Tíminn - 19.05.1977, Blaðsíða 18
18
tstiu
80 ára
Fimmtudagur 19. mal 1977
BÆNDUR
TORNADO
áburðardreifarinn
Austurrísk gæðaframleiðsla
Sterkbyggðari.
Rúmtak: 300 1.
Vinnslubreidd: Allt að 15 m.
Nákvæm stilling úr ekilssæti.
Tilbúnir til afgreiðslu.
Góðir greiðsluskilmálar.
Guðbjörn Guðjónsson
HEILDVERZLUN
Sióumula 22 — Sími 8-56 94
10 ára kennarar (útskrifaðir 1967) handa-
vinnudeild, stúdentadeild og almennar
deildir
Afmælishdtíðin
verður haldin föstudaginn 27. mai nk. i Fé-
lagsheimili Fóstbræðra, Langholtsvegi
109, kl. 9.
Þátttaka tilkynnist mánudaginn 23. mai
og þriðjudaginn 24. mai kl. 5-7 i simum
40558, 53595 og 43779.
Geymið auglysinguna.
BILA-
PARTA-
SALAN
auglýsir
Nýkomnir varahlutir í:
Rambler Classic '66
Chervolet Malibu '65
Saab 96 67
Moskvitch '71
BÍLAPARTASALAN
Höfðatúni 10 — Sími 1-13-97
Bjarni Bjarnason
Þann 10-maI fyllti áttunda ára-
tuginn Bjarni Bjarnason, bóndi i
Brekkubæ i Hornafiröi. Bjami er
maöur merkrar kynslóöar, sem
kennd er við aldamót og hefur
víða komiö viö sögu á sviöi
félagsmála og athafnalifs.
Bjarni hefur veriö mikill
félagshyggjumaöur og virkur
aöili i allmörgum félagasamtök-
um byggöarlagsins, svo sem
búnaöarfélagi, ungmennafélagi
og kaupfélagi og miölaö sam-
feröamönnum sinum þar af fjöl-
þættum gáfum, auk þess hefur
hann gefiö sig aö ættfræði og rit-
störfum og safnað þar um mikl-
um og merkum heimildumeins og
Byggðarsaga Austur-Skaftafell-
inga ber um glöggt vitni. En
stærsta æfistarfiö, sem sam-
félagiö stendur i þakkarskuld viö
hann fyrir er forusta hans og
framlag á sviöi söngs og tón-
listarllfs.
Bjarni Bjarnason er fæddur á
Tanganum á Brunasandi I Vest-
ur-Skaftafellssýlu þ. 10. mal 1897
en þar bjuggu þá foreldrar hans,
hjónin Sigriöur Jónsdóttir og
Bjarni Jónasson.
Tangi á Brunasandi var smá-
býli, sem ekki bauð upp á mikla
framtið, enda fluttu foreldrar
Bjarna þaöan burtu aö Kálfafelli i
Austur-Skaftafellssýslu voriö
1901. Þar bjuggu þau I tvö ár, og
fluttu þaöan aö Holtum i Mýra-
hreppi. Þar bjuggu þau I fimm ár,
en fluttu þá aö Kirkjuhjáleigunni
Brekku I Nesjum voriö 1908.
Þann 1. mal þaö ár steig tæpra
11 ára gamall drengur, Bjarni
Bjarnason, sin fyrstu spor á
bæjarhlaö á Brekku og þar hefur
hann dvalizt alla tlö slöan, utan
þess tima, sem hann hefur veriö
gestur annars staöar. Talið er aö
sérhver maöur sé geröur úr
tvenns konar efni og megi vart á
milli sjá, hvort má sin meira,
annars vegar eigin eöliskostir og
sá arfur, sem kynstofninn gefur
hverjum manni I vöggugjöf. Hinn
þátturinn er spunninn ilr þvi efni,
sem umhverfi og ytri skilyröi
leggja af mörkum, til aö móta
þann mjúka leir, sem maöurinn
er geröur af i upphafi.
Vafalaust er Bjarni Bjarnason
af góöum málmi geröur, sem
rekja má til sterks ættstofns I
Vestur-Skaftafellssýslu og voru
foreldrar hans þróttmikiö bænda-
fólk, sem baröist af dugnaöi fyrir
bjargræöi slnu. Skammt var liöiö
á æfi Bjarna þegar samvistum
viö fööur hans lauk aö fullu, þvl
aö Bjarni Jónasson lézt áriö 1910
þegar Bjarni yngri var á 14. ári.
Þótt Bjarni I Brekkubæ ætti
ekki lengri samleið meö fööur
sinum en raun varð á, mun þó aö
einhverju leyti mega til ættararfs
og áhrifa frá föðurnum rekja list-
hneigð sonarins. I Holtum voru
Passiusálmar sungnir á föstunni
á hverju kvöldi. Þar stjórnaði
heimilisfaöirinn söngnum, en
sonurinn söng meö og læröi
sálmalög, sem eru aö miklu
leyti fyrnd.
Síöar á æfinni raddsetti Bjarni i
Brekkubæ sum þessara fornu
laga en eftirle't dr. Hallgrími
Helgasyni önnur til varðveizlu.
A þessum helgistundum kvöld-
vakanna i baöstofunni i Holtum
mun Bjarni i' Brekkubæ hafa inn-
ritazt I sinn fyrsta tónlistarskóla,
þar sem kveiktur var neisti aö
tónlistaráhuga hans.
Móöir Bjarna í Brekkubæ var
kona mikillar gerðar, sem lagöi
metnað sinn i aö koma ungum
syni til manndóms og mennta.
Ariö 1907 gengu i gildi alhliöa
fræöslulög, sem fyrirskipuöu
skyldunám og uppfræöslu allra
barna og unglinga Trá 10-14 ára
aldri. Lög þessi komu þegar til
framkvæmda. Farkennari var
ráöinn i Mýrahrepp veturinn 1907-
1908, Sigurður Sigurðsson frá
Flatey, siðar prestur i Asum.
Kenndi hann einhvern tima þessa
vetrar i Holtum og naut Bjarni
kennslu hans þar.
I þessum farskóla fékk hann
fyrstu innsýn I skólanám og
framhald af þvi i farskóla I
Nesjahreppi. Brátt kom i ljós aö
sonur ekkjunnará Brekku I Nesj-
um var eðlisgreindur og námfús
unglingur og móöir hans fylltist
þeim metnaöi aö koma syni sin-
um i framhaldsnám.
Veturinn 1910-1911 starfaði ung-
lingaskóli I Þinghúsi Nesja-
hrepps. Kennari skólans var
Siguröur Arngrimsson frá Kross-
bæ. Bjarni á Brekku var of ungur
til aö mega innritast I þennan
skóla, en fékk undanþágu og naut
þar kennslu Sigurðar Arngrlms-
sonar, sem hann minnist jafnan
sem eins ágætasta kennara, sem
hann hefur kynnzt. Minnist hann
m.a. frá þvi námi skýringa
kennarans á Hávamálum og
einnig leiftrandi sögutlma, þar
sem hvatningaroröum var beint
til nemenda um endurheimt is-
lenzks sjálfstæöis.
Viö þetta unglingaskólanám
bætti Bjarni heimanámi og sér-
námi í tungumálum o. fl. hjá
sóknarprestunum, séra Benedikt
Eyjólfssyni og séra Þóröi Odd-
geirssyni i Bjarnanesi.
Auk unglingaskólanámsins
varð ungmennafélagsskapurinn
Bjarna hollur skóli. Ariö 1907 er
stofnað gllmu- og málfundafélag i
Nesjahreppi sem á sama ári er
breytt I um.f. Mána.
Ungmennafélagsskapurinn
varð aö vissu leyti f jölbrautaskóli
aldamótakynslóöarinnar og snart
hana eins konar töfrasprota, sem
hreif æskufólk til drengilegra
dáöa.
Vorðiö 1908 hiö sama ár sem
Bjarni fluttist i Nesjahrepp, var
haldið Iþrótta- og ungmenna-
félagsmdt, sem vakti mikla hrifn-
ingu. Keppt var þar I ýmsum
greinum iþrótta, m.a. i sprett-
hlaupi kvenna. A meðal þeirra
sem þátt tóku I kvennakeppninni
var Sigríöur móöir Bjarna. Hún
varö ekki sigurvegari en mjög
* framarlega i hópi þeim, sem hún
keppti I.
A meðal ræöumanna dagsins
var séra Jón Jónsson á Stafafelli
sem mælti fyrir minni Islenzkrar
tungu. Þetta varö eftirminnileg
samkoma, sem hreif margra
hugi.
Menningarheimili voru mörg i
Nesjahreppi á þessum árum sem
gott var að kynnast. Eitt þeirra
var heimili Guömundar Sigurös-
sonar, bóksala á Höfn. Þar var
uppvaxandi æskufólk, sem fariö
haföi á skóla og komiö heim aftur
með ferskan menningarblæ. 1
þeim systkinahópi var Bjárni
Guömundsson, siöar kaupfélags-
stjóri á Höfn. Bjarni Guömunds-
son haföi veriö nemandi i Gagn-
fræðaskóla Akureyrar og lokið
þaöan prófi voriö 1907. Hann var
stofnandi ungmennafélagsins
Mána i Nesjahreppi og studdi
starf þess af ráöum og dáö.
Haustið 1910 hiö sama ár sem
Bjarni f Brekkubæ missti fööur
sinn.komhannifylgd meömóöur
sinnii húsGuöm. Sigurössonar og
þáði þar góðgerðir. A
meðan kaffi var þegiö I eldhúsi
Sigriðar húsfreyju, bárust frá
stofu hússins ómar af undur-
fögrum hljóðfæraslætti. Bjarni i
Brekkubæ lagöi eyra viö þessum
fögru tónum og spuröi hvaöa
hljóðfæri þetta væri, sem á væri
leikiö, þvl aö áöur haföi hann
hvorki heyrt né séö annaö hljóö-
færi en harmóniku . Bjarna var
sagt að hljóöfæriö væri orgel og
að hljómlistarmaöurinn væri
Bjarni Guðmundsson sem numiö
hefði I Akureyrarskóla. Unga
manninum frá Brekku I Nesjum
varö svo mikiö um óm þessara
orgeltóna, sem hann skynjaði
þarna I fyrsta sinn, aö hann gekk
út undir húsvegg og grét þar i
hljóöi.
Haustið 1915 steig Bjarni i
Brekkubæ ásamt Páli Þorleifs-
syni I Hólum, á skipsfjöl á Höfn og
var ferðinni heitiö I Gagnfræöa-
skólannn á Akureyri. A skilnaö-
arstund viö æskuheimili móöur og
átthaga ætlaði hjarta ungs manns
að bresta frammi fyrir þeirri
djörfu ákvörðun aö feröast til
framandi stofnunarog setjast þar
á skólabekk á meðal ókunnugra
manna. En hugrökk móöir stapp-
aöi stáli i ungan son og áfram var
haldiö til menntastofnunar Norö-
urlands á Akureyri, þar sem setiö
var á skólabekk veturinn 1915-
1916 og notiö hollra áhrifa merks
skólameistara og mætra kenn-
ara.
Auk skólameistarans Stefáns
Stefánssonar, má þar nefna is-
lenzkukennarann, Jónas frá
Hrafnagili, landafræðikennar-
ann, Pál J. Ardal, stæröfræði-
kennarann, dr. Þorkel Þorkels-
son, og iþróttakennarann, Lárus
J. Rist. Þá má einnig minnast
bekkjarbræöranna Hermanns
Jónassonar, Karls Kristjánsson-
ar og sveitungans, Páls frá Hól-
um, siðarprests á Skinnastaö. En
aö síöustu skal hér nefnt stærsta
nafn kennaraliðsins, Magnúsar
Einarssonar, sem kenndi söng og
orgelleik I skólanum og var talinn
verabrautryöjandi i söngmennt á
Norðurlandi. Hjá þessum ágæta
söngkennara fékk Bjarni auka-
nám I orgelleik, tvo tima á viku
og lagði þar meö grunninn aö
hugstæöasta þætti æfistarfs sins.
Að lokinni vetrardvöl á Akur-
eyri, var aftur haldiö af staö
heim til Hornafjarðarogsiglt I átt
til Langaness. Þetta var á árum
fyrri heimsstyrjaldarinnar, þeg-
ar heimurinn skalf af gný ógn-
vekjandi drápsvopna og hættur
leyndust á siglingaleiöum á hafi
úti.
Þegar komið var austur fyrir
Langanes, var strandferðaskipiö
stöövaö af brezku herskipi og
skipstjóra strandferðaskipsins
skipaö aö sigla beint til brezkrar
hafnar. Lengi dags fóru fram viö-
ræöur meö merkjasendingum á
milli skipstjóranna, en að siöustu
var um þaö samiö aö strand-
ferðaskipið, undir eftirliti her-
skips, mætti skila friðsömum far-
þegum af sér inn á Seyöisfjörö.
Þegar hornfirzku skólapiltarnir
höföu fastland Austurlands undir
fótum var andvarpaö af feginleik
og af staö haldið á hestum postul-
anna suöur meö landi, yfir Beru-
fjörö var fengin ferja.
Heimkoma Bjarna i átthaga og
móöurrann varö honum kærkom-
in, og viökvæmt móðurhjarta
hræröist af hlýjum fögnuöi.
Um þær mundir sem Bjarni
kom heim frá Akureyri, átti söfn-
uður Bjarnaneskirkju ekkert
kirkjuorgel. Söngkraftar kirkj-
unnar máttu þó teljast mjög góö-
ir, einkum var forsöngvari kirkj-
unnar, Einar Þorleifsson á Meö-
alfelli, ágætur söngmaður. Prest-
hjónin I Bjarnanesi, séra Þóröur
Oddgeirsson og frú Ragnheiöur
Þóröardóttir, voru einnig mjög
simghneigö, og prestfrúin átti
heimilisorgel, sem hún lék á.
Stuttu eftir heimkomuna samd-
ist svo um á milli Bjarna og
presthjónanna, aö hann fengi aö
ganga aö Bjarnanesi nokkrum
sinnum I viku og æfa sig á heimil-
isorgelið þar. Arangurinn af þvi
og náminu i Gagnfræöaskóla Ak-
ureyrar varð sá, að einhvern
næstu sunnudaga eftir heimkom-
una, lék Bjarni á lánsorgel viö
messugerð i Bjarnaneskirkju.
Allt frá þvi og fram á þennan dag
hefur Bjarni verið organisti og
söngstjóri kirkjunnar og átti sex-
tiu ára söngstjóraafmæli vorið
1976. Arieftir heimkomuna keypti
Bjarni eigið orgel, sem hann svo
átti I mörg ár sér til yndisauka
unz hann keypti enn þá fullkomn-
ara orgel, sem hann á enn.
1 Bjamaneskirkju var notazt
viö lansorgel þar til kirkjuorgel
var keypt um eöa eftir 1920.
Einhvers staðar hefur verið
sagt aö islenzkir bændur viti alla
skapaða hluti um allt milli himins
og jarðar annaö en lifsstarf sitt,
landbúnaöinn, um hann viti þeir
ekki nokkurn skapaöan hlut. Eng-
inn dómur skal hér á þaö lagöur,
hvort þessi ummæli sannist á
Bjarna I Brekkubæ, en fáum mun
þaö betur ljóst en honum sjálfum,
aö fjölþætt hugöarefni söngs og
fræðimennsku hafa oft glapiö
hugann frá dagsins önn og lái
honum það hver sem vill.
Eins og aö er vikið hér i upp-
hafi, varö annar meginþátturinn i
lifi Bjarni I Brekkubæ búskapur á
jöröinni Brekku þar.sem lagður
skildi grunnur aö llfsafkomu fjöl-
skyldu hans.
Jörðin Brekka i Nesjum var ein
allra minnsta hjáleiga Bjarna-
nesbrauðs og land jaröarinnar
tvistraö i ósamstæöa landskika,