Tíminn - 11.12.1975, Blaðsíða 31

JÓLABLAÐ 1975
31
saka, þar sem hvelin voru tákn
timans, og greindi auk þess, af
framvindu hans, að hann bjó
rikulega yfir hvorum tveggja
eiginleikanna, og þvi happa-
drýgst i lifsbaráttu að koma fram
i nafni hans, sem fulltrúi hans,
etja saman hetjum og spekingum
annars vegar og timanum, sem
persónu hins vegar til að öðlast
frið fyrir þessari þrenningu, frið
til að lifa á liðandi stund.
Af sama tagi og þeir menn, sem
gerðust fulltrúar hins framsækna
tima, voru aðrir, sem varla
nokkru sinni voru nefndir, hinir
ósýnilegu gerendur kvæðanna
sjálfra, hinir fyrrnefndu persónu-
gerðu timann i þeim heimi, sem
persónukvæðanna hrærðust i,
siðar nefndir létu sér nægja að
gera það i sérstökum heimi innan
hins, hefðbundnum honum en1.
Þorsteinn Antonsson.
samt sjálfstæðum; það voru
höfundar kvæðanna. Þeir
smeygðu eigin persónu inn i at-
burðina, eftir að þeir voru orðnir,
á sérsviði orðanna, og breyttu þar
með minningu manna um liðna
tið, juku hana og mögnuðu, og
eins og fulltrúunum tilgreindu
var þeim nafnleysi ávinningur,
svo að fólk sæi ekki að andi at-
burðanna var mestmegnis þeirra
sjálfra en ekki sögunnar; tímans.
Við þá menn kenndi hann helzt
samstöðu. Og féll það vel. Þeir
tóku hinn framsækna tima ekki
alvarlega. Og eins hafði verið um
hann, þegar hann tók að fást við
særingarnar. Hið alvanalega var
aftur á móti, að þeir, sem skáru
sig úr og var fengið þetta verk-
efni, sýndu fyrstu merki frá-
brigða i þvi, að þeir týndu hinu
almenna timaskyni, rigbundust
svo þegar i stað hinu framsækna
kvæðanna, það vissi hann, svo
mikið hafði honum skilizt, þegar
hann hlýddi á þá flytja niður-
stöður sinar — hljómfall máls
þeirra — á torginu.
Auk þess að uppgötva hið nýja
timaskyn, fann hann i kvæðunum
upplýsingar um þær launungar,
sem þau i heild voru kennd við i
vitund fólksins og höfðu orðið þvi
að rótgrónu tilefni tortryggni i
þeirra garð, sem sé særingarnar.
Þær voru aðferðir til að segja
fyrir um óorðna atburði, til að
komast niður úr yfirborðshugs-
unarhætti, sem hin efnislegri
háttsemi daglegs vafsturs mótaði
i hugann, og þangað sem hann
var enn nýr og ferskur, ósnortinn
af manngerðu umhverfi og i
tengslum við þann veruleik, sem
hugurinn er að náttúrufari eigind
i. Þar voru kvæðin torræðust, og
sýnilegt var, að enginn vissi neitt
til hlitar um þau mál. Þó skildist
honum, af þvi sem honum hafði
tekizt að ráða, að enn var hið
þriðja tfmaskyn til Og að liklega
var það raungildara hinum
báðum. I það minnsta leituðu
jafnt hetjur og spekingar, skáld
og fulltrúar framvisandi sögu til
manna þeirra, sem það höfðu,
þegar mest var i húfi og visi
þeirra hvers fyrir sig og allra
saman dugði þeim ekki til að
standa undir straumfalli aðsteðj-
andi atburða. Þessir menn námu i
djúpum huga sins titring’ utan
hins skilvitlega og kunnu að lesa i
hann. Þeir hlustuðu og voru þá
ekki mannlegir, og af þvi stafaði
óvildarhugur almennings i þeirra
garð. Þeir gátu heldur ekki sagt
af þvi yfirskilvitlega með auð-
skildum hætti, sem ekki var von,
gerðu það annað hvort beinum
orðum, sem þá voru öllum nema
særingamönnum sjálfum
óskiljanleg, eða óbeint með þvi að
beita orðum yfir hið skilvitlega
sem likingum. f hinum þriðja
tima var ekkert eitt sér, heldur
allt meira og minna samrunnið,
gerlegleikar, sm fjölmörg atvik
sömu tegundar gætu sprottið úr.
Svipað og i skáldskapnum sjálf-
um. Þetta svipliki taldi hann að
hefði orðið til að fólkið tók að
kalla kvæðin i heild særingar.
Hrafnar voru gæddir sömu gáfu
og særingamenn. Látæði þeirra
og kyndugleiki hinn sami og
manna, er þeir dvöldu i hinum
þriðja tima: þar voru hrafnar
alltaf. Þeir vissu fyrir hið óorðna.
En spurning hans hafði verið
einkum: Hvað þá um hvita
hrafna? Þvert ofan i ásetning
hafði hann tekið að gruna að þeir
væru utanveltu i heimi hrafna,
einnig að þvi leiti, a.m.k. hvitur
hrafn, sem ælist upp við mann-
bústaði. Slikur hrafn dró dám af
ibúunum um það hafði hann sann-
færzt. Og sjálfur var hann ekki
gæddur eiginleikum særinga-
mannsins, hann hafði reynt, en
ekki getað spyrnt botninum úr
þorspbúahugsunarhætti sinum.
Enda hæg heimatökin að segja
með greinilegri hætti en þeim
fyrir um óroðna atburði i' tima,
sem var eilif endurtekning, eða
atvik i fjarlægð fólki, sem var
firrðin óraunveruleiki. En það
var hún ibúum þorpsins. Og hon-
um sjálfum.
.Maöurinn horfði á sólselrið og
vissi af munnmælum, að næsta
dag myndi verða gott veður,
mikill kvöldroði gefur það til
kynna. Honum þótti, sem hann
hefði aldrei séð annan eins gleði-
leik Ijóss og lita og nú bragaði á
himninum fyrir þöndum sjáöldr-
um hans. Gult, rautt, grænt, blátt,
litirnir streymdu upp himininn og
inn yfir jarðbrúnina, likt og þessi
aflstöð, sólin. sem til þessarar
stundar hafði skammtað hverjum
hlut sinn ákveðna lit, hefði
sprungið af ofgnótt, þorpið
maraði i purpurarauðu flóði og
djúpsævileg kynngi i þessu flóði,
dumbblá, þar sem flos gróandans
bar i það: fjöllin voru ekki leng-
ur jarðbundin. en þrátt fyrir það
þungbúnari. þungbúnari, stolt-
legri en nokkru sinni fyrr. fergd
undir marrauðri birtu, sem leng-
ur þarfnaðist ekki ljósgjafans til
að vera. heldur fyllti skörð og
lægðir, streymdi upp tinda, ol'an
þá. kvislaðist, sýndi. Og út við
sjónrönd var sólin orðin þrútin
um miðju eftir þetta þrýstingsfall
og hvarflaði frá sér í sistækkandi
hringjum þvi flóði lita, sem hún
steypti yfir heiminn.
Himinninn hafði þá verið
gerður úr föstu efni, eins og hann
hafði alltaf grunað, nú hafði
hannn brotnað á parti undan
þessum feiknum blátt postulinið
skaraði yfir sléttunni og svartar
lænur milli hans og landsins. þar
sem hann hafði rifnað upp og
skekkzt og blámi hans draup
niður, eins og hann væri að
bráðna, og settist i landið og
myndaði þar stór vötn i blöra við
öll náttúrulögmál, sem maðurinn
þekkti, hringlaga og ávöl.
ójarðnesk. Og blóð sólarinnar
streymdi inn um þessar sprung-
ur. nú var hún likust hjarta. sem
barðist deyjandi. og þó al'
lifsástriðu. I miðju þessa hnattar
búa Skópnir og Oskópnir, segir i
særingunum, og þegar siðasta
skilrúmið fellur, horfast þeir i
augu.
Þá hnigur blika dauðans yfir
svæðið, segir þar. og snöggvast
titra nú litirnir jafnvægir, likt og
undan losti, svo bregður fölva á
himin og hauður, yfir fjöllin, svo
er þvi likast sem þeir streymi
hratt til baka út að sjónrönd, þar
sem sólin hvilir bliknuð, út-
brunnin, en komist ekki alla leið,
ekki nándar nærri þvi; fölvinn
gagptekur þá næstum á sömu
andrá og afmáir þá, eins og ckk-
ert hafi gerzt. Ekkert hafði gerzt.
Maðurinn hékk dauður i
snörunni.
NÝJUSTU MODELIN FRÁ
BOESO 1976
voru að koma til landsins
FIAT 127 SPECIAL, 2ja og 3ja dyra, vél 53 hestöfl,
eyðsla ca. 7 I pr. 100 km.
FIAT 128 SPECIAL 1 100/1300, 2ja og 4ra dyra, vél 60 og
67 hestöfl, eyðsla ca. 8 I pr. 100 km.
FIAT 131 MIRAFIORI 1300/1600, 2ja, 4ra dyra og station,
vél 75 og 80 hestöfl, evðsla ca. 10 I pr. 100 km.
FIAT 132 GLS 1600/1800, 4ra dyra, vél 105 og 120 hestöfl,
eyðsla ca. 12 I á 100 KM.
Fyrirliggjandi til afgreiðslu strax
Leitið upplýsinga
FIAT EINKAUMBOÐ Á ÍSLANDI,
Davíð Sigurðsson h.f.
Síðumúla 35, Símar 38845 — 38888