, og skoðanakannanir
snerust Verkamannaflokkn-
um i vil. Þetta breyttist þó
fljótt aftur, og efnahagsmálin
urðu aðalmál kosninganna,
eins og Fraser hafði ætlað sér.
Hann kenndi stjórninni um
verðbólguna og atvinnuleysið,
og sagði, að hvort tveggja
myndi halda áfram að aukast
undir forustu Whitlams, þvi að
hann hefði ekki upp á önnur
úrræði að bjóða en útþenslu á
rikiskerfinu og hækkandi
skatta. Fraser lofaði hins veg-
ar að draga úr rikisútgjöldum
og lækka skattana. Þannig
yrði kaupmáttur almennings
aukinn og nýju fjöri hleypt i
atvinnulifið. Þá myndi hann
draga úr verðlagseftirliti og
öðrum hömlum. Fraser lofaði
þannig öllum gulli og grænum
skógum. Andstæðingar hans
héldu þvi fram, aö hann væri
einræðissinnaður lýðskrum-
ari. Af áróðri flokkanna mátti
helzt álykta, að annað hvort
væri rauð eða brún bylting
yfirvofandi i Ástraiiu, þ.e.a.s.
rauð bylting, ef Whitlam sigr-
aði, en brún bylting, ef Fraser
yrði ofan á.
ÞVl ER ekki að neita, að
margt i fari Frasers minnir á
væntanlegan einræðisherra.
Jafnvel flokksbræöur hans
viðurkenna, að hann sé
metnaðarfullur og ráðrikur.
Þrivegis hefur hann keppt að
þvi að vera kosinn formaður
Frjálslynda flokksins, og náði
hann loks þvi marki á flokks-
þinginu, sem haldið var i
marzmánuði siðastliðnum.
Hann hefur verið ófeiminn við
að ráðast gegn öllum þeim,
sem hann hefur talið standa i
vegi sinum. Fraser, sem er 46
ára gamall. var fyrst kosinn á
þing, þegar hann var 24 ára,
og hefur átt þar sæti siöan.
Hann náði þvi að verða varn-
armálaráðherra i stjórn Gor-
tons 1969. en lét af emb. i mót-
mælaskyni, þegar Gorton vildi
hætta þátttöku Ástraliu i Viet-
namstriðinu. og leiddi það til
þess. að Gorton féll sem for-
sætisráðherra og missti
flokksforustuna. Siðan hafa
tveir menn verið formenn
flokksins, og átti Fraser mest-
an þátt i falli beggja. Fraser á
lika til uppreisnarmanna að
telja, þvi að Frasernafnið er
komið frá Skota, sem var sið-
asti maðurinn, er var hengdur
i Towerkastalanum i London.
Afkomendur hans fóru siðan
til Kanada, og þaðan til
Ástraliu, og urðu þar auðugir
stórbændur. Sjálfur er Fraser
stórbóndi og milljónamæring-
ur, og yfirleitt talinn rikasti
maðurinn á þingi Astraliu.
Hann hefur stundað nám i fé-
lagsfræði. hagfræði og stjórn-
málum i Oxford og hefur mikl-
ar mætur á Bretum. T.d. segir
hann. að sagnfræðingurinn
A.P. Taylor sé uppáhaldshöf-
undur sinn. Fraser vekur at-
hygli hvar sem hann fer. þvi
að hann er manna hæstur
vexti og samsvarar sér vel.
Margir vona. að Fraser
muni reynast betur sem
stjórnandi heldur en and-
stæðingar hans hafa spáð. Eft-
ir að kunnugt varð um úrslit
kosninganna, sagðist hann
taka sigrinum með auðmýkt,
og að hann myndi leggja sig
fram um að vinna að friði og
sáttum i þjóðfélaginu. Eftir er
að sjá hvort honum tekst það.
-þ.þ.
Fraser að halda ræðu