Tíminn - 20.01.1976, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 20. janúar 1976.
TÍMINN
7
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinu.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötm
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalslræti 7, sfmi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsinga,sjmi 19523. VerðJ[
lausasölu ár. 40.00. Askfiftargjald kr. 800.00 á mánuði.
' BlaðaþrentJT.fT
Þorskastríðið
og varnarmálin
Það er rétt, sem haldið hefur verið fram, að is-
lenzkir stjórnmálamenn hafa i fyrri þorskastrið-
um ekki viljað blanda saman landhelgismálinu
og varnarmálunum. Þetta hefur lika verið af-
staða þeirra i upphafi þorskastriðsins nú. Brezk
stjórnvöld og brezkir togaramenn hafa hins veg-
ar hagað sér nú á annan veg en i fyrri þorska-
striðum. Þessir aðilar hafa ekkert tillit tekið til
þeirra upplýsinga visindamanna, að ástand
þorskstofnsins sé nú alvarlegra en nokkru sinni
fyrr. Þvert á móti hafa þeir stóraukið sóknina og
hafa stundum verið helmingi fleiri togarar að
veiðum en venjan er á þessum tima árs. Þá hefur
verið haldið uppi miklu tiðari og harðari ásigling-
artilraunum á islenzk varðskip en áður. Þetta og
fleira hefur haft þau áhrif, að almenningur beinir
athygli sinni meira og meira að þátttöku okkar i
Atlantshafsbandalaginu og hersetu Bandarikj-
anna hérlendis, sem ætluð er að vera landi og
þjóð til varnar. Menn spyrja i vaxandi mæli:
Hvers virði er þetta okkur, ef Bretar fá að halda
áfram ofbeldisverkum sinum afskiptalaust af
hálfu þessara aðila?
Fyrir þá, sem hafa viljað halda landhelgismál-
inu og varnarmálunum aðskildum, tjóir ekki
annað en að gera sér þetta ljóst. Almenningur
blandar þessum málum saman, hvort sem
stjórnmálamönnum fellur það miður eða ekki.
Ljóst dæmi um þetta eru mótmælaaðgerðirnar,
sem hafa átt sér stað á Keflavikurflugvelli. Þar
hafa yfirleitt verið að verki þeir, sem hafa verið
fylgjandi varnarsamstarfi við Bandarikin. Þeir
eru hins vegar orðnir þreyttir á sinnuleysi
Bandarikjanna, þegar minnsti bandamaður
þeirra er fótum troðinn. Þetta er skiljanleg af-
staða. Liklegt er, að þeim, sem þannig hugsa, eigi
eftir að fjölga, ef ekki verður breyting á afstöðu
Bandarikjanna.
Alþýðuflokkurinn er annað dæmi um þetta.
Hann hefur alltaf verið fylgjandi aðild íslands að
Atlantshafsbandalaginu. Nú hafa þingflokkur og
framkvæmdastjórn Alþýðuflokksins samþykkt
að ,,ögranir og ofbeldi Breta i fiskveiðilandhelgi
okkar hljóti að hafa örlagarik áhrif á viðhorf ís-
lendinga til varnarsamstarfs íslands innan At-
lantshafsbandalagsins og aðildar þess að þvi.”
Formaður Alþýðuflokksins, Benedikt Gröndal,
segir i Alþýðublaðinu siðastl. laugardag, að rétt
sé, að ,,allir viti, að takist ekki að stýra málinu
farsællega i höfn, geta ekki aðeins varnarmálin,
heldur og sjálf aðildin að bandalaginu, komið til
endurskoðunar.”
Það er vafalaust, að þetta viðhorf
Alþýðuflokksins á nú góðan hljómgrunn hjá þjóð-
inni. íslendingar vilja fá úr þvi skorið, hvort þeir
eiga einhvers stuðnings að vænta hjá banda-
mönnum sinum eða ekki. Svörin við því geta
ráðið miklu um viðhorf almennings til utanrikis-
málanna i framtiðinni.
Tómas Tómasson sendiherra túlkaði tvimæla-
laust rétt afstöðu þjóðarinnar, þegar hann sagði
á Natofundinum, að íslendingar myndu endur-
skoða stöðu sina i bandalaginu, ef Bretar héldu
ofbeldisverkum sinum áfram. fslendingar vænta
stuðnings frá bandamönnum sinum, og þó eink-
um Bandarikjunum. Vonbrigði i þessum efnum,
geta haft ófyrirsjáanlegar afleiðingar. -Þ.Þ
ERLENT YFIKLIT
___________\_____
Semja risaveldin
um árásarvopnin?
Mikilvægar viðræður að hefjast í AAoskvu
I DAG er Henry Kissinger
væntanlegur til Moskvu og
mun hann dvelja þar til föstu-
dags. Kissinger skýröi frá
þessari fyrirhuguðu ferð sinni
á blaðamannafundi, sem hann
hélt i Washington síðastl. mið-
vikudag. Hann sagði, eð aðal-
erindi sitt til Moskvu væri að
ræða við rússneska ráðamenn
um takmörkun karnorku-
vopna, sem væru notuð til
árásar. För sin hefði verið
ákveðin sökum þess, að hann
hefði fengið skilaboð frá rúss-
nesku stjórninni þess efnis, að
hún væri fús til tilslökunar frá
fyrri tillögum, án þess að skil-
greina það nánar. Þá myndi
jafnframt verða rætt um
Angola og ástandið þar.
Eins og kunnugt er, náði
Nixon samkomulagi við rúss-
nesku stjórnina um takmörk-
un kjarnorkuvopna, sem notuð
eru i varnarskyni. Samningur
um þetta var undirritaður i
Moskvu i maimánuði 1972 og
þótti hinn merkasti, þvi að
bæði rikin voru þá að hefja
kapphlaup um gerð nýrra
kjarnorkuvopna, sem gætu
grandað flugskeytum i tæka
tið, en sýnt þótti, að þetta
kapphlaup yrði mjög
kostnaðarsamt. Þetta sam-
komulag hefur tvimælalaust
sparað báðum rikjunum stór-
felld hernaðarútgjöld. Hins
vegar náðist ekki að þessu
sinni samkomulag um tak-
mörkun kjarnorkuvopna, sem
nota má til árásar, en þá er
ekki eingöngu um sprengjur
að ræða, heldur einnig um
langfleyg flugskeyti eða flug-
vélar, sem geta flutt þær. Þó
náðist eins konar bráða-
birgðasamkomulag um tak-
mörkun þessara vopna og
skyldi það gilda til 5 ára eða
þangað til i mai 1977. Þessi
timi skyldi svo notaður til að
ná varanlegra samkomulagi.
Segja má, að viðræður um
slikan samning, sem venju-
lega gengur undir nafninu Salt
II, hafi staðið látlaust siðan.
ÞEGAR Nixon fór frá völd-
um, var viðræðum um slikan
samning alllangt komið. Ford
lagði áherzlu á, að þeim yrði
haldið áfram. Á fundi hans og
Bréznjevs, sem var haldinn i
Vladivostok rétt fyrir árslok
1974, undirrituðu þeir eins
konar uppkast að samning um
þetta efni, en ýmis atriði þess
yrðu þó athuguð nánar áður en
til endanlegrar samnings-
gerðar kæmi. Viðræður um
þessi atriði hafa haldið áfram
siðan, án þess að samkomulag
hafi náðst. Þetta hefur átt sinn
þátt i þvi, að fyrirhuguðu ferða
lagi Breznjevs til Bandarikj-
anna hefur stöðugt verið frest-
að, en ætlunin var að undirrita
samninginn við það tækifæri.
Fyrst var ráðgert, að Bréz-
njev færi til Bandarikjanna
vorið 1975, siðan haustið 1975,
en nú virðist alveg óráðið hve-
nær úr þvi verður. Það veltur
mjög á þvi, hvernig Kissinger
ganga viðræðurnar i Moskvu
nú I vikunni.
Það, sem veldur mestum
erfiðleikum i þessum viðræð-
um, mun vera tilkoma nýrrar
rússneskrar flugvélar og nýs
bandarisks flugskeytis, sem
ekki var reiknað með, þegar
gengið var frá uppkastinu i
Vladivostok 1974. Hin nýja
rússneska flugvél, sem hefur
hlotið nafnið Backfire, mun
enn vera á tilraunastigi, en
hún þykir likleg til að geta
flutt kjarnorkusprengjur
langar vegalengdir. Rússar
eiga engar slikar flugvélar nú.
Hið nýja bandaríska flug-
skeyti er eins konar mannlaus
flugvél, sem hægt er að
stjórna með mikilli nákvæmni
og getur farið lægra en venju-
leg flugskeyti og varnir gegn
þvi þess vegna erfiðari. Það er
hins vegar ekki eins hrað-
fleygt og hin langfleygu flug-
skeyti, sem Bandarikjamenn
ráða yfir nú. Rússar halda þvi
fram, að umrædd flugvél
þeirra, geti ekki talizt jafnoki
þeirra flugskeyta og flugvélá,
sem uppkastið nær til, og hinu
sama halda Bandarikjamenn
fram um hið nýja flugskeyti
sitt. Sérfræðingar viðurkenna,
að báðir hafi rétt fyrir sér, en
hvort tveggja þessara tækja
megi fullkomna, og þá geti
þetta breytzt. Bandarikja-
menn munu hafa boðizt til að
fallast á takmörkun þessara
nýju tækja, en Rússar hafnað
þvi að taka þau með i
samninginn. Ýmsir aðilar, þar
á meðal New York Times,
hafa lagt til, að samið yrði um
að hætta framleiðslu þessara
tækja, þar sem uppkastið
gerði ráð fyrir þvi, að hvort
rikið um sig réði samkvæmt
þvi yfir svo miklum árásar-
mætti, að það gæti eyðilagt
hitt á 40 minútum! Sannarlega
ætti það að þykja nægilegt.
VIÐRÆÐUR þær, sem nú
eruaðhefjastiMoskvu, skipta
persónulega miklu máli fyrir
þá Kissinger og Brlznjev
báða. Ef Kissinger nær ekki
neinum árangri i þessari
Moskvuför, er ekki annað lik-
legra en að hann taki þann
kost að segja af sér, þvi að
hann getur ekki vænzt meiri
árangurs siðar á þeim tima,
sem eftir er á kjörtimabili
Fords. Fyrir Bréznjev væri
það lika áfall, ef hann gæti
ekki skýrt frá neinum árangri
af þessum viðræðum, þegar
flokksþing kommúnista hefst i
næsta mánuði, en hann hefur
talið umræddan samning eitt
stærsta áhugamál sitt og eitt
mikilvægasta sporið, sem
hægt væri að stiga til bættrar
sambúðar. Þeir Kissinger og
Bréznjev eiga hins vegar við
ramman reip að draga, þvi að
hershöfðingjar beggja land-
anna tortryggja alla slika
samninga, og báðir eiga við
hauka að glima. 1 flokksstjórn
kommúnista eru ekki allir á
sama máli og Bréznjev og i
Bandarikjunum biða and-
stæðingar Fords eftir þvi, að
gagnrýna hann fyrir undan-
látssemi.
Það myndi hins vegar verða
heimsfriðnum til ómetanlegr-
ar styrktar, ef umrætt sam-
komulag gæti náðst milli risa-
veldanna.
Þ.Þ.
Bréznjev og Nixon við undirritun fyrri Salt-samninganna i Moskvu 1972