Tíminn - 30.06.1977, Qupperneq 4

4
Fimmtudagur 30. júni 1977
Miklir mögv
leikar á auk
inni vinnslu
á höfuðborg-
arsvæðinu
Orka sú, sem Hita-
veita Reykjavikur
viikjar, er nú um 420
mw eða meiri en
áætlað er að samanlögð
orka Búrfells- og
Sigölduvirkjana verði.
Þess ber þó að geta, að
orkuna frá raforku-
verunum er hægt að
nota til margs, en orka
hitaveitunnar er ein-
göngu notuð til húsa-
hitunar. Þessi stað-
reynd kemur eflaust
mörgum á óvart, enda
hófst nýting heita
vatnsins i smáum stil,
en hefur aukizt stórum
skrefum með vaxandi
orkuþörf. Ein af þeim
framförum, sem orðið
hafa i nýtingu heita
vatnsins, er þrýsti-
borun, en farið var að
beita henni 1967. Þessi
aðferð er þekkt við
borun eftir oliu, en sem
aðferð við nýtingu
jarðhita hefur hún
ORKUSTOFNUN
GUFUBOR
77.06.23.
BORUN GUFUBORS
1958-76.12.31 .
SSch/Gfgl/
Staðsetning
Framkvcmdaár Holunr
Holur Borun Alls Verkd Meöalborun Losaðir
alls metrar klst alls m/klst m/dag m3
Reykjavík
Reykjavík
1958 - 1963 R- 1 til 22
1967 - 1971 R-23 til 33
22 24.209 7.526,0 848,0
11 14.737 3.870,5 383,5
3,22 28,60 1.184,2
3,81 38,40 618,4
Hveragerði
Krisuvik
Kaldársel
1958 - 1961 HV-1 til 8
1960 KR-1 til 3
1963 K-1
8 5.721 1.417,0
3 2.824 573,0
1 986 335,0
285,0 4,03- 20,00
96,0 4,90 29,00
66,0 2,90 14,00
312,1
142,0
52,7
Reykir MOS
Mosfellsdalur
1960 - 1963
1970 - 1971
1972
1974-1975
1976
MG- 1 til 2
MG- 3 tll 11
MG-12 til 23
MG-25 tll 31
MG-32 til 35
2 2.568 801,0
9 12.887 2.634,5
12 20.318 4.104,5
7 11.371 2.862,5
4 6.863 1.819,0
104,0
219,0
325,0
248,0
162,0
3,20 24,69
4,89 58,84
4,95 62,52
3,97 45,85
3,78 42,36
149,0
536,4
972,6
859,2
519,0
Kópavogur 1969
Seltjarnarnos 1970
Seltjarnarnes 1972
3 - 4 - 5 - 8 4
K-1 1
S-3 1
S-4 1
4.068 641,5 129,5
1.504 390,0 34,5
1.715 400,0 32,0
2.025 323,0 26,0
6,34 31,41 201,1
3,86 43,60 60,8
4,29 53,60 68,9
6,27 77,89 83,5
Nesjavellir 1970
Nesjaveilir 1972
Svartsengi 1974
Leirá 1975
Nv-4 1
Nv-5 1
SV-4 og 5 2
LG-4 1
431 45,5 29,5
1.804 325,0 40,0
3.232 347,5 48,0
2.019 399,0 36,0
9,47 14,60 34,6
5,55 45,10 91,1
9,30 67,33 161,5
5,06 56,08 85,4
Krafla
Krafla
1975
1976
KG-3 til 5
KG-8 og 10
3 5.039 682,5 122,0
2 3.737 524,0 98,0
7,38 41,30 277,0
7,13 38,13 208,0
BJarnarflag
Porloifskot
Samtals
Mosfellsdalur
1974 - 1975 BG-10
1976 ÞG-9
1977 (-24.Júní) MG-36 til 39
1 1.809 164,5 31,0
1 1.335 162,0 19,0
98 131.202 30.348, 3.382,0
4 7.686 159,0
11,00 58,35 95,0
8,24 70,26 58,0
4,32 38,79 6.770,9
48,40
Vatnsgæfustu holurnar á höfuöborgarsvæöinu eru raunar f
Reykjavlk sjálfri, sú gjöfulasta i Blesugróf meö yfir 100 sek-
únduiitra.
Gufubor rikisins og Reykjavikurborgar (Dorfi) var keyptur til
landsins 1958 og veröur þvi tvftugur á næsta ári.
Hefur hann siöan boraö 102 holur, sem mælast alls 138.888 metr-
ar. Þar af hefur hann boraö 39 hoiur i Mosfellssveit sem mælast
alls 61.693 metrar. Dýpsta hola Gufubors er hola 4 I Reykjavik,
sem iokiö var viö aö bora 1959, en hún mælist 2.199 metrar.
Dýpsta holan I Mosfellssveit er hola MG-28 I Reykjahliö, og er
hún 2.040 metra djúp, en hún var boruö haustiö 1974.
verið þróuð hér á landi.
Holurnar eru
„pakkaðar” eða
stiflaðar, en áíðan er
vatni dælt i þær niður i
gegnum tappann og
getur þrýstingurinn
orðið allt að 120 kg á
fersentimetra. Við
þetta losnar um jarð-
veginn i holunni og
vatnsæðar hreinsast
þannig að holurnar
verða vatnsgæfari.
Einkum hefur þessari
aðferð verið beitt hér
frá 1970. Þrýstiborun
eykur venjulega vatns-
gæfni holanna um það
bil fimmfalt, og hefur
það ekki litið að segja,
en kostnaður við
vinnsluholur á jarð-
hitasvæðinu i Mosfells-
sveit er nú að jafnaði
30-50 milljónir króna.
Jens Tómasson jarð-
fræðingur og ísleifur
Jónsson verkfræðingur
hafa haft umsjón með
þrýstiborununum og
hafa íslendingar einnig
beitt þessari aðferð við
hitaveituframkvæmdir
i Kenýa i Afriku.
Jaröhitadeild Orkustofnunar
hefur undanfarna þrjá átatugi
annazt jaröhitarannsóknir fyrir
Hitaveitu Reykjavikur á höfuö-
borgarsvæöinu. Rannsóknum á
jaröhita I nágrenni Reykjavíkur
má skipta i tvo aöalþætti, yfir-
borösrannsóknir og djúprann-
sóknir. Til yfirborösrannsókna
teljast jaröfræöileg kortlagning
og jaröeölisfræöilegar
mælingar. Til djúprannsókna
telst bergfræöileg rannsókn á
borsvarfi, jaröhitafræöilegt
eftirlit meö borunum, dælu-
prófanir og hvers konar
mælingar, sem geröar eru f bor-
holum. Heildarmynd af jarö-
hitasvæöunum og rennslislikön
fyrir jaröhitakerfin þróast meö
þviaö sameina niöurstööur yfir-
borösrannsókna og djúprann-
sókna. «
Jaröhitasvæðunum, sem nú
eru nýtt fyrir höfuöborgar-
svæöiö, má skipta i tvennt.
Annars vegar eru jarðhita-
svæöin innan bæjarmarka
Reykjavíkur og Seljarnarness
og hins vegar jaröhitasvæöin i
Mosfellssveit. Innan bæjar-
marka Reykjavikur og Sel-
tjarnarness eru þrjú jaröhita-
svæöi meö algjörlega aöskilin
Dorfi, bor rikisins og Reykjavikurborgar
Allar holurnar 39, sem boraöar hafa veriö I Mosfellssveit, nema
ein, eru þaö vatnsmiklar, aö hagkvæmt er aö dæla úr þeim vatni
til húsahitunar og annarra nota.
vatnskerfi. Þau eru kennd viö
Seltjarnarnes, Laugarnes og
Elliöaár._
Lengi vel var boraö þar sem
jaröhiti var á yfirboröi. En
jafnframt athugunum á yfir-
borösummerkjum jaröhita hafa
um langt skeiö veriö geröar
margvislegar jaröfræöilegar og
jaröeölisfræðilegar at-
huganir á jarOhitasvæouuum.
Frá 1970 hefur staöiö yfir
heildarrannsókn á jaröhita-
möguleikum á svæöinu frá
Esju og Skálafelli i noröri og
Bláfjöllum og Straumsvik i
suöri. Grundvöllurinn aö
þessari heildarkönnun er
nákvæm jaröfræöikortlagning
og rannsókn á jarðsögu
svæöisins. Siöan er beitt raf-
leiönimælingum, þyngdar-
mælingum, flugsegulmælingum
og jarösveiflumælingum til að
afmarka hugsanleg vinnslu-
svæöi. Eina svæðiö, sem boraö
hefur verið 1 á grundvelli
þessara athugana, er i Helgadal
i Mosfellssveit, en þar var
fyrsta djúpa holan boruð 1973.
Nú hafa verið boraöar sjö 1300-
2000m djúpar holur á Helga-
dalssvæöinu og hafa þær allar
reynzt mjög vatnsgæfar.
All.s hafa verið boraðar 39
holur i Mosfellssveit og er þar
lokið áfanga i jaröhitarann-
sóknum á höfuöborgarsvæðinu,
en gert veröur hlé á borunum
þar um einhvern tima. Yfir-
borðsrannsóknir og grunnar
hitastigulsboranir benda til að
enn séu stór svæöi i nágrenni
Reykjavikur, sem vinna megi
heitt vatn úr. Stærstu svæðin
eru á Alftanesi og i Mosfells-
sveit á milli Álfsness og
Korpúlfsstaða. Um vinnslu-
eiginleika þessara svæöa er litiö
hægt aö segja fyrr en boraöar
hafa verið i þau djúpar rann-
sóknarholur. Eins benda
athuganir til aö fá megi mun
meira vatn innan borgarmarka
Reykjavikur en nú er gert með
þvi aö bora dýpra en hingað til.
Aðeins hefur veriö hægt aö bora
niður á um 2 km dýpi með gufu-
bor rikisins og Reykjavikur-
borgar. En djúpborinn, Jötunn,
kemst niöur á 3,5 km, og hefur
tilkoma hans aukiö verulega
möguleika á nýtingu djúpra
vatnskerfa.
Jaröfræöingar eru ekki sam-
mála orötakinu gamla — þaö
eyöist sem af er tekiö. Jarö-
fræöingar halda, að heita vatnið
okkarsé úrkoma, sem fellur til
jaröar inni á hálendinu og nær
að fara niöur i berggrunninn og
rennur siöan lárétt Ut til sjávar.
Hér er þvf tekiö af gegnum-
streymi, sem annars rynni til
sjávar.Hiti vatnsins hækkar eftir
þvi sem neðar dregur i jarö-
lögunum venjulega um 30gráöur
á km. Hér á höfuðborgar-
svæöinu er hitaaukningin þó
miklu meiri eða 60 gr á km og á
Kjalarnesi 165 gr á km.
Gefin hefur veriö út skýrsla
um jarðhitarannsóknir á höfuð-
borgarsvæðinu á árunum 1965-
1973. Höfundar hennar eru jarö-
fræðingarnir Jens Tómasson,
Þorsteinn Thorsteinsson,
Hrefna Kristmannsdóttir og
Ingvar Birgir Friðleiksson.
Þessari skýrslu er ætlað aö gefa
hugmynd um stöðu rannsókn-
anna í lok ársins 1973, en einnig
eiga aö varðveitast i skýrslunni
flest þau gögn, sem eru mikil-
væg fyrir rannsóknirngr.
Vonast er til að hægt veröi aö
nota skýrsluna sem einskonar
handbók fyrir rannsóknir á
þessu svæði i framtiöinni.
S.J.