Tíminn - 04.05.1976, Page 11

Þriðjudagur 4. maí 1976.
TÍMINN
n
Útgefandi Framsóknarfiokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Augiýsingastjóri:
Steimgrimur Gisiason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhús-
inu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —• aug-
lýsin_gasfmi 19523. Verð I lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr. 1000.00 á mánuði. Biaðaprent h.f.
Krókaleiðir Björns
„Faðir minn átti fagurt land”, segir i kvæðinu.
Ekki er ósennilegt, að sumum, sem hlýddu á
Lækjartorgsræðu Björns Jónssonar, forseta
Alþýðusambands Islands, hinn 1. mai, hafi flogið
þessi ljóðlina i hug.
Björn brýndi mjög fyrir fólki, að verkalýðs-
samtökin yrðu að keppa að meiri pólitiskum
völdum i landinu. Fyrir fáum misserum hafði hann
sjálfur lykilinn að stjórnarráðinu i hendi sér. En
hann fleygði þeim lykli frá sér, án þess að horfa i,
hvað af þvi flaut. Hann var ráðherra i vinstristjórn
og fór þar með málefni, sem mjög vörðuðu verk-
lýðshreyfinguna. I krafti þessarar aðstöðu lá
honum i lófa að gæta hagsmuna verkalýðsins i
rikisstjórn, sem gerði sér far um að búa eins vel að
vinnandi fólki i landinu og afkoma þjóðarinnar
leyfði. Björn Jónsson átti fagurt land, ef hann
aðeins vildi standa við hlið þeirra, sem bundizt
höfðu samtökum um vinstristjórnina, likt og
einboðið sýndist, að þessi föðurlegi forseti Alþýðu-
sambandsins gerði.
En hann kaus að fara aðra leið. Hann splundraði
vinstristjórninni. Sá flokkur, sem hann gekk i eftir
það herhlaup sitt, mátti prisa sig sælan, þótt við
alþýðu sé kenndur, að smjúga með naumindum
með fáeina menn inn um gáttir þinghússins.
Sjálfur lenti hann utan dyra, og ekki mun hann hafa
lært svo mikið af þeim úrslitum að hann legðist á þá
sveif, að vinstristjórnin yrði endurskipulögð á
breiðari grundvelli en áður. Hann varpaði frá sér
hinu fagra landi og vildi ekki, að það væri endur-
heimt.
1 sögufrægri orrustu var spurt, hvað brostið hefði
svo hátt. „Noregur úr hendi þér, konungur”, var
svarað að bragði. Svipað gerðist, I likingum talað,
þegar Björn Jónsson kollvarpaði vinstristjórninni
og lét lönd og leið, hvaða rikisstjórn tæki við af
henni. Með þvi hnekkti hann sjálfur pólitiskri
valdastöðu verklýðshreyfingarinnar. Það er fyrst
nú, að hann bliknar og telur illa farið, að itök hennar
á stjórnmálasviðinu séu ónóg.
Stundum er sagt, að vegir hins hæsta séu órann-
sakanlegir. Ekki er Bjorn Jónsson drottinn allsherj-
ar né hans igildi. En vegir þessa forseta Alþýðu-
sambandsins eru dularfullir og undarlega krókóttir.
Hann vildi ekki brjótast það beint eins og segir i
kvæði Þorsteins Erlingssonar. Hann tók krókana og
gaufið fram yfir þá leið, sem honum var auðvelt,
að ganga i þágu hins vinnandi fólks.
Undir suðrænni sól
Það rofaði til i álfu okkar, þegar einræðisstjórn-
inni i Portúgal var kollvarpað, og þó að margt hafi
gengið þar brösótt, er einskis að sakna frá for-
tiðinni. Það eru aðeins fæðingarhriðir frelsisins.
Nokkru siðar geispaði einræðisherra Spánar
golunni. En frelsissólin er enn lágt á lofti i þvi landi.
Þar er enn lögregluriki, og þar var 1. mai dagur lög-
reglunnar með fangelsanir og frelsissviptingu. En
það er von góðra manna, að þjóðum Spánar takist
innan tiðar að bylta af sér möru harðstjórnarinnar.
J. H.
Slökun spennu og hug-
myndofræðileg rök
Vladimir Lomeiko, APN, túlkar
sovézkar hugmyndir
Sovétmenn hafa ekki, likt og Ford Bandarikjaforseti, tekið orðið
detente út af notkunarlista sinum. Viðhorf þeirra eru að nokkru
skýrð i grein þeirri sem hér fylgir.
FÆR slökunarstefnan þrif-
izt við hiiðina á hugmynda-
fræðilegum deilum og átök-
um? Afstaða Sovétrikjanna er
óbreytt: Ilugmyndafræðileg
átök hverfa ekki, þó að slakni
á hinni alþjóðlegu spennu i
heiminum. Þetta er hugiæg
staðreynd. Mismunandi
heimsstefnur leiða af sér hóp
með mismunandi skoðanir,
stefnuskrár og stöðuga
viðleitni eins til að breyta af-
stöðu hins. Þetta er óhjá-
kvæmilegt. Það er svo annað
mál, á hvern hátt hin hug-
myndafræðilega barátta er
háð innan ramma slökunar-
stefnunnar.
Slökun.sem andstæða kalda
striðsins, þýðir jákvæða utan-
rikisstefnu i anda kenning-
arinnar um friðsamlega sam-
búð. Ef maður viðurkennir, að
friðsamleg sambúð rikja með
mismunandi þjóðfélags- og
efnahagskerfi sé á þessari at-
ómöld hinn valkosturinn við
hliðna á sjálfsmorði atóm-
striðs, er rökfræðilegt fram-
hald þess þankagangs, að
skynja nauðsynina á slökun.
35 mismunandi riki I Evrópu
og Ameriku undirrituðu
friðarsamkomulagiö i
Helsinki einmitt vegna þess,
aðþau sáu i slökunarstefnunni
beztu framkvæmd friösam-
legrar sambúöar. Með undir-
skrift sinni undir lokasam-
þykktina höfnuðu þau kalda
striðinu i alþjóðlegum sam-
skiptum.
Við styöjum, að þessar
skuldbindingar séu fram-
kvæmdar á öllum sviðum,
pólitiskum sem efnahagsleg-
um, en einnig á sviði menn-
ingarmála, upplýsingamiöl-
unar og samskipta. 1 okkar
skilningi býður slökun upp á
þá möguleika að auka sam-
skipti þjóða, án þess að krefj-
ast þess, að hinn aðilinn breyti
rikjandi hugmyndafræði. Hins
vegar reyna ýmsir aðilar á
Vesturlöndum að túlka slökun
sem pólitiska hagsmuni
sósiölsku landánna, sem
vesturveldin veröi að 'borga
fyrir með tilslökunum i hug-
myndafræði stjórnmálanna.
TIL ERU þeir hópar, sem
krefjast þess i þágu slökunar-
stefnunnar, að kommúnista-
flokkar i Vestur-Evrópu hætti
baráttu sinni fyrir þjóðfélags-
breytingum og gegn núver-
andi pólitfskri stööu. Þeir
álita, að sú staðreynd, að æ
fleiri kjósa kommúnista, sér-
staklega i Italiu og Frakk-
landi, sé hættuleg framsókn
kommúnistastefnunnar. Þeir
kalla alþjóðahyggju okkar og
samúö með skoðanabræðrum
okkar pólitiska ihlutun. A
meðan þeir blása upp mold-
viðri út af sókn kommúnista I
Vestur-Evrópu, veita and-
kommúnistar gagnbyltingar-
öflunum I Portúgal eða aftur-
haldsöflunum i ltaliu og
Frakklandi efnalegan og sið-
ferðilegan stuðning. Þeir
krefjast i nafni slökun-
arstefnunnar, að við sýn-
um þeim öflum umburð-
arlyndi, sem hafna slökun og
kynda undir illindi og
deilur, sem þeir styðja að
baki með ráö og dáð. Þau
sömu öfl, sem deila á sósíal-
demókrata fyrir samstarf við
kommúnistaflokka eða hafa
sjálf bannað kommúnistum i
landi sinu að fara með stjórn-
sýslu eða kennslustörf (eins og
t.d. i Vestur-Þýzkalandi),
skora á okkur aö sýna um-
burðarlyndi gagnvart andófs-
mönnum. Þetta er ekki rök-
rétt, svo ekki sé talað um tvi-
skinnungsháttinn.
Við styöjum hugmynda-
fræðilega baráttu, ef hún er
háð á málefnalegum grund-
velli.en ekki með þvingunum,
ógnunum eða ofbeldi. Við
erum á móti þvi að þvinga upp
á aðra siðvenjum og hug-
myndafræði, sem þeir ekki
óska.
PERSÓNUFRELSI einstakl-
ings þýðir einnig valfrelsi.
Þetta er undirstaðan undir
sjálfstæði einstaklingsins og
fullveldi þjóðar. En þaö eru
ennþá hópar manna, sem vilja
kenna öðrum siðina, segja
þeim, hvað lesa skuli, hvað
gildismat skuli hafa, hverju
trúa, hvað elska eða fordæma.
A þessari öld, öld visinda- og
tæknibyltingar, er útilokað að
stöðva upplýsingastreymi.
Sovétbúar hlusta á fjölda mis-
munandi útvarpsstöðva, lesa
timaritin America og Anglia á
rússnesku, og mörg önnur rit á
erlendum tungumálum. A ári
hverju eru gefnar út bækur
eftir erlenda höfunda svo
hundruðum skiptir. og fjöldi
erlendra kvikmynda er sýnd-
ur. Yfir tvær milljónir Sovét-
borgara ferðast til útlanda ár
hvert. Þeir skoða sig um og
gera samanburð. Þegar heim
er komið, er sagt: I austur eða
vestur, bærinn minn er beztur.
pað er verst, aö ekki skuli
fleiri ibúar i vestri ná útvarps-
stöðvunum „Liberty” og
„Free Europe” og heyra,
hvaö þar er sent út á rúss-
nesku og öðrum tungumálum
þjóða Austur-Evrópu. Þeir
myndu varla trúa eigin
eyrum, svo miklum ósannind-
um og áróðri er dengt yfir
sósiölsku löndin. Er ekki meö
þvi veriö að misbjóða sjálfs-
virðingu okkar? Framkallar
þetta ekki tortryggniog reiði i
garö Vesturlanda?
Við opnum dyr okkar öllum
þeim, sem heimsækja vilja
land okkar með útrétta hönd
og f góðum tilgangi. En við
höldum þeim utan dyra, sem
vilja kynda undir elda fjand-
skapar og tortryggni, sem ala
á striðsæsingum og þjóðernis-
rembingi, stjórnmálalegum
og trúarlegum fordómum.
Sem baráttumenn fyrir frið-
samlegri sambúð rikja styðj-
um við hugmyndafræðileg
átök á friðsamlegan hátt, en
ekki með vopnavaldi. Sú stað-
reynd, að báðir aðilar eru
fuílvissir um ágæti sinnar
stefnu, þarf ekki að hindra, að
hægt sé sameiginlega að
finna leiðir til samstarfs og
bættrar sambúöar. Það, sem
skiptir máli er, að samstarf á
stjórnmálalegu og efnahags-
legu sviði, engu siður en gagn-
kvæmt upplýsingastreymi eða
samstarf á sviði ferðamála, sé
grundvallað á virðingu fyrir
fullveldi, lögum og siðvenjum
hvers rikis.