Tíminn - 07.04.1976, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 7. april 1976.
TÍMINN
7
lendur gjaldeyrir um 600 milljón-
ir.
Framleiðslukostnaður
Kröfiu
Gerður hefur verið samanburð-
ur á framleiðslukostnaði nokk-
urra virkjana og er þá miðað við
að þær séu fullgerðar og fullnýtt-
ar og miðað við verð við stöðvar-
vegg.
Niðurstaðan er sú, að fram-
leiðslukostnaður á kilóvattstund i
Sigöldu og Hrauneyjarfossi verði
á bilinu kr. 1.50 til 1.80, i Kröflu-
virkjun um 1.80, i Viíiinganes-
virkjun i Skagafirði um 2.30.
Er framleiðslukostnaður
Kröflu þvi mjög sambærilegur
við hagkvæmustu vatnsaflsstöðv-
ar.
Þvi er haldið fram, að með
virkjun Kröflu sé stigið of stórt
spor i einu og að við eigum að
virkja á þann veg, að afl og orka
sé fullnýtt um leið og aflstöðin
tekur til starfa.
Það er ekki hægt að fallast á
þetta viðhorf. Það myndi leiða af
sér næstum sifelldan orkuskort,
lama atvinnulifið og valda erfið-
leikum og óhagræði fyrir almenn-
ing. Fyrr á árum kom þetta allt of
oft fyrir. En sem betur fer hefur
önnur stefna orðið rikjandi. Dæmi
skal hér nefnt. Árið 1953 tók til
starfa Irafossvirkjun i Sogi með
31megavatta afli og jókst uppsett
afl þar með úr 23.6 MW i 54.6 MW
eða um rúm 130 af hundraði. Og á
sama ári var fullgerður annar á-
fangi Laxárvirkjunar með 8
megavöttum og óx aflið þá úr 4.6
MW i 12.6 eða um rúm 170%.
Þessi stóru framfaraspor urðu
til mikillar gæfu, næg,raforka var
fyrir hendi hin næstu ár, á Suður-
landi i 6 ár, á Norðurlandi i 7 ár.
Slik framsýni örvar framtak og
framfarir. Atvinnureksturinn
hefur öryggi fyrir orku á næstu
árum — getur gert áætlanir og
ráðist i nýjár framkvæmdir og
umbætur sem á orkunni byggj-
ast.”
Staðhæfingar
um halla
Þá gat ráðherra um stuðning
heimamanna við Kröfluvirkjun,
en sagði siðan:
„Það hefur verið staðhæft, að
reksturshalli Kröflu verði á ári 1
milljarður króna. Það er torvelt
að átta sig á þvi, hvernig þessi
furðufrétt er til orðin. Helzt hafa
menn komiztað þeirri niðurstöðu,
að hún sé þannig til komin, að
ráðgjafarverkfræðingar Kröflu-
nefndar hafa áætlað árleg útgjöld
Kröflu, þegar hún er fullgerð, um
einn milljarð króna, en höfundar
furðufréttarinnar og auðtrúa
blaðamenn hafa sleppt tekjum af
orkusölu Kröflu, sem eru áætlað-
ar nokkru hærri upphæð.
Er þetta eitt dæmi af mörgum
um fáránlegar fullyrðingar i
þessu máli.
En þegar menn höfðu búið til
þennan halla, með þvi að taka að-
eins útgjöldin, en sleppa tekjum,
þá var skammt i næstu staðhæf-
ingu: Halli hjá Rafmagnsveitum
rikisins verður lika einn milljarð-
ur, þá eru komnir tveir. Hér mun
lika hafa láðst að telja fram, m.a.
þann tekjustofn Rafmagnsveitna
rikisins, verðjöfnunargjaldið,
sem skilar á ári a.m.k. 700 mill-
jónum.
En Rafmagnsveitur rikisins
hafa ekki um ár, heldur áratugi,
átt við fjárhagsleg vandamál að
glfma. f þvi erindi um fjármál
raforkufyrirtækja, sem mest hef-
ur verið rangtúlkað og misnotað,
kemst Jóhannes Nordal svo að
orði:
„Hins vegar eiga Rafmagns-
veitur rikisins við ýmis sérstök
vandamál að glima, vegna
þeirra erfiðu verkefna, sem
þeim hefur verið fengin ihend-
ur. Er þar fyrst að telja raf-
væðingu sveitanna og annars
strjálbýlis, þar sem bæði stofn-
kostnaður og rekstrarútgjöld
eru miklu hærri en i þéttbýlli
hlutum landsins. Hefur Rarik
þvi i reynd verið falið hvort
tveggja i senn að reka raforku-
fyrirtæki á viðskiptalegum
grundvelli og að veita félags-
lega þjónustu i formi raforku-
dreifingar og frarnleiðslu langt
undir kostnaðarverði i þeim
landshlutum.þarsem aðstæður
eru erfiðastar.”
Nú voru blaðamenn búnir að
búa til halla á tveim vigstöðvum
og var hvor upp á milljarð. Mill-
jarður var orðinn móðins. Þess-
vegna kom þriðji milljarðurinn til
nú um helgina. Svo er mál með
vexti, að þegar fyrrverandi rikis-
stjórn gerði samning við landeig-
endur i Þingeyjarsýslu og Laxár-
virkjun, var þvi lofað, að byggður
skyldi laxastigi á kostnað rikis-
ins. Og nú fékk einn blaðamaður-
inn þá snjöllu hugmynd og lét
hana á þrykk út ganga, að laxa-
stiginn mundi kosta einn milljarð.
„Það er taxtinn”, sagði mætur
maður i Fjallkirkju Gunnars
Gunnarssonar.
Orkumál hafi
forgang
1 rauninni ættiekki að þurfa um
það að deila, að orkumálin, virkj-
un vatnsfalla og jarðhita, nýting
innlendra orkugjafa, verða að
hafa forgang. Þeirri stefnu hefur
margsinnis veriðlýst yfir af hálfu
rikisstjórnarinnar, og um þetta
virðast flestir landsmenn sam-
mála. En til þess að virkjanir
verði að veruleika og eðlileg þró-
un megi verða i þeim málum,
þarf einkum þetta þrennt:
lánsfé til langs tima,
aukið eigið fjármagn og.
raunhæfa verðlagningu á seldri
orku.
Ef lánamarkaðir erlendis eru i
öldudal eins og nú. lán litt fáanleg
nema til fárra ára, má ekki gefast
upp og leggja árar i bát, heldur
bregðast við með ábyrgð og
manndómi, finna leiðir og axla
byrðarnar. Það verður að taka
hinskammvinnulán, en stefna að
þvi að breyta þeim við fyrsta færi
og lengja þau með nýjum lántök-
um.
Afkoma og
lánstími
Þegar meta skal afkomu raf-
stöðvar, ræðst hún meðal annars
mjög af lánskjörum, einkum
Iánstima.
Raforkuver endast yfirleitt
langan aldur, eins og reynslan
sýnir. Elliðaárstöðin er orðin 55
ára og Ljósafossstöðin nær fer-
tug. Báðar eru i góðu gildi. Það er
eðlilegt og nauðsynlegt að lán til
byggingar rafstöðva séu til langs
tima, svo að endurgreiðsla stofn-
kostnaðar dreifist á áratugi. Það
er rangt að leggja slika byrði á
örfáum árum á eina kynslóð.
Sé þess krafizt, að skilað sé aft-
ur á 7 eða 10 eða 15 árum stofnfé
rafstöðva verður greiðslubyrðin
óhæfilega þung. Slik krafa er ó-
eðlileg og tiðkast hvergi i raf-
orkuiðnaði i öðrum löndum svo
vitað sé. Greiðslubyrði lána er
dreift sæmilega jafnt yfir eðlileg-
an endingar- eða afskriftatima.
Lán til Sogsvirkjana voru yfir-
leitt til 20 ára og stærsta lán til
Búrfellsvirkjunar var til 25 ára.
Fáist ekki lán til langs tima,
þegar mannvirkið er reist, verður
siðar að framlengja lán eða taka
ný lán til þess að lengja lánstim-
ann, endurfjármögnun er óhjá-
kvæmileg.
Þessi aðferð er iðulega viðhöfð
innanlands og utan. Ég vil nefna
nýlegt dæmi.
1 janúar 1974 var gengið frá láni
af hálfu Landsvirkjunar vegna
virkjunar Sigöldu. Lánsupphæðin
var 30 milljónir dala. Lánið er til
10 ára, afborgunarlaust fyrstu 7
árin, en greiðist siðan þannig:
3 millj. dala ár hvert 1981, ’82,
’83, en eftirstöðvar, 21 milljón
dala 1984.
Þegar samið var um þetta lán,
þótti ljóst, að breyta yrði greiðslu
þeirri, sem fram á að fara á árinu
1984. Þetta var rætt við lánveit-
endur, en ekki gengið frá þvi,
hvernig lánsbreytingin yrði.
Heildar virkjunarkostnaður er nú
áætlaður nær 13 milljarðar. Mið-
að við gengi dollars í dag er sú
greiðsla, sem fram á að fara á ár-
inu 1984 3.7 milljarðar isl. kr„ eða
rúm 28% af virkjunarkostnaði. I
áætlunum sinum gerir Lands-
virkjun ráð fyrir, að sú upphæð,
sem fellur i gjalddaga árið 1984
dreifist á f jögur ár.
En fyrirgreiðsla tilþessað létta
greiðslubyrði jafnvel af mjög
hagkvæmum virkjunum, hefur
einnig verið með öðrum hætti.
Þegar hefur rikissjóður veitt
Landsvirkjun svonefnd „vikjandi
lán”. Slik lán, sem Landsvirkjun
hefur tekið hjá rikissjóði eru tvö.
Það fyrra var tekið árið 1967, að
upphæð 200 millj. kr„ þar af 127
milljónir króna i isl. krónum, en
afgangurinn i erlendri mynt. Hið
Lionsfélagar kynna „Rauðu fjöðrina”. Frá vinstri Jóhann Briem, Gunnar Þormar, Jósep Þorgeirs-
son, sem er umdæmisstjóri Lionshreyfingarinnar hér á landi og Þorvaldur Þorsteinsson. Timamynd:
Róbert.
Lionshreyfingin:
Selur ,Rauðu' fjöðrina til styrktar
vangefnum
gébé—Rvik. — í annað skipti
mun Lionshreyfingin á Islandi
selja „Rauðu fjöðrina” að þessu
sinni til styrktar vangefnum.
Hreyfingin er tuttugu og fimm
ára á þessu ári og á siðasta
umdæmisþingi var ákveðið að
minnast þessara timamóta með
sameiginlegu átaki allra Lions-
klúbbanna á landinu, og munu
klúbbarnir selja „Rauðu fjöðr-
ina” hver i sinu byggðarlagi og
nágrenni þess. Hér á landi eru nú
starfandi sjötiu og tveir Lions-
klúbbar og i þeim eru um þrjú
þúsund félagar. Gert er ráð fyrir
að gengið verði i flest hús á land-
inu og „Rauða fjöðrin” seld.
Lionshreyfingin hefur áður
gengizt fyrir landssöfnun árið
1972 en þá var „Rauða fjöðrin”
seld i þágu sjónverndar. Var
fénu, sem nam um fimm milljón-
um króna, einkum varið til þess
að byggja upp fullkomna aðstöðu
fyrir augnsjúklinga á Landakots-
spitalanum og einnig voru keypt
tæki til sjónprófunar sem dreift
siðara var allt i erlendri mynt, að
upphæð 300 millj. kr.
Þessi lán eru þess eðlis, að
vextir og afborganir greiðast þá
fyrst, þegar hreinar tekjur að við-
bættum afskriftum ná þvi að vera
jafnar eða einum og hálfum sinn-
um hærri en heildargreiðsla
vaxta og afborgana af öðrum lán-
um.
Til þessa hafa hvorki afborgan-
ir né vextir verið greidd af lánum
þessum, en vextir bætzt viö höf-
uðstól. I árslok 1975 nam höfuð-
stóll þessara tveggja lána 1.446
milljónum króna.
1 annan stað verða eigendur
orkuvera, rikið og sveitarfélög,
að huga að þvi, hvernig unnt sé að
afla fjár til þess að leggja fram
fjármagn — ekki sem lánsfé,
heldur sem stofnfé. Til þess þarf
væntanlega að leita nýrra tekju-
stofna.
I þriðja lagi þarf að hagá g jald-
skrám orkuvera þannig, að þeim
gefist kostur á að safna nokkrum
sjóði til endurnýjunar og stækk-
unar. Borgarstjórn Reykjavikur
hefurhagað fjármálum Hitaveitu
Reykjavikur á þann veg. Hún hef-
ur hækkað gjaldskrá hitaveitunn-
ar á hálfuöðru ári úr 22.76 kr. fyr-
ir hvert tonn upp i 50 kr., eða um
rúmlega 120%. Það er að nokkru
leyti til þess gert að standa undir
stækkun þessa þjóðþrifafyrirtæk-
is.
Kynning og sölumennska
Ný viðhorf, ný vinnubrögð eru
nauðsynleg á mörgum sviðum. 1
orkumálum þarf að taka upp
skipulagða kynningu á þeim
möguleikum, sem raforkuver og
hitaveitur hafa upp á að bjóða, til
þess að leysa af hólmi erlenda
orkugjafa. Það þarf aðhvetja at-
vinnurekstur og einstaklinga til
þess að hverfa frá notkun oliu og
nota i hennar stað rafmagn, heitt
vatn og jarðgufu, þar sem þess er
kostur og það þarf að skýra,
hverra kosta er völ fyrir nýjar
iðnaðarhugmyndir. Hér er mikið
og þarft verk að vinna, mikilvægt
fyrir öll héruð þessa lands, en
mikilvægast fyrir islenzku þjóð-
ina alla.
var um allt land til að leita að
gláku á frumstigi, en gláka var þá
langtum útbreiddari hér en i
nágrannalöndum okkar.
Fé þvi, sem safnast mun þegar
„Rauða fjöðrin” verður seld dag-
ana 9„ 10. og 11. april n.k. á að
verja til tækja- og áhaldakaupa til
styrktar vangefnum i öllum
landshlutum. Vangefnir eru mjög
útundan i þjóðfélaginu og margt
skortir á aðbúnað þeirra. Is-
lendingar eru mjög vanþróaöir i
þessum málum i samanburði við
nágrannaþjóðirnar. Menntun og
aðstaða vangefnum til handa hér
á landi er mjög áfátt, t.d. njóta
þeir engrar tannlæknaþjónustu
og heimili þau sem eru starfrækt
hér, eru hvorki nógu mörg né
nógu vel að tækjum eða áhöldum
búin. Margvisleg verkefni biða
úrlausnar fyrir vangefna. Þeir
munu nú vera um fimmtán
hundruð talsins i landinu, en að-
Bretarnir o
Scylla F-71, Baechante F-69 og
Tartar F-133. Auk þess voru með
flotanum dráttarbátarnir States-
man og Euroman og birgðaskipið
Alvin. Eru Bretarnir greinilega
að flylja allan sinn flota smám
saman af Austf jarðamiðum.
Svæðinufyrir austan á Hvalbak
verður haldið opnu fyrir veiði-
þjcía næstu þrjá til fjóra daga.
Þar eru að minnsta kosti ein frei-
gáta, Andromeda og einn dráttar-
bátur.
Að það svæði verður aðeins onið
i örfáa daga til viðbótar þýðir að
vemdarskipin sem þarna eru,
munu fara vestur fyrir. Fyrir þá
togara, sem enn eru þar að veið-
um verður ekki um annað að gera
en færa sig vestur með vemdar-
skipunum eða hverfa af tslands-
miðum.
Ekki kemur til mála, að brezku
togararnir geti fiskað einskipa og
án aðstoðar herskipa vegna is-
lenzku varðskipanna. Einnig mun
það vafasamur leikur f> rir togar-
ana að fara án verndar ;oröur og
vestur með landinu.
1 gærkvöldi hafði ekkert frétzt
um hvort brezku togararnir héldu
sem leið lá vestur með eða stönz-
uðu i Reykjafjarðarálnum, sem
er alfriðaður fyrir veiðum.
eins er rúm fyrir fjögur hundruð
þeirra á stofnunum og á annað
hundrað eru á biðlista. Á Vestur-
og Austurlandi eru engin heimili
fyrir vangefna, en viðkomandi
aðilar á þessum stöðum hafa
ákveðið að beita sér fyrir bygg-
ingu heimila fyrir þetta fólk, t.d.
hefur þegar verið hafinn undir-
búningur að byggingu heimilis á
Egilsstöðum.
Þá er nauðsynlegt að byggja
skóla handa vangefnum, enda er
hægt að þjálfa þá ótrúlega mikið
ef byrjað er á unga aldri. Það
væri hægt að þjálfa þetta fólk til
ýmissa starfa og siðan gæti það
fengið atvinnu á vernduðum
vinnustöðum.
Það er von þeirra sem að söfn-
uninni standa, að almenningur
taki Lionsfélögum og aðstoðar-
fólki þeirra vel þegar þeir berja
að dyrum og bjóða fólki „Rauðu
fjöðrina” og stuðla þannig að
bættri aðstöðu vangefinna híér á
landi.
íþróttir O
Kolbeinn Kristinsson, ÍR ...14
(■unnar Þorvarðarss., Njarðv. . 14
Kjarni Gunnar, ÍS...........12
Torfi Magnússon. Val........12
Jón Jörundsson, ÍR.......... 7
Bjarni Jóhannesson, KH...... 6
Jónas Jóhanness., Njarðv.....2
Guðsteinn Ingimarss., AR.M. ... 1
Jón Héðinsson. ÍS .......... 0
Landsliðið hefur æft daglega að
undanförnu og hafa þeir Kristinn
Stefánsson og Birgir Orn Birgis
stjórnað æfingum liðsins. Allir
leikmannanna munu leika a.m.k.
einn af landsleikjunum þremur.
sem leiknir verða við Portúgala.
Fyrsti landsleikurinn fer fram i
Laugardaishöllinni annað kvöld
kl. 20 — en siðan fara hinir tveir
fram i Njarðvik á föstudagskvöld
og laugardag.
Strax að landsleikjunum lokn-
um verður valið 9 manna lið úr
landsliðshópnum. til að keppa á
Polar Cup. Tiundi maðurinn bæt-
ist siðan við hópinn. en það er
Simon ólafsson, sem er væntan-
legur hingað til landsins frá
Bandarikjunum 14. april og mun
hann þá byrja að æfa með lands-
liðinu. —SOS
Hólmarar fjöl-
menna í leikhús
MÓ—Reykjavlk. — Leikfélagið
Grimnir i Stykkishólmi
frumsýndi barnaleikritið
Drekann hása, á sunnudaginn
var við mjög góðar undirtektir
áheyrenda. Þann dag voru tvær
sýningar á Drekanum i Stykkis-
hólmi og var uppselt á þær báð-
ar. Einnig var þá sýning á leik-
ritinu Pétri og Rúnu en það leik-
rit hefur Grimnir sýnt að
undanförnu. Þennan dag sáu
fjórir af hverjum tiu ibúum
Stykkishólms leiksýningu hjá
Grimni.
Næstu sýningar á Drekanum
hása, verða i Logalandi i
Borgarfirði n.k. laugardag og
verður sýningin kl. 16.00. Þá um
kvöldið sýnir Leikfélagið
Grimnir svo leikritið Pétur og
Rúna i Logalandi.
Leikstjóri Drekans hása, er
Signý Pálsdóttir, en með hlut-
verk Drekans fer Gisli B.
Konráðsson. Aðrir leikendur
eru Hrafnhildur Axelsdóttir,
Friðrik Kristinsson. Ólafur Þor-
valdsson, Rannveig Sigurðar-
dóttir. Hrafnhildur Hrafnkels-
dóttir. Skúli Ingvarsson,
Hannes Stigsson og Þór
Sigurðsson.