Tíminn - 21.01.1976, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 21. janúar 1976.
TÍMINN
9
/*
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Jíórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu við Lindargötjf,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimj 19523. Verð i
lausasölu lír. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprentfr.fT
Nýjar viðræður verða
að byrja frá grunni
Tilkynning rikisstjórnarinnar um stjórnmálaslit
við Bretland, hefur boriðskjótan árangur.Brezka
stjórnin hefur lýst yfir þvi, að hún muni kalla her-
skip sin út fyrir 200 milna mörkin og Harold Wilson
muni óska eftir viðræðum við Geir Hallgrimsson.
Sá böggull er hins vegar sagður fylgja skammrifi,
að brezka stjórnin geri þetta i trausti þess, að
brezkir togarar verði ekki áreittir innan 200 milna
markanna. Það kemur að sjálfsögðu ekki til grein,
að íslendingar hætti að fylgja islenzkum lögum
innan fiskveiðilögsögunnar. Þvi verður að lita á
slikan fyrirvara Breta, ef til kemur, sem formsat-
riði, sem þeir ætlist ekki til i alvöru, að farið verði
eftir. Af hálfu islenzku rikisstjórnarinnar hefur
margsinnis verið lýst yfir þvi, að ekki yrði fallizt á
slikt, og stendur það að sjálfsögðu óbreytt.
Það er vissulega nokkur árangur, sem vafalaust
hefur hlotizt af tilkynningu rikisstjórnarinnar um
að slita stjórnmálasambandinu, að Bretar kalla
herskip sin út fyrir mörk fiskveiðilandhelginnar og
óska eftir viðræðum milli forsætisráðherranna um
málið. Þó er þetta ekki aðalatriðið, heldur hitt,
hvort skilningur brezkra stjórnvalda á ástandi
þorskstofnsins og forgangsrétti strandrikisins hef-
ur nokkuð aukizt frá þvi, sem verið hefur hingað
til. Það veltur alveg á þessu, hvort nokkur endan-
legur árangur næst af viðræðum forsætisráðherr-
anna eða ekki.
Af hálfu Geirs Hallgrimssonar forsætisráðherra
hefur jafnan verið lýst yfir þvi, að komi til nýrra
viðræðna milli íslendinga og Breta, verði að byrja
á þeim frá grunni. Fyrri viðræður verða ekki lagð-
ar neitt til grundvallar, og öll tilboð, sem komið
hafa fram i þeim, eru úr sögunni. Eðlilegur grund-
völlur nýrra viðræðna er sú skýrsla, sem islenzkir
fiskifræðingar hafa samið um ástand þorskstofns-
ins, og brezkir fiskifræðingar hafa fallizt á i höfuð-
atriðum. í viðtali við fréttamann Rikisútvarpsins
eftir ráðherrafund Nato i desember, lýsti Callag-
han utanrikisráðherra Breta sig fylgjandi þvi, að
fyrst yrði athugað i nýjum viðræðum hve mikil
heildarveiðin mætti vera. Þetta kom aldrei til
verulegrar athugunar i hinum fyrri viðræðum. I
framhaldi af þvi, þegar sérfræðingar hafa orðið
ásáttir um heildarveiðina, kemur það að sjálf-
sögðu fyrst til athugunar, hvað strandrikinu ber
samkvæmt forgangsrétti þess.
Það er óhjákvæmilegt, að slik samningagerð
hlýtur að taka einhvern tima. Á meðan verða
Bretar að hlita þvi, að íslendingar haldi uppi sjálf-
sagðri lögsögu innan fiskveiðilögsögunnar. Það
væri náttúrlega hið sama og að hætta allri samn-
ingagerð, ef Bretar létu herskip sin hafa einhverja
ihlutun um löggæzlustörf islenzku varðskipanna á
meðan viðræður fara fram.
Á þessu stigi skal engu um það spáð, hvort sam-
komulag næst eða ekki. Það veltur á þvi, hvort
brezk stjórnarvöld fást til að gera sér grein fyrir
ástandi þorskstofnsins og hvort þau fást til að
viðurkenna réttmætan forgangsrétt íslands. Von-
andi þýðir boð Wilsons það, að brezk stjórnvöld
hafi gert sér nánari grein fyrir báðum þessum at-
riðum — Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Japanir semja
við Kínverja
Fór Gromyko erindisleysu til Tokío?
HINN 13. þ.m. hélt Takeo
Miki, forsætisráðherra Jap-
ans, blaðamannafund, sem
hefur vakið mikla athygli.
Hann skýrði þar frá þvi, að
japanska stjórnin hefði ákveð-
ið að undirrita fljótlega friðar-
samning við Kina, en slikur
samningur hefur verið til
meðferðar um nokkurt skeið,
og samkomulag náðst um öll
atriði hans, nema eitt. Kin-
verjarhafalagt áherzlu á, að i
samningnum væri ákvæði um,
að bæði rikin myndu beita sér
gegn tilraunum þriðja rikis til
að ná yfirdrottnun i Asiu.
Japanir hafa ekki viljað fall-
ast á þetta sökum þess, að
Rússar hafa talið Kinverja
ætla að nota þetta gegn sér,
enda komið óbeint og beint
fram hjá Kinverjum, að hér
væri i rauninni átt við Sovét-
rikin. Rússar hafa þvi varað
Japani stranglega við þvi, að
hafa slikt ákvæði i samningn-
um. Slik undanlátssemi við
Kinverja gæti haft alvarleg
áhrif á sambúð Japans og
Sovétrikjanna. Af þessum
ástæðum hefur japanska
stjórnin ekki viljað fallast á
umrætt ákvæði til þessa. A
áðurnefndum blaðamanna-
fundi lýsti Miki yfir þvi, að
stjörnin hefði ákveðið að láta
ekki lengur stranda á þessu
ákvæði og myndi hún fallast á
þá ósk Kinverja, að hafa það i
samningnum, en eftir væri að
ganga endanlega frá orðalagi
þess.
Miki hélt þvi jafnframt
fram, að frá sjónarmiði
japönsku stjórnarinnar beind-
ist þetta ákvæði hvorki gegn
Sovétrikjunum né Banda-
rikjunum, þvi að bæöi þessi
riki hefðu lýst yfir þvi við
mörg tækifæri, að þau stefndu
ekki að yfirdrottnun i Asfu.
Þvi væri ástæðulaust að láta
friðarsamning við Kina
stranda lengur á þessu
ákvæði. Til þess væri vissu-
lega kominn timi, að gerður
yrði friðarsamningur milli
Kina og Japans, þar sem
meira en þrjátiu ár væru liðin
siðan þessi riki áttu i striði.
UMRÆDD yfirlýsing Mikis
vakti mun meiri athygli en
ella vegna þess, að hún var
birt næstum strax á eftir, að
Andrei A. Gromyko utanrikis-
ráðherra Sovétrikjanna hafði
lokið heimsókn til Tokyo. Er-
indi hans þangað hafði verið
að ræða um friðarsamning
Takeo Miki
milli Japans og Sovétrikjanna
en hann hefur verið á döfinni
undanfarin ár, en rúm 30 ár
eru einnig siðan styrjöldinni
milli Japans og Sovétrikjanna
lauk. Samkomulag hefur hing-
að til strandað á þvi, að
Japanir hafa gert kröfu til, að
þeir fengu aftur fjórar eyjar,
sem Rússar hertóku og hafa
haldiðsiðan. Rússar hafa hins
vegar ekki viljað láta þær af
hendi, og ráða þar sennilega
mestu hemaðarleg sjónarmið.
Þó munu Rússarhafa léð máls
á þvi, að skila tveimur þeirra
aftur og er fyrirrennari Mikis i
forsætisráðherraembættinu,
Tanaka, talinn hafa getað sætt
sig við það. Miki lýsti þvi hins
vegar yfir á blaðamanna-
fundinum, að ekki komi til
mála að sætta sig við annað en
að Japan fengi allar eyjarnar.
Blaðadómar um Tokyoför
Gromykos eru yfirleitt þeir,
að hann hafi ekki haft erindi
sem erfiði. Honum hafi hvorki
tekizt að koma i veg fyrir, að
Japanir gerðu friðarsamning
við Kinverja, né að fá þá til að
fallast á friðarsamning við
Sovétrikin. Fyrir Rússa er það
augljóst áhyggjuefni, ef sam-
skipti Kinverja og Japana
fara vaxandi.
Náin samvir.na milli gulu
stórþjóðanna á sviði verzlunar
og iðnaðar gæti orðið til þess,
að hraða stórlega ýmsum
efnahagslegum framförum i
Kina,t.d.á sviði stóriðjunnar.
DÓMAR fréttaskýranda eft-
ir þessa atburði eru yfirleitt á
þá leið, að japanska stjórnin
hafi hér eftir langt þóf og
miklar umþenkingar kosið
heldur að nálgast Kina en
Sovétrikin. Pólitisk sjónarmið
eru talin hafa veruleg áhrif á
þessa ákvörðun Mikis og
fylgismanná hans. Vinstri
flokkarnir, sem eru i stjórnar-
andstöðu i Japan, hafa lagt
mikla áherzlu á aukin sam-
skipti við Kina. Friðar-
samningur við Kina mun
draga úr áhrifunum af þeirri
gagnrýni þeirra, að japanska
stjórnin hafi tekið hér of mikið
tillit til rússneskra og banda-
riskra sjónarmiða. Þá eru
aukin samskipti við Kina, ekki
siður mikið áhugamál
japanskra iðjuhölda, sem telja
sig eygja mikinn markað i
Kina fyrir vörur sinar. Miki
hefurað undanförnu verið tal-
inn standa höllum fæti póli-
tiskt, og er ekki ósennilegt, að
hann styrki stöðu sina með
friðarsamningnum við Kina.
A blaðamannafundinum
lagði Mikiáherziu á, að Japan
legði áfram höfuðáherzlu á
nána samvinnu við Bandarfk-
in. Hann kvað Japani ekki
vantreysta Bandarikjunum.
þótt þau hefðu dregið sig i hlé i
Vietnam og beittu ekki her-
valdi i Angola. Japanir gerðu
siður en svo litið úr valdi og
áhrifum Bandarikjanna á
vettvangi alþjóðamála. Fyrir
Bandarikjamenn eru þessi
ummæli Mikis sennilega
nokkur huggun, en fyrir þá
getur það ekki verið siður
áhyggjuefni en fyrir Rússa. ef
samskipti gulu stórþjóðanna
aukast, þvi að þær gætu látið
sig meira en dreyma um vfir-
ráð I Asiu.
Þ.Þ.
Japanski utanríkisráðherrann fagnaði Groniyko innilega.er hann tók á
móti honntn á flugvellinum i Tokió.