Tíminn - 04.05.1976, Blaðsíða 13
12
TÍMINN
Þriðjudagur 4. maí 1976.
Þriðjudagur 4. maí 1976.
TÍMINN
13
útbreiddir alls staðar þar sem
hreinlæti er ábótavant. And-
stætt ýmsum snýkjudýrasjúk-
dómum, sem berast með skor-
dýrum eða ormum, eru þessir
sjúkdómar vlðar en I hitabelt-
inu. Þeir sjúkdómar, sem ber-
ast með loftinu, svo sem inflú-
ensa og berklar, hafa góð skil-
yrði til aö ná sér niöri i yfirfull-
um skúraborgunum. Og önnur
veikindi, svo sem holdsveiki
geta breiðzt út, vegna þess hve
samneyti fólks er náið i þessum
braggahverfum.
Stundum verður þaö aðeins til
hins verra, þegar reynt er að
koma á vissum grundvallar-
reglum I sambandi við heil-
brigði og þrifnað. Útisalerni og
vatnskranar, þar sem eru engin
niðurföll eru viða I Dombay og
Kalkútta klakstöðvar moskitó-
flugunnar Culex fatigans, sem
ber orminn, sem veldur „fila-
veiki”, sjúkdómi sem einkenn-
ist af þvi aö fæturnir bólgna upp
og verða eins og blöðrur. Taliö
er að 120 milljónum manna I
Indlandi stafi hætta af þessari
moskitóflugu.
Hættan á afbrigðum
Ef fátækrahverfi þriöja
heimsins heföu aöeins i för með
sér vesöld Ibúa sinna, gætu Ibú-
ar hins vestræna heims látiö sér
nægja að hafa slæma samvizku
þeirra vegna. En vegna stór-
aukinnar flugumferðar og þess,
að hver einasti sjúkdómur, sem
þar þrifst, getur hvenær sem er
myndaö afbrigði, sem eru miklu
illkynjaðri, eru skúraborgirnar
sifellt meiri ógnun við heilbrigöi
allra jaröarbúa. A ráöstefnu,
sem Alheimsheilbrigöissamtök-
in héldu I Kaupmannahöfn 1974
komust menn aö þeirri niöur-
stööu, aö sjúkdómar á borö viö
taugaveiki, blóökreppusótt,
kóleru og örveirusjúkdómar
muni berast I auknum mæli til
Evrópu með ferðafólki. Nú þeg-
ar eru „flutt inn” miklu fleiri
taugaveikitilfelli til Englands,
en tilfellin eru sem koma upp i
landinu. Fjórtán Evrópulönd
skýröu frá aö malarfu heföi
oröiö vart meöal ibúanna 1973.
Samanlagður fjöldi þeirra sem
veiktust var næstum 1500, sem
voru tvöfalt fleiri tilfelli en áriö
1967.
Sérfræöingar segja aö sjúk-
dómar, sem berast til iönaðar-
landanna, veröi tæpast aö far-
sóttum. Hreinlæti er of mikiö til
að svo veröi, og þær rottur og
skordýr, sem breiöa sjúk-
dómana út, eru ekki til staðar.
Inflúensufaraldrar
önnur mikil hætta er sú, að
þær lifverur, sem valda sjúk-
dómunum, komi fram meö ný
afbrigöi viö þau hagstæöu skil-
yröi, sem þeim eru búin i skúra-
boigunum. Taugaveikibakteri-
ur sýna stööugt meiri mótstööu
gegn fúkkalyfjum, og lifverurn-
ar sem valda vissri tegund blóö-
kreppusóttar, hafa nú oft mikla
mótstööu gagnvart brenni-
steinssamböndum.
Inflúensa hefur veriö orsök
ýmissa mannskæöustu farsótta,
sem geisað hafa i heiminum —
þannig dóu 20 milljónir manna
1919. Inflúensuvirusinn myndar
stööugt ný afbrigði, sem eölilegt
ónæmi er ekki til gagnvart, og
þaö er ástæðan fyrir þvi, að
næstum á hverjum vetri verður
vartstærri eða minni inflúensu-
faraldra.
Ógnir þotualdar
Til allrar hamingju virðast
illkynjaöir sjúkdómar ekki eins
auöveldlega mynda ný afbrigöi.
En hin svokallaö E1 Tor kólera
breiddist út um nær allan heim
siöast á fyrri áratug og fyrst á
þessum einmitt vegna þess aö
bakteriurnar gátu lifaö utan lif-
færanna i töluvert lengri tima,
en venjulegar kólerubakteriur
gera. Þess vegna gátu E1 Tor
bakteriur breiðzt út með smit-
berum, sem ekkihöfðu einkenni
veikinnar —fólki, sem ekki varö'
ljóst aö þaö haföi smitaö aöra.
Fræöilega séö geta holdsveiki,
berklar og aðrir sjúkdómar
einnig myndaö nýjar sjúkdóms-
geröir, sem er erfitt aö finna.
Þaö væru miklar ýkjur aö
segja, aö skúraborgirnar séu
eins og eldfjall, sem er aö þvi
komiö aö spú banvænum sjúk-
dómum yfir alla heimsbyggö-
ina. En þaö væri lika heimsku-
legt, aö láta sem af þeim stafi
engin hætta — hætta, sem getur
verið komin frá skúraborgum
þriöja heimsins til Evrópu eða
Noröur-Ameriku á skemmri
tima en sólarhring meö þotu-
flugi.
Skúraborgirnar eru
ógnun vi
alla
heimsbyggðina
Bragga- eöa skúrahverfin,
sem spretta upp með örskots-
hraöa I útjöörum stórborga
þriöja heimsins, eru ekki aöeins
gróörarstia fyrir farsóttir, sem
ógna þeim tugum þúsunda
manna, sem I þessum hverfum
búa. Skúrahverfin stofna öllum
jaröarbúum i hættu, að þvi er
Colin Tudge visindalegur rit-
stjóri brezka timaritsins
„World Medicine” ritar. Meira
en 400 milljónir manna ferþast
meö flugvélum á hverju ári, en
þaö hefur i för meö sér, aö ban-
vænt smit getur borizt frá Bom-
bay til New York eöa Kaup-
mannahafnar á skemmri tima
en sólarhring.
A sama tima og menn efna til
herferða gegn velþekktum sjúk-
dómum svo sem malariu og
kúabólu, látum viö þróast meöal
okkar stærstu og hættulegustu
gróðrarstiur smitbera, sem
sagan getur um — en jafnframt
eru nú til stórvirkustu hjálpar-
gögnin til aö breiöa út smit.
Flugvélarnar sjá um út-
breiðsluna. Meira en 400
milljónir manna feröast ár
hvert með flugvélum og geta
séö um aö ný tegund smits ber-
ist frá Bombay til New York á
skemmri tima en sólarhring.
Skúraborgirnar, sem nú eru
umhverfis flestar stórborgir
þriöja heimsins eru upp-
spretturnar. Kólera, taugaveiki
og blóökreppusótt geta komiö
upp I þessum braggahverfum og
breiözt þaöan út meö flugvélum
til finustu hverfanna i auöug-
ustu borgum heims.
Þessar skúraborgir — sem
kallaðar eru favelas I RIo de
Janeirs, kampongs i Jakarta,
villas miserias I Buenos Aires,
barong-barongs I Manilla,
barricadas I Lima, bustees i
Kalkútta — eru venjulega
þyrpingar frumstæöra húsa úr
leir eöa pappaplötum meö þök-
um úr pálmablöðum eöa báru-
járni. Þótt nöfn þeirra séu ólfk
er þeim þaö sameiginlegt, aö
þær verða til fyrir tilviljun og
skipulagslaust fyrir örvæntingu
þeirra, sem þær byggja. 1 þeim
eru hvorki vatnsleiðslur né
skólpræsi, sem hefur I för meö
sér, aö þar skapast smithætta,
sem einn góðan veöurdag getur
valdiö þvi aö sjúkdómar berast
til viröulegra rikismannshverfa
i Faris, London, Tókió eða New
York
'I'ókió eða Niew York
Skúraborgirnar vaxa meö
ótrúlegum hraða. í lok þessa
áratugar mun helmingur Ibúa
jaröar búa 1 stórborgum, og ef
vöxtur borga veröur sá sami og
veriö hefur, býr um helmingur
jarðarbúa um aldamótin i stór-
borgum meö yfir 100.000 ibúa.
Þá verður mannfjöldinn oröinn
tvöfaldur á við nú, eða um sjö
milljaröar manns.
Fimmti hver
i skúraborg
Ólöglegir innflytjendur virö-
ast nú ætla aö yfirfylla margar
hinna hraövaxandi stórborga
heims. Þegar I upphafi sjöunda
áratugsins bjó fimmti hver Ibúi
i Karachi I skúraborg. í Santi-
ago fjóröi hver og I Caracas
þriðji hver. í Maracaibo i
Venezuela, bjó helmingur ibú-
anna i skúraborgum eöa I yfir-
fullum borgarhverfum, þótt
hefðbundinnar tegundar væru.
Og þessar tölur hækka stööugt.
Þaö væri nokkur bót I máli, ef
hægt væri aö likja þessum
hverfum viö fátækrahverfin i
Evrópu á öldinni sem leiö — bót
I máli vegna þess, aö verstu fá-
tækrahverfin þar hurfu með
timanum. En samlikingin er
röng. Fyrstu frumstæöu
iönaöarborgirnar i Evrópu voru
liður I efnahagsþróun, sem aö
endingusá fyrir þvl aö þær voru
fjarlægöar. Flestar skúra-
boigirnar nú eru hins vegar
spegilmynd hraöfara flótta úr
sveitunum, og eru tákn um
efnahagslegan óstööugleika.
Braggahverfi þróunarlandanna
eru ekki hæf til þess aö skapa
velmegun innanfrá. Aöeins
meö róttækum hreinsunum, eða
með miklu fjármagni utanfrá er
hægt aö stöðva hnignun þá, sem
þarna blómgast.
Gróðrarstiur farsótta
Þessi hverfi þeirra, sem til
borganna flytja, hafa oft verstu
galla bæði sveitalifsins og borg-
anna.
Opin skólpræsi valda þvi
að börn geta smitazt af orma-
sjúkdómum — alveg eins og á
sér staö þegar skólp er notað
sem náttúrulegur áburöur á
ökrunum úti á landi. En i
borgunum þurrkar og hreinsar
sólin ekki úrganginn.
Þarmasjúkdómar (kólera,
blóökreppusótt, taugaveiki og
aörir bakteriusjúkdómar) eru
Flugvél á leiö til einnar stórborgar Vesturlanda yfir elnni skúra borginni.
3 íslendingar
sigla skútu
frá Bretlandi
til íslands
gébé Rvik. — Þrir ungir menn
hafa ákveðiö að sigla á 22 feta
skútu frá Bretlandi til tsiands i
maimánuði. Áætlað er að þeir
leggi upp frá Southampton I Bret-
landi 4. mai og komi tii tslands i
lok mánaðarins.
— Tilgangurinn meö þessari
ferð er að vekja áhuga manna hér
á landi á siglingum, sem auk þess
aö vera mjög skemmtileg iþrótt,
getur verið fristundagaman fyrir
alla fjölskyiduna, sagði Stefán
Félagarnir þrir sem ætla að sigla
á 22 feta skútu frá Bretlandi til ts-
lands. Frá vinstri: Arni Friöriks-
son, Axel Söivason og Stefán Sæ-
mundsson. Timamynd: G.E.
Sæmundsson, framkvæmda-
stjóri, en hann er einn þeirra sem
fara i feröina. Hinir eru Axel
Sölvason, rafvélavirki og Árni
Friðriksson, skipasmiður, sem er
þeirra vanastur skútusiglingum.
— Við förum utan i fyrramáliö,
sagöi Stefán I viötali viö Tlmann á
föstudagskvöldiö, en skútan verö-
ur sjósett mánudaginn 3. mai.
Siöan munum viö sigla meö
ströndinni til Stornaway, sem
veröur siöasti viökomustaöur
áöur en viö leggjum i lokaáfang-
ann heim. Búumst viö viö, aö
vera um tiu daga þaöan heim, en
auövitaö fer þetta allt eftir veöri.
Stefán sagöi, aö Arni væri
þeirra vanastur sjómaöur, en
þeir hinir tveir myndu án efa sjó-
ast vel á leiðinni meðfram kletta-
skorinni strönd Englands til
Stornaway. 1 skútunni er aðeins
litil 6 hestafla hjálparvél, sem
mest verður notuð til að sigla irin
og út úr höfnum. Aöallega veröur
þvi notazt viö seglbúnaðinn. Full-
komin fjarskiptatæki veröa um
borö, svo þeir ættu aö geta látiö
vita af sér á leiöinni.
Eins og áöur segir er þetta 22
feta skúta, smiðuð fyrir þá félaga
i Southampton, og er feröin farin i
þvl augnamiöi aö vekja áhuga
fólks hér á landi á siglingum al-
mennt. — Aðrar þjóöir hafa hvað
eftir annáð fariö I slikar kynning-
arferöir, sagöi Stefán, og finnst
okkur þvi kominn timi til aö Is-
lendingar geri það lika.
111—1
iriili!ii
milíiiíllil
1111.
Áhrif veðurfars
á landbúnaðinn
i.
Sumardagurinn fyrsti hefur
öldum saman verið hátiðisdag-
ur hér á landi. Islendingar hafa
ætið fagnað sumri og sól. A liðn-
um öldum urðu þeir oft að heyja
harða baráttu við vetrarhriðar,
kulda og myrkur, svo að örðugt
þótti að þreyja þorrann og
góuna. En á þeim dögum var lif-
að i voninni um bjart sumar og
blitt:
Senn kemur sumarið,
sólin blessuð skin,
vist batnar veðrið
þá veturinn dvin.
Allir Islendingar, sem komnir
eru til vits og ára, þekkja mun
sumars og vetrar. Sumarið er
bjargræðistími. Það gefur jarð-
argróðann og ávöxt hans. Þá
hefur veðurfarið mikil áhrif,
miklu meiri áhrif en margur
hyggur.
Menn þekkja þó áhrif rosans.
Það er alkunnugt, hvað heyöfl-
un er háð veðurfarinu um slátt-
inn. Af þeim sökum getur orðið
allmikill munur á heyfeng
landsmanna bæði að vöxtum og
gæðum frá ári til árs. Enn hefur
ekki tekizt til fullnustu að ráða
bót á þessu, þrátt fyrir miklar
framfarir og tækni.
Yfirleitt gera menn sér ekki
fulla grein fyrir öðrum mikil-
vægum þætti þessa máls, áhrif-
um meðalhitans á landbúnaöinn
ár hvert og um lengri timabil.
Páll Bergþórsson veðurfræðing-
ur hefur gert tilraun til að áætla
þetta og styðst hann við þær
niðurstöður, sem veðurathug-
anir hér á landi sýna og þá
þekkingu, sem veðurfræðin
veitir. Niðurstaða P.B. er á
þessa leið:
„Setjum svo, að bóndi á
fimmta tug þessarar aldar hafi i
búi 5 kýr og 300 f jár. Töðufallið
af túni hans er 500 hestburöir, en
útheyskapurhverfandi litill, svo
sem viðast var þá orðiö. í með-
alári éta kýrnar 40 hestburöi
hver en kindurnar einn kapal,
skulum við segja.
Þetta var mildur áratugur,
einn af þeim beztu, sem komið
hafa siöan hitamælingar hófust
á Islandi. En hvaö hefði það þýtt
fyrir þennan bónda, ef lofthitinn
hefði að jafnaði verið aðeins
einu stigi lægri en hann var á
þessu tímabili? Samkvæmt at-
hugun á hagskýrslum og veður-
skýrslum hefði heyfengur hans
af sama túni minnkað um 12%
eða niður i 440 hesta á ári I stað
500. Ekki nóg með það. Kýrnar
hefðu þurft um 4% meira fóöur
hver, mest vegna lengri gjafa-
tima á vorin, Og féð hefði þurft
12% meira hey, eftir þvi sem
skýrslur um gjöf þess benda
helzt til.
Til að mæta þessum breyttu
aöstæðum, loftkuldanum, heföi
bóndanum verið nauöugur einn
kostur að skera af heyjum.
Þessu marki hefur hann náö
með þvi að fækka búpeningi um
einn fimmta hluta og láta sér og
fjölskyldu sinni nægja afuröir af
4 kúm og 240 kindum. Ekki heföi
veriö auövelt aö bæta sér þetta
upp meö til dæmis garöyrkju,
þvi að kólnun um eitt stig mundi
skeröa uppskeru garöávaxta
um 20%, llka samkvæmt athug-
un á hagskýrslum. Starfið á
heimilinu og tilkostnaður
minnkar litt eða ekki, heyskap-
ur af sama landi og áöur er á-
líka tafsamur, þótt minna
spretti, aðkeyptur áburöur jafn-
vel ennþá kostnaöarsamari, þar
sem búfjáráburöur er heldur
minni, gegningar eru heldur
léttari, en að sumu leyti tima-
frekari. Við þessum bónda blas-
ir þvi skeröing á brúttótekjum
um 20%, vegna þess aö kvika-
silfrið i hitamælinum lækkaöi
um fáa millimetra, eina gráðu.
Nettótekjurnar minnka enn
meira hlutfallslega.”
P.B. segir enn fremur:
„Töðufall af hverjum hektara
á landinu hef ég svo borið sam-
an við hitaskilyrðin á hverju ári,
meðaltal á landinu eins og ráða
má að það hafi verið samkvæmt
skýrslum Veðráttunnar. Kemur
þá i ljós, að það er ekki ein-
ungis sumarhitinn, sem ræður
sprettunni, heldur einnig og
jafnvel ekki siður veturinn og
vorið á undan. Það verður þvi
meðalhitinn frá desember og
allt fram i september, sem bezt
skýrir áraskiptin i tööufallinu.
Munu margir undrast að vetur-
inn skuli vera svo örlagarikur
fyrir heyfeng næsta sumars á
eftir, en þó er þetta i samræmi
við trú og reynslu margra
bænda. Sennilegast þykir mér,
að hér valdi mestu frostkal i
túnum og svo að nokkru, hvað
klaki er mikill i jörðu að vor-
inu.”
II.
Sú niðurstaða, að afrakstur af
ræktuðu landi muni minnka um
10—20% ef meðalhiti á ári lækk-
ar um eitt stig, er athyglisverð
og lærdómsrik. Ef meðalhiti er
lágur um langt timabil, reynist
það enn áhrifarikara. Þessa
niðurstöðu hefur veðurfræðing-
ur fengið með visindalegum at-
hugunum og nákvæmum sam-
anburðiá veðurfarsskýrslum og
hagskýrslum. Augljóst er sam-
kvæmt þessu, að það getur ekki
hjá þvi farið, að allmiklar
breytingar verði á framleiðslu
landbúnaöarafurða i heild frá
ári til árs eftir árferði hverju
sinni. Það er hliðstætt þvi sem
tslendingar eiga að venjast i
öðrum atvinnugreinum. I
sjávarútvegi verða t.d. enn
meiri sveiflur, þar sem fisk-
gengd er misjöfn og gæftir eru
stopular eitt ár fremur en ann-
að
Ekki verður hjá þvi komizt,
að mjólkurframleiðslan sé
breytileg eftir árstiðum, þrátt
fyrir viöleitni bænda !J1 að
minnka þá sveiflu i framleiösl-
unni. A sl. ári var nrólki,
minnst i febrúar. I þeim mánuöi
tóku mjólkursamlögin á móti (i
millj. kg mjólkur. En mest var
mjólkin i júli um 13 millj. kg.
Framkvæmdastjóri Osta- og
smjörsölunnar telur, aö litiö
megi út af bregöa, svo að ekki
verði mjólkurskortur hér á
landi á timabilinu okt.—mai.
Heildarmagn innveginnar
mjólkur hjá mjólkursamlögun-
um á árinu 1975 var 111,5 millj.
kg Það var 4,4 millj. kg minna
en árið 1974.
Ýmsir hafa levft sér að tala
um offramleiöslu á landbúnað-
arvörum, að smjörfjall hafi
myndazt o.s.frv. En ef skortur
veröur á einhverri búvöru, s.s.
smjöri eða kartöflum, þá koma
undir eins fram kröfur frá neyt-
endum um aö úr þvi veröi bætt.
Það kemur nú i ljós eftir vot-
viðrasamt sumar, að mjólkur-
framleiösla er ekki meiri en
svo, aö rjóma veröur aö flytja
frá Noröurlandi til Reykjavik-
ur, smjör hefur verið af skorn-
um skammti aö undanförnu og á
miðjum vetri er tekið að sækja
kartöflur til útlanda. Ef það á að
vera tryggt, að neytendur geti
fengið nógar landbúnaöarvörur
af innlendri framleiðslu þó að
árferöi sé ekki hagstætt land-
búnaöinum, þá hlýtur aö verða
að selja á erlendum markaöi,
þegar árferði er gott, talsvert af
búvörum, þótt veröið eriendis sé
lægra en innanlands.
í löggjafarstarfi hefu: verið
um það fjallað, hvernig jafna
skuli þennan verðmun. 1 fram-
leiðsluráðslögum var heimild til
að hækka búvöruverð innan-
lands, er næmi gjaldi til að
leggja i verðjöfnunarsjóð, sem
nota mætti til að verðbæta út-
fluttar afurðir, ef ekki fengist
fyrir þær framleiðslukostnaðar-
verð. Þegar þessi lagaheimild
var notuð seint á sjötta áratug
aldarinnar, var höfðað mál á
hendur Framleiðsluráði i þvi
skyni að fá verðjöfnunargjaldið
dæmt ólögmætt. Hæstiréttur
dæmdi á þann veg, að fullur
lagalegur réttur hafi verið til að
leggja á verðjöfnunargjaldið.
Launþegasamtökin vildu ekki
sætta sig við þessa niðurstöðu
og varð þá að samkomulagi, að
þetta lagaákvæði var niður fellt
með lagabreytingu árið 1960, en
útflutningsuppbætur lögleiddar
i þess stað. Um þær gildir nú
svohljóðandi lagaákvæði:
„Tryggja skalgreiðslu á þeim
halla, sem bændur kunna að
verða fyrir af útflutningi land-
búnaðarvara, en þó skal
greiðslan vegna þessarar trygg-
ingar ekki vera hærri en svarar
10% af heildarverðmæti land-
búnaðarframleiðslunnar við-
komandi verðlagsár miðað við
það verð, sem framleiðendur fá
greitt fyrir afurðir sinar”.
Tryggingar eru algengar hér
á landi og tilfærsla fjármuna
eftir ýmsum leiðum. Þykir það
réttmætt og eðlilegt i velferðar-
þjóðfélagi.
Til tryggingamála er varið
allt að þriðjungi af árlegum
tekjum rikissjóðs. 1 þvi felst
mikil tilfærsla fjármuna innan-
lands til tekjuöflunar.
Þegar eftirspurn innanlands
er orðin i ósamræmi við gjald-
eyrisöflun og rétta þarf hlut
sjávarútvegsins, þá er gengið
fellt. I gengisfellingu felst m.a.
mikil tilfærsla fjármuna.
Þegar skortur verður á raf-
orku frá vatnsaflsstöðvum til
iðnaðar og heimilisnota, m.a.
vegna breytilegs vatnsmagns
fallvatna, þá er úr þvi bætt með
disilstöðvum og kostnaðarauk-
inn að nokkru leyti greiddur
niður með rikisfé og dregið úr
verðmun seldrar raforku með
verðjöfnunargjaldi.
Sjávarútvegurinn hefur afla-
tryggingarsjóð og verðjöfnun-
arsjóð fiskiðnaðarins.
Ýmsir hafa bent á, að hægt sé
að flytja inn landbúnaðarvörur
eftir þörfum. En til þess þarf er-
lendan gjaldeyri og gjaldeyris-
skortur er einn gildasti þáttur
þess efnahagsvanda, sem nú
steðjar að þjóðinni. Og ekki
eykst gjaldeyrisöflun I sjávar-
útvegi, ef takmarka verður sókn
á fiskimiðin.
Otflutningsuppbætur á búr-
vörur til framleiðenda eru ekki
greiddar i erlendum gjaldeyri.
Þar er um að ræða nokkra til-
færslu á fjármunum innan-
lands. A þann hátt er framleið-
endum tryggð greiösla á þeim
halla, sem þeir kunna að verða
fyrir af útflutningi landbúnað-
arvara. Þó má fjárhæðin, sem
til þess er varið úr rikissjóði
ekki nema meiru en 10% af
heildarverömæti landbúnaðar-
framleiðslunnar ár hvert.
Útflutningsuppbætur eru
jafnframt hvatning til bænda að
haga framleiðslu svo, að jafnan
verði fullnægt þörfum lands-
manna fyrir þær búvörur, sem
hægt er með góöu móti að fram-
leiöa hér á landi.
Útflutningsuppbætur verða
þannig trygging fyrir þvi, aö
neyténdur geti fengið þessi hollu
matvæli og nauösynlegu eftir
þörfum, þó að rosatiö torveldi
stundum fóöuröflun og þótt
meðalhiti á landinu lækki til
muna nokkurt timabil og af-
rakstur af ræktuöu landi minnki
verulega sökum þess.
Páll Þorsteinsson.