Mánudagsblaðið - 17.06.1969, Síða 1

I
Leikfélagi Mánudagsblaðsins
BlaÓ fyrir aila
21. árgangur
Mánudagur 17. juni 1969
2. tölublað
300 miljónir í aðstoð
HagfrœSingar hafa orð/ð - SkapaSi reksturs-
grundvöll - StjórnaÖ af útlendingum - Klikulán
bönnuS - SjálfstœSi og f]ármál
„Það sem þjóðin auðsynlega þarf eru ekki aðeins um 300
— þrju hundruð — milljón dollara lán til langs t'ma, og svo
að þvilíkri fjárhæð og notkun hennar yrði stjórnað af erlendum
þekktum og menntuðum hagfræðingum og fjármálamönnum11.
Tveir hagfræðingar, íslenzkir, sem vegna atvinnu sinnar skilj-
anlega, vildu ekki láta nafns síns getið, létu þessi orð falla
í samtali við blaðið fyrir nokkrum dögum. Aðeins slík upphæð
gæti komið öflugum grundvelli á ríkisreksturinn, framleiðslu-
tækni þjóðarinnar, búskap og útgerð, og myndu auk þess
skapa vinnuöryggi og starfsfrið um langan tíma.
Vonlausar úrbætur
„Smáskammtalækningin, sem
lengi hefur verið aðalaðferð okkar
til að kippa okkur úr vandræðum
um stundarsakir, er ekki lengur
lækning né gálgafrestur og inn-
lendu lánsútboðin, vasapeningar
ríkisins, verða að engu sökum
s'mæðar sinnar. Kröfur klíkna, smá
hópa, og einstaklinga um lán,
skyndihjálp eða fleytingarstyrki,
eru og algjörlega vonlaus í því ör-
yggisleysi, sem ríkir á fjármála-
sviðinu frá degi til dags. Sjálf krón
an er ótryggur gjaldmiðill, enda
ekki að baki hennar annað en
draumórar um eigið mat á þessum
verðmætum.
Fjötur um fót
Skipulagsleysið og styrkjakerfið,
hafa afsannað gildi sitt með öllu.
Eilíf mistök, undanhald og óraun-
hæfi gagnvart eðlilegum reglum
viðskipta, innanlands og utan, eru
okkur fjötur um fót, sýnt er, að
þótt í okkar hópi séu mentaðir hag
fræðingar, þá eru útreikningar
þeirra og tillögur — sumar hverj-
ar mjög heilbrigðar á pappírnum
— algjörlega hundsaðar þegar
stjórnmálamenn þurfa að semja um
grið við hinar ýmsu stéttir, og þess
vegna þverbrotnar. Endirinn er sá,
að hagfræöingum, en ekki ríkis-
valdinu, er um kennt. Kerfið allt
mótast af óheilbrigði og skyndi-
gróðaáætlunum, uppgripa síldveið-
um eða fánýtum óskadraumum um
útflutning iðnaðarvarnings."
Hótanir
Stór orð að tarna, en þvi miður,
sönn. Hagfræðingar eru hvorki
fæddir óvitar eða óforbetranleg ill-
menni, þótt það sé vinsæl skoðun.
Þeir eru margir vel lærðir, sjá mein
in, gera tillögur, sem aldrei, eða
aðeins að litlu leyti ná fram-
kvæmdastiginu. Sérgróðaflokkar og
klíkur ná hvarvetna undirtökum
og samsteypur einstaklinga hafa í
hótunum, ef kröfum þeirra um
snýkjur og styrki er ekki sinnt.
Algjör endurskoðun
En lítilli spurningu er ósvatað.
Hvaðan á að lána þeta fé, hver
treystist til þess? Myndu alþjóða-
bankinn eða Bandaríkin, Rússar
eða önnur stórveldi vilja lána slíkar
upphæðir okkur til handa. Yarla,
eins og málum er skipað nú. í
heild höfum við sýnt hina mestu
óreiðu og fyrirhyggjuleysi, og smæð
okkar hefur neytt þá, sem fjármál-
um stjórna, til að taka tillit til hópa
og félaga, stétta eða annarra hags-
munahópa, án þess að, að baki, sé
heilbrigð og fjárvænleg arðsvon. í
lífi einstaklingsins gildir sú regla,
að ef fjárhagurinn er í ólestri eða
óleysanlegur, er sjálfstæði einstak-
lingsins að mestu, ef ekki alveg,
horfið. Nákvæmlega sama máli
gildir um sjálfstæði þjóðar, eins
og mýmörg dæmi sanna. íslending-
um er lífsnauðsyn, eftir 25 ára al-
gjört sjálfstaeði, að endurskoða allt
sit ráð frá grunni og grípa til ráð-
stafana, sem ekki eru augnabliks
grið eða skammur frestur.
Hverjir vilja hjálpa?
Og þá er spurningin: hver vill
hjíilpa? Telja verður affærasælast,
að Ieita til vina okkar í vestur-
heimi eða alþjóðabankans. Við höf-
um dálitla sérstöðu gagnvart Banda
ríkjunum. Þau hafa reynst okkur
haukur í horni, en við ekki metið
að verðleikum. NATO-aðstaða okk-
fiátUpnÍAkó
HERRADEILD
ar, þó ekki fjárhagslegs eðlis, bein-
línis, hjálpar einnig. En, ef til
kæmi, mætti fyrst um sinn ekki
einn einasti íslendingur hafa yfir-
ráði yfir slíkum sjóði.
Útlent eftirlit
Hiutlausir, erlendir, harðsnúnir
sérfræðingar, sem þekktu stað-
reyndir, skildu þarfirnar og lán-
uðu þar sem öll von væri til
gróða, yrðu þar allsráðandi. íslend
ingum þeim, sem í fjármálum vilja
vasast, yrði þar kennt að virða og
meta, hafna og neita með öllu fá-
nýtu kvabbi um vonlausa styrki.
Hver eyrir í sérhverrja framkvæmd
yrði metin. Og þar koma þessir
tveir aðilar til greina. Þjóðin, í
heild, er dugleg, og veitist henni
þetta tækifæri undir leiðsögn sér-
lærðra, hlutlausra fagmanna, myndi
hún skjótt vinna sig í álit og virð-
ingu aftur. Svo ferlega hefur til
tekiat, að gróðaárin miklu, nýaf-
staðin, skila okkur, eftir tvö mikil
vandaár, næstum í gjaldþroti, sí-
lækkandi gengi og síversnandi inn-
anlandsviðskiptum. Þessi staðreynd
neitar enginn nema gervi-föður-
landsvinir, sem stjórnast af öðr-
um hvötum.
Orðaflaumur
Hver þjóð, austantjalds eða vest-
an, hugsar í mæli viðskipta en ekki
slagorða né innantóms gjálfurs um
stolt, þjóðerni, víkingaeðli og álíka
eyjamennskusiði. Við hlustum
nú á þriðjudaginn á gjálfur um
sigrana miklu, allt frá þeim Fjöln-
ismönnum upp í endurheimt sjálf-
stæðis 1944. Flest orðaskiptin og
fagurgalann þekkjtun við. Það er
aðeins um breyttar útgáfur megin-
kjarna fyrra þjóðhátíðarskvaldurs
að ræða.
Enga hundaskammta
ísland getur enn risið upp úr
hyldýpi fjármálavandræðanna, ef
nokkur þorir að segja okkur sann-
leikann. Við getum fengið aðstoð
og við verðum að fá aðstoð. Kunn-
ur kaupsýslumaður hefur lítillega
í útvarpi, fyrir nokkrum mánuð-
um, tæpt á þessum máJum. Hann
hafði hvorki flokk né kjósendur,
eigin atvinnu né ótaldar klíkur að
óttast. Málið er einfaldlega það, að
við höfum enn, utan stóriðju, ein-
staka en ónýtta möguleika. En við
þurftim líka að fá sterka sprautu en
ekki smápillur eða fjármálalega
liundaskammta. Við verðum að
bola burtu smámennskunni, finna
hornsteinana, og byggja á þeim,
ekki á svikulum sandinunt.
Sannleikann á borðið
Menn hefðu gott af að hugleiða
þesi orð, áður eða eftir áð þeir
dansa á torgum og hlusta á orða
skvaldur. Þjciðarstolt og hrifning
yfir eigin byggðu bóli er sjálfsögð.
En hún nægir okkur ekki. Við
verðum fyrst að sýna að við eigum
annað til en tómt hjal um bók-
menntir, sem forfeður okkar settu
saman. Hannes Hafstein skopaðist
að þessu sífellda dekri og aðdáun
okkar á söguriturum Sturlungaald-
arinnar. Ekki að hann dáði þá ekki,
en hann vildi, að sín samtíð og
hver kynslóð bætti við afrek hinna
eldri, en byggði sér ekki kofa í
skjóli þeirra. Sá stjórnmálamaður,
sem í dag hefur kjark til að segja
sannleikann og láta skeika að sköp-
uðu um fylgi sitt yrði meiri og var-
anlegri föðurlandsvinur en skrum-
arar þeir, sem of oft liafa komizt
til mannvirðinga.
Er það satt, að persónulegar
ástæður séu fyrir því, að nöfn
þeirra, sem gerðu sprengjutil-
ræðið hafa en ekki verið birt
— þótt um stórhættulega
menn kunni að vera að ræða?
Rán og gripdeildir
fara vaxandi
Refsilöggjöfin úrelt — Léleg starfsskilyrði dómara
Lögreglan f Reykjavík upplýsir nú æ ofan í æ aukin rán og
gripdeildir. Auk venjulegra innbrotsþjófnaða er verðmætum
stolið af vinnustöðum, hundruðum þúsunda stolið í dýrum
málmum og óáran i pessum málum fer vaxandi. Svo langt er
gengið, að þjófar telja það afsökun, að illa árar hjá sumitra
vegna atvinnuskorts.
Almenuingur fær minnst að vita
af þessum málum. Lögregluyfir-
völdin erti fámál um Iýsingar á
tildrögum rána, og almenningur
orðinn sljór fyrir þessum daglegu
fréttum. Hér er alvörumál á ferð.
Þjófar virðast þess fullvissir áð
refsingar eru vægar, illræðismenn
óttast lítt eða ekki glæpi sína gagn
vart saklar.sum meðborgurom.
Biafra, dr. Bjarni og
Þóroddur
Nú er það helzt tiðinda í 'slenzkum utanrikismálum,
eða rétar sagt, úr stjórnarherbúðunum, hvor verður
fyrri til að viðurkenna Biafra dr. Bjarni Benediktsson,
eða hr. Þóroddur Guðmundsson, skreiðarsjeff.
Við fáum illa skilið, og mun fávizka ráða, hvers-
vegna Þóroddur, ágætur maður að vísu, er kallaður
til viðræðna um mál eins og þessi, jafnvel þótt hann
hafi selt Nigeríumönnum skreið. Við megum vita, að
hversu, sem málum Nigeríu og Biafr.a; lýkur, þá munu
Nigeríumenn seint gleyma afstöðu okkar meðan á á-
tökunum stóð, ef af viðurkenningu verður.
En hvað um Þórodd okkar? Við höfum ekki orðið
varir við, að saltfiskútflytjendur okkar séu kallaðir á
vettvang ytra, þótt vandkvæði komi upp hjá viðkom-
andi þjóðum. Máske talar Þóroddur „bíöfrösku'* — (ef
slíkt mál er til) en það skiptir litlu, því Biaframaðurinn
talar prýðis-ensku. Satt bezt sagt, þetta mál vakti al-
mennan hlátur nema hjá Morgunblaðinu, sem birti
skoðunarkönnun við einhverja þá mestu vitmenn og
alþjóðaspekinga, sem hér er að finna, og fékk svör
einmitt við sitt hæfi.
Hér á löggjafktn mestu sökina.
Refsilöggjöfin er ein aumasta sem
til þekkist, úrelt og ófullkomin, en
dómurum ber skylda að leggja á
refsingu eftir gömlum, óhæfum
bókstöfum. Hér er þörf skjótrar
og mikillar breytingar. Dómsmála-
ráðherra verður að krefjast þess, að
ný refsilög verði samin eða flest at-
riði rækilega endurskoðuð.
Rán- og gripdeildafaraldrinum
verður aldrei bægt frá, nema refsi-
löggjöfin sé lagfærð og dómendum
fengin betri skilyrði til starfa en
nú. Málin eru ekki aðeins dregin
á langinn heldur er sjálf refsingin
tekin út eftir dúk og disk. Hér þarf
ekki að hafa stór orð um. Málið
er.of alvarlegt til stóryrða eða fu!i-
yrðinga, en því nauðsynlegra ao
bæta úr, sem glæpirnir fara meira
í vöxt. 57. H.
Hver skaut
Eisenhower?
Bandaríska vikublaðið. Time,
birti nýlega í bréfadálki sínum,
smábréf, sem glöggt sýnir hvers-
sumu æskufólki vegna hinna tíðu
konar sálarástand ríkir þar hjá
og ótímabæru morða á framá-
mönnum þar.
Þegar Eisenhower, fyrrverandi
forseti Iézt, kom heimilisfaðirinn
með fréttirnar og sagði konu sinni,
sem ekki hafði heyrt tilkynning-
una. Sex ára barn þeirra hjóna,
heyrði föður simi segja, að Eisen-
hower væri látinn og þeim til
nokkurrr? undrunar spurði aðeins:
„Hwer skíKit hann, pabbi".