Tíminn - 04.05.1976, Page 10

10
TÍMINN
Þriðjudagur 4. mal 1976.
Áætlað, að ríkisútgjöld aukist
um 6,1 milljarð umfram fjárlög
Sagt frá ræðu Matthíasar A. Mathiesen fjármálaráðherra vegna nýrrar
fjáröflunar m.a. til eflimgar landhelgisgæzlunnar
t gær mælti Matthias A.
Mathiesen f jármálaráðherra
fyrir stjórnarfrumvarpi um fjár-
öflun m ,a. i þvi skyni að efla land-
helgisgæziu, svo og fiskileit og
hafrannsóknir. Samkvæmt frum-
varpinu verður vörugjald hækkað
um 8%, eða úr 10% I 18%, og er
áætlað, að sú hækkun gefi af sér
1,6 milljarð króna, en aðrar ráð-
stafanir áframhaldandi skyldu-
sparnaður og ráðstafanir i
skattamálum 600 milljónir króna.
Þá er gert ráð fyrir þvi, aö aðrar
ráðstafanir i tengslum við frum-
varpiö, hækkun bensingjalds og
innflutningsgjöld af jeppabifreið-
um gefi 320 milljónir króna.
Matthlas Á. Mathiesen fjár-
málaráðherra fylgdi frumvarp-
inu úr hlaði og gerði grein fyrir
rikisf jármálunum. Fer hér á eftir
útdráttur úr ræöu ráðherrans.
Ríkisf jármálin
1975-1976
„Siðastliðin tvö ár hafa verið
timi jafnvægisleysis I fjármálum
rikisins. Annað áriö I röð varö
verulegur greiðsluhalli hjá rlkis-
sjöði á árinu 1975 og ljóst er, að
skuldasöfnun rikissjóðs hjá
Seölabankanum átti sinn þátt I að
viðhalda umframeftirspurn
innanlands og umframkaupum
erlends gjaldeyris.
Endanlegar tölur um afkomu
rikissjóðs fyrir áriö 1975 liggja
ekki fyrir ennþá, en ljóst er að
gjöld umfram tekjur árið 1975
uröu 6,4 milljaröar kr. Bráöa-
birgðatala um innheimtar tekjur
er 49,7 milljarðar kr. en útgjöld
56,1 milljarður kr.
Innheimtar tekjur rikisins 1975
voru um 39% hærri en árið áður.
Hlutdeild beinna skatta i rikis-
tekjum hefur enn minnkað. Árið
1973 voru tekju- og eignaskattar
tæp 23% af rikistekjum, 16% áriö
1974 og 12,5% 1975. Stafar þessi
lækkun hlutfallsins áriö 1975 bæöi
af lækkun tekjuskatts i april og
aukinni notkun óbeinna skatta.
I heild jukust rikisútgjöld 1975
um 45% frá fyrra ári samanboriö
við um 35% aukningu verðmætis
þjóðarframleiöslunnar. Hlutfall
rikisútgjalda af þjóðarfram-
leiöslu hækkaði þvi úr 29% 1974 i
30.3% 1975. Hlutfallsleg skipting
útgjalda eftir helztu útgjalda-
flokkum varð svipuð og árið áður.
Um helmingi rikisútgjalda var
variö til félagsmála, en um þriðj-
ungi til atvinnumála — þ.m.t.
niöurgreiðslur sem námu tiunda-
hluta heildarútgjalda rikissjóðs.
A árinu 1975 breikkaði bilið
milli tekna og gjalda og horfur
um framvindu útgjalda og tekna
rikissjóðs á þessu ári eru nú
þannig, að ljóst er að nokkur
hætta er á að framhald verði á
hallabúskap rikissjóðs verði ekki
spyrnt við fótum. Aframhaldandi
halli á rikisbúskapnum samrým-
ist ekki þeirri almennu stefnu i
efnahagsmálum, sem rikisstjórn-
in hefur markað, þ.e. að minnka
viöskiptahallann verulega á
þessu og næsta ári og draga úr
hraða veröbólgunnar. Þess vegna
er óhjákvæmilegt aö tryggja með
sérstakri löggjöf fjárhagslegt
svigrúm til þess að efla land-
helgisgæzluna og fiskileit og haf-
rannsóknir vegna framvindu i
landhelgis- og sjávarútvegsmál-
um. Þetta farumvarp er til þess
flutt aö þessar brýnu skyldur
megi rækja eins og þarf, án þess
aö tefla fjárhagslegu jafnvægi i
landinu i hættu af þeim sökum.
Jafnframt er nauðsynlegt að
treysta fjárhagsstöðu rikissjóðs
almennt.
Frá þvi fjárlög fyrir árið 1976
voru afgreidd hafa forsendur
þær, sem lagðar voru til grund-
vallar þeim lögum breytzt i
veigamiklum atriöum. Niður-
staða tekjuhliðar fjárlaganna var
60.3 milljarðar kr. Tekjuáætlunin
hefur siöan verið endurskoðuð,
einkum með tilliti til mats á
áhrifum kjarasamninga á þróun
þjóðarútgjalda. Endurskoðun
innheimtuspár sýnir að innheimt-
ar tekjur rikissjóös i ár muni
verða 64,3 milljarðar króna en
það er 4 milljaröa hækkun frá
fjárlögum.
Gjöld skv. fjárlögum námu 58,9
milljörðum kr. Gjaldaauki
umfram áætlun fjárlaga vegna
tillagna um aukna fjárveitingu til
landhelgisgæzlu og fiskverndar
og vegna verðlags- og launa-
breytinga nemur 6.1 milljöröum
kr. Halli á lánahreyfingum mun
að llkindum verða 0.1 milljarður
kr. umfram áætlun.
An sérstakra ráðstafana yröi
greiðsluafkoma rikissjóðs á þessu
ári þannig 2,2 milljörðum króna
iakari en að var stefnt við
fjárlagaafgreiðslu. Meginástæö-
ur þessa eru annars vegar stór-
aukin umsvif Landhelgisgæzl-
unnar, fyrirsjáanleg útgjöld viö
leit nýrra fiskimiða, tilraunir viö
að afla og nýta aörar fisktegundir
en til þessa hefur veriö gert svo
og útgjöld vegna ráðstafana til að
koma I veg fyrir ofnytjar tiltek-
inna veiðisvæða.
Hins vegar gætir beinna og
óbeinna áhrifa almennra launa-
samninga og verðlagsbreytinga
mjög á útgjöld rikissjóðs. Laun
starfsmanna rikisins hafa hækk-
að og munu hækka meö svipuð-
um hætti og samið hefur verið um
á almennum vinnumarkaöi. t
kjölfar almennra launahækkana
fylgir hækkun bótagreiöslna al-
mannatrygginga, auk þess sem
hækkandi verðlag hefur
óhjákvæmileg áhrif á útgjöld
rikissjóðs.
Greiðsluáætlanir
1976
Þegar eftir setningu fjárlaga
fyrir árið 1976 var hafizt handa
við gerð mánaðarlegrar greiðslu-
áætlunar tekna og gjalda allra
rikisstofnana á árinu og var þessi
áætlun tilbúin i byrjun febrúar.
Gjaldaáætlunin er sundurliðuð
eftir einstökum ráöuneytum og
stofnunum og tekjuáætlunin er
gerö sérstaklega fyrir alla helztu
tekjustofna. Áætlanir sem þessar
eru forsenda þess aö ná betri
stjórn en verið hefur á útgjöldum
rikissjóðs á fjárlagaárinu og ger-
ir munauðveldara en ella að
Matthias Á. Matthiesen fjár-
málaráðherra.
fylgjast með þróun rikisfjármála
og bregöast skjótt við, þar sem
frávik frá áætlun koma I ljós.
Efling Landhelgis-
gæzlunnar
Hin mikla aukning á starfsemi
Landhelgisgæzlunnar hefur
óhjákvæmilega i för með sér, að
fjárveiting á fjárlögum muni
hvergi duga, og er sýnt, að 500 m.
kr. vanti á til að standa undir
kostnaöi viöaukinn rekstur, þ.mt.
aukning leiguflugs og leiga skipa,
svo og til tækjaöflunar til skipa og
flugvéla og vegna aukningar á
launakostnaði vegna nýrrakjara-
samninga. Fjárþörf gæzlunnar
umfram fjárlög getur numiö 750
m.kr. á þessu ári.
Fiskileit og
hafrannsóknir
Stórauka verður fiskileit vegna
minnkandi þorskgengdar. Slik
fiskileit verður ekki framkvæmd
með þeim skipakosti, sem Haf-
rannsóknastofnunin ræður yfir.
Taka verður á leigu nokkur fiski-
skip eða ábyrgjast útgerö slikra
skipa. Til þessa verkefnis, svo og
markaðs- og sölumála og til eftir-
lits með veiðum og veiöarfærum
er taliö að verja þurfi I heild 250
m.kr. Hér skiptir höfuðmáli aö
skapa fjárhagslegar forsendur
fyrir virkri viðleitni til þess að
finna og nýta nýja fiskistofna og
vernda þá sem fyrir eru.
Horfur í
ríkisf jármálum
Rikisútgjöld. Aætlað er, að út-
gjöld rikissjóðs aukist um 6,1
milljarökr. umfram fjárlög. Þar
af er taliö, að ætla þurfi 1.000 m.
kr. til Landhelgisgæzlu og
friðunaraðgerða. Þá er áætlað, aö
launagreiðslur rikissjóðs muni
aukast um rúmar 1.500 m.kr.
vegna launahækkana opinberra
starfsmanna. Ahrif kjara-
samninganna koma bæði fram i
auknum launakostnaði og aukn-
ingu útgjalda almannatrygginga.
Vegna orðinna og fyrirsjáanlegra
hækkana á tryggingabótum i
kjölfar launahækkana á árinu er
áætlað að útgjöld til h'feyristrygg-
inga aukist um 1.300 m. kr. i' ár.
Þá þarf einnig að sjá fyrir rúm-
lega 900 m. kr. hækkun á kostnaö-
arhluta rikissjóðs viö sjúkra-
tryggingar. Áhrifa verðlags-
hækkana mun að sjálfsögðu gæta
i rikisútgjöldum og i heild hafa
þau áhrif verið metin til tæplega
900 m. kr. kostnaðarauka rikis-
sjóðs I ár.
Þá þarf að auka fjárveitingar
til hafnamála og landbúnaðar-
mála um rúmar 400 m. kr. i ár,
einkum vegna aukinna framlaga
til hafnargerðar i Þorlákshöfn og
Grindavik.
Ríkistekjur
Áætlun um innheimtu rikis-
tekna hefur nú verið endurskoðuð
meö hliösjón af nýjustu vitneskju
um verðlags- og launabreytingar
i ár og áhrif þeirra á þjóöarút-
gjöld. Ehdurskoöun sýnir aukn-
ingu tekna af þeim stofnum sem
ráðast af veltu, einkum sölu-
skatti, en á móti vegur að nú er
reiknað meö að þjóðarútgjöld aö
raunverulegu verðgildi dragist
nokkuö saman. Horfur eru á að
innflutningur dragist meira
saman en áður var reiknað með
en vegna gengissigs að undan-
förnu er áætlað að tekjur af aö-
flutningsgjöldum aukist nokkuð.
Þá er og reiknað með nokkru
meiri tekjum ÁTVR en áöur.
Loks er gert ráð fyrir, að ýmsar
aðrar tekjur, sem fylgja verð-
lags- og launabreytingum, hækki
nokkuð frá áætlun fjárlaga, en á
hinn bóginn eru ekki horfur á að
beinir skattar, einkum tekju-
skattur, hækki umfram fjárlaga-
tölur. Gert er þvi ráð fyrir að
tekjur rikissjóðs á þessu ári fari
að öllu óbreyttu um 4 milljaröa
kr. fram úr áætlun fjárlaga.
Fjárhagsvandi
ríkissjóðs
Samkvæmt þeim tölum sem
hér hafa veriö raktar, eru nú
horfur á aö rikisútgjöld verði um
600 m. kr. umfram tekjur á þessu
ári. 1 fjárlögum þessa árs var
gert ráð fyrir að jöfnuður lána-
hreyfinga yrði neikvæður um
rúmar 1.100 m. kr. en að auki
verður nú að ætla fyrir um'100 m.
kr. halla til viðbótar, einkum
vegna gengisbreytinga að undan-
förnu. Fjárvöntun rikissjóðs er
þvi nú áætluö nema um 1.800
m.kr.
Viö afgreiðslu fjárlaga fyrir ár-
ið i ár var lögð á það rik áherzla
að rlkisfjármálunum yrði beitt
markvisst til þess að tryggja
framgang efnahagsstefnu rikis-
stjórnarinnar, ekki sizt til aö
draga úr viðskiptahallanum við
útlönd, enda var þá ljóst, að frek-
ari halla en gert var ráð fyrir i
þjóðhagsspá og lánsfjáráætlun
yrði alls ekki mætt með aukinni
skuldasöfnun erlendis. Af þessum
sökum er nauðsynlegt að leysa
fjárhagsvanda rikissjóðs með
innlendri fjáröflun þannig aö
jafnvægi i ríkisbúskapnum verði
tryggt. Ráðstafanir samkvæmt
frumvarpinu ber jafnframt aö
skoða i samhengi við nýlegar
ákvarðanir Seðlabankans i
peningamálum sem teknar voru
eftir viöræður við rikisstjórnina.
Með þeim var að þvi stefnt að ná
þolanlegu jafnvægi á fjár-
magnsmarkaöi og tryggja getu
bankakerfisins til þess að sinna
brýnustu rekstrarfjárþörfum at-
vinnuveganna. Eigi þessi árang-
ur að nást er nauðsynlegt aö
tryggja hallalausan rikisbúskap.
Fjáröflun samkvæmt
frumvarpinu
1. Hiö sérstaka vörugjald hækki
úr 10% i 18% og haldist þannig
til loka þessa árs. Tekjuauki
rikissjóðs er áætlaður 1.600
millj. kr. Þar af er áætlað aö
verja allt að 1.000 m.kr. til
eflingar landhelgisgæzlu og
friðunarráöstafana.
2. Greiöslur rikissjóðs vegna
skattafsláttar upp i útsv. verði
takmarkaðar. Komið verði i
veg fyrir að ákvæði skattalaga
um persónuafslátt verði til þess
að sveitarfélögin taki almennt
að.i nota lifeyristekjur og lág-
ar tekjur námsmanna sem
álagningarstofn úrsvars enda
er það I andstöðu viö tilgang
laganna svo og þá stefnu sem
sveitarfélögin hafa lengst af
fylgt. Er taliö að þessi breyting
bæti greiösluafkomu rikissjóös
um allt aö 300 m. kr. i ár.
3. Skyldusparnaöur veröi áfram
5%. Fjárhæðir til frádráttar frá
skattgjaldstekjum áður en til
álagningar kemur eru þó
hækkaöar i þvf skyni að skyldu-
sparnaður sem hlutfall af tekj-
um verði nokkurn veginn
óbreyttur. Aætlað er að inn-
heimta skyldusparnaðar geti
numið um 300 m. kr.
Önnur fjáröflun f
tengslum við
frumvarpið
Birt verður reglugerð um
hækkun bensingjalds um kr. 1,59
Framhald á bls. 15
Alþýðuflokkurinn vill,
að ríkisstjórnin fari fró
Viðbrögð stjórnarandstæö-
inga við frumvarpi rikis-
stjórnarinnar voru yfirleitt á
þann veg, að þeir viðurkenndu
þörfina á aukaframlagi til
landhelgisgæzlunnar og fisk-
verndar, en gagnrýndu þá fyr-
irætlan, að hluti vörugjaldsins
yröi ekki reiknaöur inn i visi-
tölu, og hefði þar af leiöandi
ekki áhrif á „rauða strikiö”.
Af hálfu stjórnarandstæð-
inga töluðu Siguröur Blöndal
(Ab). Gyifi Þ. Gislason (A),
Karvel Pálmason (SFV) og
Eðvarð Sigurðsson (Ab).
Gylfi Þ. Gislason geröi grein
fyrir sérstakri ályktun Al-
þýöuflokksins svohljóðandi:
„Þingflokki Alþýöuflokksins
er ljós nauðsyn þess að aíla
verulegs fjár til þess að efla
landhelgisgæzluna og auka
fiskileit og hafrannsóknir.
Hann er þvi reiðubúinn til þess
að samþykkja það ákvæði
frumvarps til laga um fjáröfl-
un til landhelgisgæzlu og fisk-
verndar, rikisfjármál og
fleira, sem lýtur aö 1000 millj.
kr. fjáröflun vegna land-
helgisgæzlunnar, fiskileitar og
hafrannsókna meö timabund-
inni hækkun á vörugjaldi 113%
á þessu ári, en þó með þvi skil-
yröi aö Sú hækkun raski ekki
gildandi kjarasamningum
varöandi visitölubætur.
1 frumvarpinu felast hins-
vegar álögur, sem eru langt
umfram þessa fjárþörf og er I
þvi ekki gert ráö fyrir, að
rflrissjóöur leggi neitt á sig i
sparnaöarskyni. Þingflokkur
Alþýöuflokksins telur, að
rflrissjóði beri aö mæta hluta
af þeim vanda, sem hér er um
að ræða, meö eigin sparnaði
og er reiöubúinn til þess aö
samþykkja framlengingu
skyldusparnaðarins, enda
veröi þá afgangi fjárhags-
vandans, sem næmi um 500
millj. kr., mætt með sparnaði i
rflrisútgjöldum. Þá telur þing-
flokkurinn ekki koma til mála,
að breyta nú fjögurra mánaða
gömlum ákvöröunum Alþingis
i fjárlögum varöandi vega-
mál.
Frumyarpiö I heild ber þess
ljósan vott, að rikisstjórnin
ræður aö engu leyti viö þann
vanda, sem við er að etja I
efnahagsmálum þjóðarinnar.
Þingflokkur Alþýðuflokksins
telur, að nú sé svo komiö, að
rflrisstjórninni beri að segja af
sér og reyna eigi myndun
starfshæfari og ábyrgari
rikisstjórnar, en aö öörum
kosti virðist ekki um annaö að
ræða en aö gefa þjóöinni kost á
að taka afstöðu til núverandi
rflrisstjórnar með þvi að rjúfa
þing og efna til nýrra kosn-
inga.”