Tíminn - 17.12.1975, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 17. desember 1975.
TtMINN
11
EKKI
FELLDUR
VIÐ
EINA
FJÖL
Jón Steffensen:
Menning og meinsemdir.
Ritgerðarsafn um mótunarsögu
islenzkrar þjóðar og baráttu
hennar við hungur og sóttir.
Sögufélagið gaf út.
Isafoldarprentsmiðja hf.
Sögufélagið hefur hér hlutazt
til um að ritgerðir Jóns Steffen-
sens prófessors birtist i bókar-
formi.
Kristján Eldjárn forseti skrif-
ar nokkur inngangsorð um höf-
undinn og verk hans. Það er
eðlilegt þvi að ýmsar greinar
Jóns hafa verið birtar i Arbók
Fornleifafélagsins. Forsetinn
bendir á það að Jón Steffensen
hafi með elju og ástundun rækt
bæði kennsluskyldu og skyldu
visindamannsins.
Sumar þessar ritgerðir fjalla
um viðfangsefni sem læknir er
sérfræðingur i. Svo er um bólu-
sótt á tslandi, drepsóttir eins og
Svartadaiiða og bláu móðuna,
sem höfundur færir rök að að
hafi verið lungnapest, heilbrigð-
ismálá dögum fyrsta landlækn-
isins og áhrif viðurværis og lifs
kjara á likamsþroska. Aðrar
liggja á mörkum sérfræði hans
og á ég þar við ritgerðir um
beinarannsóknir sem bæði lúta
að heilbrigðismálum og al-
mennri mannfræði.
En svo eru lika ritgerðir sem
eru utan við sérfræði læknisins
og fjalla um uppruna íslend-
inga, Eddukvæði o.s.frv. En vit-
anlega kemur sérfræði og lifs-
reynsla læknisins fram i þeim
athugunum.
A þessari miklu sérhæfingar-
öld er ástæða til að nema staðar
við þetta. Ekki er annað að sjá
en Jón Steffensen sé fyllilega
hlutgengur I umræðum á sviði
þvi sem einkum myndi vera ætl-
að norrænufræðingum. Og sumt
i athugunum hans sýnir einmitt
hve gagnlegt er að menn með
fjölþætta lifsreynslu komi þar
við sögu.
Nú þarf ekki að eyða orðum
að þvf að væru sérfræðingar
einir færir um að tala um sina
fræðigrein þá væru heldur ekki
aðrir dómbærir á rök þeirra. Þá
verða þeir að ræðast einir við.
Mannfélagið skiptist þá i sér-
hæfða hópa, lokaða þeim, sem
ekki eru sérfræðingar. Slikt
væri auðvitað gjörbreyting á is-
lenzku þjóðfélagi — mikil breyt-
ing og ill, sem við ættum ekki að
kalla yfir okkur viljandi.
Fyrstu ritgerðirnar i þessari
bók eru um landnámsmenn,
hvaðan þeir komu og hverjir
þeir voru.
Höfundur stendur frammi
fyrir þvi að islenzk mannabein
fom eru ólik norskum beinum
og irskar sögur ræða um tvenna
vikinga frá Norðurlöndum,
dekkri og ljósari. Nú má segja
að i þessum ritgerðum séu
nokkrar endurtekningar. Skoð-
anir höfundar mótast frá einni
til annarrar. Þvi má segja, að
eðlilegt hefði verið að vinna eina
ritgerð upp úr þeim. En það er
gaman að fá þær svona og geta
séð hvernig höfundur finnur
smám saman ný rök og fyllri
skýringar. Hann finnur stuðning
i Hrafnsmálum þar sem lýsing-
in á herjunum i Hafursfjarðar-
orrustu styður mál hans.
Blóðflokkarannsóknir sýna að
við séum skyldari Irum en
Norðmönnum og Baskar muni
Ný íþróttagrein á íslandi:
Sex ísfirðingar
kaupa svifflugdreka
BH-Reykjavik. — Við erum hérna
sex saman, sem höfum lagt drög
að því að eignast almennilegan
flugdreka, mjög vandaðan,
tveggja manna með mikið svif-
þol. Hann er framleiddur i Bret-
landi og kostar 120-130 þúsund
krónur. Verði okkur veitt nauð-
synleg fyrirgreiðsla og gjald-
eyrisleyfi, gerum við okkur vonir
um að fá hann um áramótin.
Þannig komst 25 ára tsfirðing-
ur, Hálfdan Ingólfsson, að orði við
Timann i gær, en Hálfdan er
kunnur fyrir áhuga sinn á dreka-
flugi, og flaug fyrr á þessu
ári á heimasmiðuðum dreka.
— Æ, það var ósköp litið hægt að
fljúga á honum, og hann liggur
fyrir sunnan núna. En þessi
dreki, sem við fáum vonandi áður
en lagt um liður, er auðveldur i
meðförum og skemmtilegur,
öruggur i flugi og kemur hingað
samsettur og tilbúinn til flugs.
Drekinn er um 20 kg. að þyngd,
samsettur úr álrörum, sem á er
strengt segl úr dacron. Til þess að
komast á loft þarf hann að vera á
27 km hraða, miðað við loftið, en
hraðann og áttina verður maður
að hafa á tilfinningunni.
Við inntum Hálfdán eftir þvi, á
hvaða aldri þeir félagarnir væru.
— Við erum allir á bezta aldri, sá
yngsti 22 ára, sá elzti 45. Það er
hann pabbi. Hann flaug á gamla
drekanum minum út um allt.
— Er þetta ekki glæfralegur
leikur?
— Nei, þetta er ekkert glæfra-
legra en ólmastá mótorhjóli. Það
er hægt að meiða sig á hverju sem
er, ef menn fara glannalega og
kunna ekki nógu vel á tækin.
Drekaflug er ekki hættulegra en
hvað annað, og þetta er geysilega
gaman og nýtur vaxandi
vinsælda um allan heim.
vera af sama stofni. Hér er ekki
tóm til að rekja hvernig Jón
Steffensen skýrir þetta, en þessi
útgáfa sýnir að Sögufélagið
telur athuganir hans hafa gildi.
Einna skemmtilegast finnst
mér þegar Jón Steffensen fjall-
ar um Eddukvæðin. Það eru
sterk rök sem hann færir fyrir
þvi að islenzkar bókmenntir
hafi verið skráðar með rúna-
letri, t.d. það að höfundur
Egilssögu — sem flestir telji að
sé Snorri Sturluson lætur Þor-
gerði rista Sonatorrek á kefli
eftir þvi sem Egill yrkir. Er trú-
legt að Snorri hefði sagt þá sögu
hefði hann trúáð þvi að engin
gömul kvæði hefðu verið kráð
með rúnum?
Höfundur getur griskra
læknisdóma og nefnir kristnar
kreddur tilsvarandi. tJt frá þvi
álytkar hann um Eddukvæðin á
þann hátt að ekki er annað hægt
en hugsa um þær skýringar.
Harmsögur gátu haft hagnýta
þýðingu i hversdagsli'finu:
„Jörlum öllum/ óðal batni/
snótum öllum/ sorg að minni/
að þetta tregróf/ um talið
væri”.
Um þessa tilvitnun i Guðrún-
arhvöt segir höfundur:
„Hér er þess óskað að hugar-
vil karla sem kvenna megi
batna við að heyra þessa rauna-
sögu — tregróf — og sá mun til-
gangurinn með kvæðinu i þeim
búningi, sem það er til vor kom-
ið”.
Mjög sannfærandi er skýring
höfundar I sambandi við Sigur-
drifumál, þar sem um er að
ræða að „leysa kind frá konum”
og orðalagið ,,og of liðu spenna”
sé eins og hann segir „alveg
hliðstætt við það, sem segir i
lausn yfir jóðsjúkri konu:
„skaltu taka þetta helga drott-
ins rit og binda við hægra lær
hennarfyrir ofan knéogskrifa á
blað eða rista á kefli”.”
Hér er ekki tóm til að endur-
segja eða ræða um einstakar
hugmyndir og ályktanir. En auk
þess sem hér koma fram ýmsar
merkilegar athuganir er ástæða
til að dvelja við hvernig þetta er
tilkomið. Læknir er tilkvaddur
sem sérfræðingur að athuga
forn og blásin bein. Og áður en
varir er hann orðinn hlutgengur
með fyrirmönnum sagnfræðinn-
ar við að ráða þær gátur sem
varða þessi gömlu bein. Og i
glimunni við sagnfræðina les
hann fornar bókmenntir og
leggur þá m.a. dóm a hvernig
Snorri Sturluson hafi skilið og
misskilið gamlar visur.
Það er fáum gefið að vinna
visindastörf á borð við höfund
þessarar bókar. En hann er
sannur fulltrúi islenzkrar
menningar á þann hátt að hann
einskorðar sig ekki við þá vis-
indagrein, sem hann er sérfræð-
ingur i, heldur fer viðar. Og
fjöldi manna, sem ekki kann
neina sérfræði les þetta og
metur hvað sé sennilegt og trú-
legt i þessum kenningum.
Meðan við fúskararnir höfum
kjark til að gera það, eiga slikir
visindamenn erindi við þjóðina
og verður vel tekið. Ég trúi þvi
að þeir séu margir sem hafi
yndiafaðlesa þessar kenningar
Jóns Steffensens og leggja sinn
dóm á þær.
H.Kr.
Skíðafatnaður
Glæsilegt úrval
Atomic skíði Fischer skíði
Spalding skíði
Caber skór
Skíðabindingar
ALLT TIL SKÍÐAIÐKANA

■■MaaHaaae
BBHH
mURUUM