Mánudagsblaðið - 17.06.1969, Blaðsíða 2

í
2
Mánudagsblaðið
Mánudagur t6. júní 1969
Frönskuforsetakosningarnar
i.
Hinn mikli franski þjóðarleið-
togi Charles de Gaulle sagði af sér
embætti forseta Frakklands, þegar
kunn urðu úrslit þjóðaratkvæða-
greiðslunnar 27. apríl 1969 um
skipan héraðsstjórna og öldunga-
deildarinnar. í Frakklandi greiddu
þjóðartillögu ríkisstjórnarinnar at-
kvæði 10.669.015 kjósendur, en
gegn henni 11.966.550 kjósendur.
Talningu atkvæða utan Frakklands
var ekki lokið undir miðnætti á
kjördag, en séð varð, að hún mundi
ekki breyta niðurstöðum þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar.
í tillögunum tveimur, sem
franska ríkisstjórnin lagði undir
atkvæði, fólst grundvallarbreyting
á skipan héraðsstjórna og öldunga-
deildarinnar. Frumvarp ríkisstjórn-
arinnar til laga um breytingarnar
taldi 68 greinar. í frumvarpinu var
lagt til, að héraðstjórnum yrði
fækkað úr 98 í 21. Og nýju um-
dæmin áttu að svara nokkurn veg-
inn til hinna fornu héraða Frakk-
lands. Nýju héraðsstjórnirnar áttu
jafnframt að hljóta miklu meira
sjáifforræði en gömlu héraðsstjórn-
irnar höfðu haft. Afmr á móti var
í frumvarpinu lagt til, að vaid Old-
ungadeildarinnar yrði skert svo, að
hún yrði nánast ráðgjafarsamkunda,
að nokkru kjörin og að nokkru
skipuð.
Nokkru fyrir þjóðaratkvæða-
greiðsluna tilkynnti de Gaulle, að
hann mundi segja af sér forseta-
embætti, ef meirihluti kjósenda
greiddi þjóðartiilögunni ekki at-
kvæði. í sjónvarpsræðu að kvöldi
25. apríl komst de Gaulle svó að
orði
„Svar ykkar mun skera úr um
örlög Frakkiands; ef við mér snýr
baki meirihluti á meðal ykkar í
þessu meginmáli, þrátt fyrir móð
og holiusm þess herskara, sem mig
styður og sem, hvað sem öðm líð-
ur, hefur framtíð landsins í hendi
sér, yrði mér sjáanlega ógerningur
að leysa af höndum störf mín sem
höfuð ríkisins og ég mundi þegar
í stað hætta að sinna störfum mín-
um .... Ef mér berst staðfesting
trausts ykkar mun ég áfram fara
með umboð mitt. Ég mundi með
fulitingi ykkar leggja síðustu hönd
á myndun héraðanna og endurnýj-
un öldungadeildarinnar, á þau
verkefni, sem ég tókst á hendur
fyrir tíu árum, að sjá.landi okkar
fyrir lýðræðislegum stofnunum við
hæfi þeirrar þjóðar, sem við erum,
í þeim heimi, sem við búum við,
og á því tímabili, sem við lifum á,
eftir ringulreið, vandkvæði og áföll,
sem um hefur legið leið okkar um
daga síðustu kynslóðar." Máli stnu
lauk de Gaulie á þessum orðutn:
„. . . . loks að loknu reglulegu kjör-
tímabili rnínu án ringulreiðar og
án umturnana, er ég fletti síðustu
síðu kapítuians, sem ég hóf í sögu
okkar fyrir nær þrjátíu árum, fæli
ég almenn trúnaðarstörf mín í
hendur þeim manni, sem þið hefð-
uð kjörið til að taka við af mér."
Aðfaranótt 28. apríl, aðeins 11
mínútum eftir miðnætti, tilkynnti
franska útvarpið, að Charles de
Gaulie forseti hefði beðizt lausnar.
í ræðu, sem franski forsætisráð-
herrann, Couve de MurviJle, fltitti
þá, sagði hann, að Frakklands biði
„vandasamt, og ef til vill óróasamt
skeið". Til bráðabirgða tók við
embætti forseta Frakklands, Alain
Poher, forseti öldungadeildarinnar,
eins og franska stjórnarskráin mæl-
ir fyrir.
II.
Tveimur dögum eftir þjóðarat-
kvæðagreiðsluna voru tveir fram-
bjóðendur í frönslcu forsetakosn-
ingunum komnir fram á sjónarsvið-
ið, Georges Pompidou, fyrrum for-
sætisráðherra, og Gaston Defferre,
borgarstjóri í Marseilles.
Pompidou boðaði framboð sitt
daginn eftir þjóðaratkvæðagreiðsl-
una. Og 29. maí lýsti flokkur
Gaullista stuðningi sínum við hann.
Tveir ráðherrar Gaullista, þeir
Rene Capitant og Louis Vallon,
tóku þó fram, að þeir mundu ekki
styðja framboð hans. Stuðning
Óháða lýðveldisflokksins, sem stutt
hefur ríkisstjórn Gaullista, hlaut
Pompidou degi síðar, en þó skil-
orðsbundinn, eins og brátt verður
vikið að.
í þann mund, sem Pompidou til-
kynnti framboð sitt þriðjudaginn
29. apríi, var Giscard d'Estaing,
formaður Óliáða lýðveldisflokksins,
að halda blaðamannafund. Eins og
á stóð, hlaut athygli að vekja sér-
hvert orð af vörum þessa manns,
sem sagður er hafa talið 500.000
kjósenda á að snúa baki við de
Þótt Giscard d’Estaing væri myrkur
í máli, virtist sem hann hygðist
styðja framboð Antoine Pinay í
forsetakosningunum. Það vakti
nokkra undrun blaðamannanna, því
að Pinay er 78 ára gamall. Síðar
um daginn iýsti Pinay þó yfir, að
hann hefði ekki hug á framboði.
Að morgni næsta dags, 30. apríl,
hélt Giscard d’Estaing enn fund
með blaðamönnum, að þessu sinni
þi ngf réttari tu ru m. Aðspu rður,
hvort hann mundi bjóða sig fram,
svaraði hann: „Menn þarfnast
frests til umhugsunar, áður en þeir
taka ákvörðun um svo mikilvægt
mál."
Nú ieið og beið fram yfir há-
degi.
Síðdegis, kl. 2,30 Iét ritari Gis-
card d’Estaing þau boð út ganga
til blaðamanna, að tíðinda væti
von úr herbúðum þeirra. Að lokn-
um biaðamanafundinum um morg-
uninn hafði hann brugðið sér á
skrifstofu Pompidou. Þeir Pompi-
dou ræddust við í 40 mínútur. Þeir
urðu brátt ásáttir um nokkur atriði.
Stuttu síðar hélt Pompidou í þing-
húsið og ávarpaði þingflokk Ó-
háða lýðveidisflokksins. í ávarpi
sínu setti hann fram stefnu stna í
sex liðum. Þegar hann lauk máli
sínu, lýstu þingmenn yfir einróma
stuðningi við framboð hans.
Stefnuiniðin sex, sem Pompidou
setti fram, lutu að varðveizlu stjórn
arskrár fimmta iýðveldisins, ó-
breyttu gengi franska írankans,
auknu frjálsræði í fréttaflutningi
sjónvarps og útvarps og ýmsum ut-
anríkismálum, meðal annarra því,
að upp verði áð nýju teknar við-
ræður við Bretland um inngöngu
þess t Efnahagsbandalag Kvrópu.
Að auki hefur kvisazt, að Pompi-
dou hafi heitið að gera Giscard
d’Estaing að utanríkisráðhcrra, ef
hann yrði kjörinn forseti.
III.
Vinstri mönnum kom á óvart
sú yfirlýsing Gaston Defferre, að
hann hygðist bjóða sig fram í for-
setakosningunum. Ymsir stjórnar-
andstæðingar höfðu tekið að "þreifa
fyrir sér 29. apríl um myndun
kosningabandalags. Nefnd máls-
metandi manna úr miðflokkunum
gckk þann dag á fund Francois
Mittcrand. En hann var frambjóð-
andi stjórnarandstæðinga gegn
Charles de Gaulle hershöfðingja í
síðari umferð forsetakosninganna
1965. Og hlaut hann þá 45 hundr-
aðshluta greiddra atkvæða. Wal-
deck Rochet, aðalritari franska
kommúnistaflokksins, ritaði dag
þcnnan bréf til Guy Mollet, for-
manns flokks franskra sósíaldemó-
krata. Rocliet fór þess á leit við
MoIJet, að flokkar j>eirra semdu
um samciginlegan frámbjóðanda.
Áður en frönskum sósíaldemókröt-
um ynnist ráðrúm til að íhuga til-
boð kommúnista, gekk Defferre
fram fyrir skjöldu.
International Herald Tribune
skýrði svo frá 30. apríl: „Framboð
Defferre var Mitterand áfall, en
hann beið þess að verða tilkvaddur
öðru sinni. Þess er vænzt, að Mollet
ieggi sig fram um að grafa undan
Defferrc. En málið er flókið, þvíað
MoJlet hafði bersýnilega hug á að
hafa forgöngu um myndun kosn-
ingabandalags vinstri og miðhóp-
anna. Hann hafði verið að leita
hófanna við Alain Poher, forseta til
bráðabirgða, sem virðist standa
næst því að verða frambjóðandi
miðflokkanna. Af Defferre, sem er
fulltrúi hægri arms flokks franskra
sósíaldemókrata, stafar Poher einn-
ig hætta".
Franski sósíaldemókrataflokkur-
inn var um þetta leyti að undirbúa
stofnþing nýs vinstri flokks. Til
stóð, að inn í hinn nýja flokk
rynnu auk flokks sósíaldemókrata,
Þing lýðveldisstofnana og aðrir mið
George Peabody Gooch var
fæddur í London 1873 og var fað-
ir hans kaupsýslumaður. Mennta-
skólanám stundaði G. P. Gooch við
Eton-skóJann 1885—1888 og
King’s College í London 1888—
1891- Nám í sagnfræði við Há-
skólann í Cambridge, Trinity
CoIIege, hóf hann 1891 og burfar-
arprófi, B.A.-prófi, lauk hann með
miklum ágætum þremur árum síð-
ar. Hann sat jx> um kyrrt í Cam-
bridge við sagnfræðirannsóknir.
Fyrsta bók G. P. Gooch, English
Democratic Ideas in the 17 Cent-
ury, Enskar lýðræðishugsjónir á 17.
öld, kom út 1898. Bókinní veitti at-
hygli Acton lávarður, þá orðinn
prófessor í sagnfræði við Háskól-
ann í Cambridge. Kynni tókust
með G. P. Gooch og Acton Iávarði.
Val G. P. Gooch á viöfangsefnum
bar jafnan síðan jieim kynnum
vitni. Sem Acton Iávarður fylgdist
G. P. Gooch með brezkum og al-,
þjóðlegum stjórnmálum af áhuga.
Og að stjórnmálabarátu samtíðar
sinnar var G. P. Gooch ekki aðcins
áhorfandi. Á j>ing fyrir Frjálslynda
flokkinn var G. P. Gooch kjörinn
1906. Af forystumönnum Frjáls-
Iynda flokksins hafði hann á þingi
mest saman að sælda við James
Bryce, írlandsmálaráðherra. Endur-
kjöri náði G. P. Gooch ekki 1910
og hann átti ekki afturkvæmt á
hópar. International Herald Tri-
bune sagði 2. maí enn svo frá: „En
flokkur Mitterand, ing lýðræðis-
stofnana, lielzti hópur þeirra, sem
upphaflega höfðu ætlað sér að sam-
einast sósíaldemókrötum á lands-
fundi 11. maí, mótmæltu því bitr-
um orðum, að sósíaldemókratar
stilltu þeim upp frammi fyrir orðn-
um hlut. Þinglýðveldisstoínana, gaf
í skyn, að sósíaldemókratar hefðu
staðfest j>ær grunsemdir manna, að
jæir hefðu einungis hug á að
gleypa minni hópa án jsess að hirða
um sjónarmið þeirra."
Þessar fullyrðingar Þings lýð-
veldisstofnana voru ekki að öllu
leyti staðlausir stafir. Að kvöldi
þriðjudagsins 29. apríl hafði mið-
stjórn sósíaldemókrata „veitt því
athygli, að (Deffcrre) væri eini
sósíaldemókratinn, sem boðið hcfði
sig fram," eins og lnternaional
Herald Tribune skýrði frá 2. maí.
Við þessa samjiykkt undi Defferre
ekki. Á aukajúngi flokks sósíal-
demókrata 4.—5. maí var framboð
hans rætt. Og enn sagði lnternati-
oiial Herald Tribune svo frá:
„Stuðningur flokksins við Deff-
erre, liinn 58 ára gamla forystu-
mann hægri arms hans, jafngilti
Jtví, að flokkurinn neitaði að semja
við flokk Mitterand, og P.S.U., (þ.
e. einingarsósíalistana svonefndu,)
og kommúnista um sameiginlegan
frambjóðanda. — Á framboð
Defferre var aðeins fallizt eftir
kollvörpun talningar atkvæðanna,
en uppi hafði orðið á teningnum,
að þingið samþykkti með meiri-
hluta 7 atkvæða að fresta tilnefn-
ingu frambjóðanda unz viðræður
hefðu farið fram við aðra vinstri
flokka. Deffcrre krafðist endurtaln-
ingar en atkv.tölurnar voru 1574
gegn 1567. Til orðaskipta kom og
fulltrúarnir sökuðu hvor aðra um
undanbrögð. Eftir hrossakaup upp
úr orðahnippingunum varð ákvörð-
un þingsins Defferre í vil, það
samþykkti með 1815 atkvæðum
brezka þingið, þótt tvívegis væri
hann aftur í framboði.
Samtíðarsögu og evrópska
stjórnmálasögu síðustu þrjár ald-
irnar lagði G. P. Gooch jöfnum
höndum fyrir sig að þingsetu sinni
lokinni. Ritstjóri Contemporary
Review, tímarits um samtíðarsögu,
varð hann 1911, og af því starfi lét
hann ekki fyrr en 49 árum síðar.
Hann var kvaddur til að taka sam-
an allmarga kafla í hinnu miklu
nútímasögu, sem kennd er við Há-
skólann í Cambridge, Cambridge
Modern History, VIII., IX., X. og
XII. bindi. Og hann var einn rit-
stjóri þeirrar sögu utanríkisstefnu
Bretlands x þremur bindum, scrn
Háskólinn í Cambridge gaf út á
árunum upp úr fyrri heimsstyrj-
öldinni. En merkust ritstjórnar-
starfa hans var útgáfa hans og Har-
old Temperley á British Docu-
ments on ihc Origins oj the War,
1898—1914, Brezkum stjórnmála-
skjölum um upphaf styrjaldarinnar,
1898—1914, í cllefu bindum, en
hið síðasta |>eirra kom út 1938.
G. P. Gooch vann að sagnfræði-
legum rannsóknum og samningu
sagnfræðilegra rita jafnframt rit-
stjórnárstörfum sínum. Laust fyrir
fyrri heimsstyrjöldina. 1913, kom
út eitt öndvcgisrita hans, History
and Historians in the Nineteenih
Century, Sagnfræði og sagnfræð-
gegn 1500 að ganga frá tilnefningu
(frambjóðanda síns) án tillits til
annarra flokka."
Fiokkur einingarsósíalistanna, P.
S.U., afréð þá að bjóða fram for-
mann sinn, Michcl Rocard, þegar
málalokin á j>ingi sósíaldemókrata
spurðust. Skömmu síðar tilkyrmtu
tveir eða þrír hópar róttækra æsku-
manna, sem höfðu sig mjög í
frammi í uppjiotunum í fyrra, að
jæir mundu bjóða fram Alain
Krivine, einn formælenda stúdent-
anna.
IV.
Miðstjórnarfundur Kommúnista-
flokks Frakklands útnefndi 5. maí
Jacques Duclos sem frambjóðanda
sinn. Duclos hefur um aldarþriðj-
ungs skeið verið einn helzti for-
ysmmaður franskra kommúnista.
Um daga J>riðja og fjórða lýðveld-
isins var hann jafnframt nafntog-
aður þingskörungur.
Að miðstjórnarfundinum lokn-
um sagði Duclos í ræðu: „Ég hefði
kosið áð taka þátt í kosningabar-
áttunni sem stuðningsmaður ein-
ingarframbjóðanda vinstri manna."
Hann bætti því við, að sigurhorfur
Pompidou hefðu að engu orðið, ef
stjórnarandstæðingar hefðu staðið
saman.
Þá kom fram á sjónarsviðið ó-
háður frambjóðandi, Louis Ducatel
að nafni, sem kvaðst berjast fyrir
endurskoðun skattalöggjafarinnar.
V.
AUt var enn á huldu um fram-
boð af hálfu miðflokkanna, þægar
hér var komið sögu. Um stöðu
þeirra sagði International Herald
Tribune 2. maí: „Að Alain Poher,
staðgengli forsetans, sem miðflokk-
arnir hafa allt að því tilnefnt sem
frambjóðanda sinn, þrengir Deff-
erre frá vinstri og frá hægri Val-
éry Giscard d’Estaing, sem aftur er
kominn í herbúðir Gaullista. Þao
Framhald á bls. 4.
ingar á nítjándu öld. Annað önd-
vegisrita hans ,Germany and the
Frencr Revolution, Þýzkaland og
Stjórnarbyltingin mikla í Frakk-
landi, kom út 1920, og enn annað
1923, Franco-German Relations
1878J1914, Samskipti Frakklands
og Þýzkalands 1878—1914. Upp
frá því liðu alla jafna aðeins fáein
ár milli rita frá hans hendi.
Rit þau, sem G. P. Gooch sendi
frá sér á fimmta og sjötta tugi ald-
arinnar, og jafnvel á hinum sjö-
unda, benda til, að hann hafi haldið
starfskröftum sínum lítt skertum
fram á síðusm ár sín. Meðal rita
hans eftir lok síðari heimsstyrjald-
arinnar voru þessi: Diplomacy and
Statecraft, Stjórnarerindrekstur ög
stjórnkænska; Courts and Cabinets,
Hirðir og ráðuneyti; Frederick the
Grcat, Friðrik mikli; French Pro-
files, Franskar svipmyndir; Prop-
hets and Pioneers, Spámenn og
brautryðjendur.
G. P. Gooch samdi bækur sín-
ar í senn af nærfærni og víðsýni.
Og svo geðjxekkar eru þær, að þær
munu hafa verið jafn vinsælar í
hópi þeirra, sem öðrum augum lim
en hann framvindu evrópskra
stjórnmála undanfarnar aldir, sem
í hópi hinna, sem honum vom
nokkurn veginn sammála.
G.P. Gooch lézt í ágúst 1968.
Kuala Lumpur, 4. september 1968.
Haraldur Jóhannsson.
f SommeiHdhB
Frisuren zum
Selbermachen
Luftig,
beschwingt
und
farbenfroh:
Ideale Mode
fiir den
I Hochsommer
*
Hosmetilc
i Urlaub ohne
;• Sormenbrantl
7
j f 'fitíu fW
Úrslit fyrri umferðar frönsku forsetakosninganna 1. júní 1969.
Frambjóðandi Atkvceðamagn Hundraðshluti
Georges Pompidou . 10.051.783 44.47
Alain Poher 5.268.614 23.31
Jacques Duclos 4.808.285 21.27
Gaston Defferre . . . 1.133.222 5.01
Michel Rocard 816.470 3.61
Louls Ducatel 286.447 1.27
Alain 'Krivine 239.104 1.06
George Peabody Gooch
In memoriam