Mánudagsblaðið - 21.07.1969, Blaðsíða 2

2
Mánudagsblaðið
Mánudagur 21. júlí 1969
Dagbók Cianos greifa, utan-
ríkisráðherra Mussolínis
örlög Cianos greifa, utanrikisráðherra og tengdasonar
Mussolinis, hafa orðið mörgum hugstæð, en Mussolini lét
í lokin taka hann af lífi 1943. Greifinn hélt dagbók, sem Þjóð-
verjar reyndu af alefli að klófesta, en það tókst eigi. Dag-
bókin lýsir vel skoðunum Cianos á helztu samverkamönn-
um Hitlers, bandamanns og stríðsfélaga Mussolinis. Mun
blaðið nú í dag hefja birtingu á dagbókinni en hún kom þýdd
út hjá Unuhúsi skömmu eftir stríðslok. — Ritstj.
Dagbók sú, sem hér birtist á
prenti, á sér merkilega sögu. Þjóð-
verjum var kunnugt um, að Ciano
greifi hafði haldið dagbók, og létu
þeir einskis ófreistað til að ná í
handritið, því að þeir gengu þess
ekki duldir, að þar myndi ýmislegt
vera sagt, sem þeir kærðu sig ekki
um að kæmi fyrir almenningssjón-
ir. Þeir buðu 100 milljónir gull-líra,
sem skyldu greiðast í Sviss, fyrir
handritið. Þeir reyndu jafnvel að
kaupa hana fyrir líf Cianos sjálfs.
Allir á Ítalíu, sem höfðu haft
þetta handrit í vörzlu sinni, votu
píndir, drepnir eða urðu að flýja
land.
Tæpum sólarhring áður en
Ciano var líflátinn gerðist ein-
kennilegur atburður í landamæra-
þorpinu Novazzano, sem er sviss-
landsmegin við ítölsku landamærin.
Illa klædd, fullorðin kona, með
svarta blæju fyrir andlitinu, hafði
komizt inn yfir landamærin og
sagði, að lífi snu hefði verið hætra
búin af ný-fasistum. Hún játaði að
hún væri Edda Ciano, dóttir Musso
linis.
Strákarnir í þorpinu skopuðust
að því, að svona fullorðin kona
skyldi vera ólétt. En hún var það
ekki. Undir belti hennar var ekk-
ert barn, heldur fimm vanalegar
stílabækur •— dagbók Cianos —
sem einu sinni voru í skrifborðs-
skúffu utanríkisráðherra ítala.
Þann 20. des. 1943, tuttugu dög-
um áður en Ciano var líflátinn,
komst Edda á snoðir um áhuga
Þjóðverja fyrir dagbókinni Hún
var þá í sjúkrahúsi í Ramíóla, ná-
lægt Parma, samkvæmt skipun föð-
ur síns. Mussolini ráðlagði dóttur
sinni að hafa hægt um sig, ef hún
vildi forðast alvarlega árekstra við
Gestapo Þjóðverja.
Þrátt fyrir þessar aðvaranir föður
síns var Edda sífellt á ferðinni milli
Verona-fangelsisins, þar sem mað-
ur hennar var geymdur, og skraut-
hýsis við Garda-vatn, þar sem fað-
ir hennar stjórnaði Ítalíu hinna
nýju fasista. Edda sparaði engan
hótanir til að fá föður sinn til að
frelsa bónda sinn. /
Frá vörum Cianos komu boð um
það, að nazistar vildu fá skjöl
Gianos, og að málsrannsókn Cianos,
sem átti að hefjast þ. 27. des., hefði
verið frestað til 7. jan., svo að tími
yrði „til samkomulags um skjölin".
Um þetta Ieyti var Himmler í
Berlín að reyna að hafa áhrif á
Hitler og Ribbentrop í þá átt að
þyrma lífi Ciano. Því að ef Ciano
væri látinn halda lífi, gæti sá tími
komið, að henmngt yrði að hafa
hann sem milligöngumann um frið
við bandamenn. Og um fram allt
yrði að ná í skjöl hans.
Edda beið tilboða nazistanna,
sem bárust henni þann 3- jan. á-
samt tveim bréfum frá Ciano. Ann-
að var henni afhent opinberlega,
hinu var smyglað til hennar með
leynd.
í fyrra bréfinu var Eddu sagt, að
„Þjóðverjar ætluðu að koma heið-
arlega fram” og hún beðin að fara
heim, ná í skjölin og koma mcð
þau. Opinberlega var Eddu til-
kynnt, að þ. 7. jan. kl. 9 um kvöld-
ið mundi Ciano hitta hana 15 kíló-
metrum utan við Veróna, og að
honum myndi verða leyft að flýja
til Svisslands fyrir það, að hann
afhenti skjölin.
í hinu bréfinu var Ciano ber-
málli. Hann sagði þar, al Þjóðverj-
um hefði sézt yfir áríðandi skjöl,
sem geymd væru á Ítalíu, og að
dagbók sín og hefti, sem merkt
væri „Þýzkaland" mætti undir eng-
um kringumstæðum komast í hend
ur Þjóðverjum.
Edda vissi, að í „Þýzkalands'-
heftinu var fullkomin og ítarleg
greinargerð um samtöl Cianos við
nazistaforingjana, allt frá Miinchen
1938 fram til loka embættisferils
Cianos, í apríl 1943.
Edda var of veik til að ganga
sjálf að þessu verki, en fékk vin
sinn, Emilio Pucci markgreifa, til
þess. Hann skipti skjölunum í tvo
böggla og faldi „Þýzkalands"-heftið
og dagbókina undir flugmannsbún-
ingi sínum, en Iét önnur minna á-
ríðandi skjöl í framsætið á bíl sín-
um.
Síðan ók Pucci í gegn um byl og
óveður eftir ýmsum hliðargötum
alla leið til Parma og kom rétt
í tæka tíð til að aka Eddu á stefnu-
mótið við bónda sinn.
Edda beið í tvo klukkutíma, en
árangurslaust. Daginn eftir var
henni sagt í Veróna, að nazistun-
um hefði snúizt hugur Hitler hefði
símað embættismönnum í Veróna,
að skeyta ekki um skjöl Cianos og
láta réttinn hafa sinn gang. í sím-
skeytinu var tekið fram, að yfir-
foringi Gestapo í Veróna bæri á-
byrgð á Eddu Ciano, og að hann
yrði að koma í veg fyrir, að hún
kæmist til Svisslands.
Þessi höfðu þá orðið endalokin
á viðureign Himmlers og Ribbin-
trops. Himmler hafði beðið ósig-
ur. Ribbentrop hafði ávallt hatað
Ciano, fundizt hann vera keppinaut
ur sinn í stjórnmálum og vissi auk
þess, að honum var manna kunn-
ugast um ýms ódæðisverk, sem
hann hafði framið.
Þegar Edda sá, aS manni hennar
varð ekki bjargað, reyndi hún að
bjarga því, sem hún gat, af skjölum
hans. Hún fór aftur til sjúkrahúss-
ins í Ramíóla, um kvöldið gróf
hún með hjálp Puccis, þau skjöl,
sem hún treysti sér ekki til að hafa
á burt með sér, þar á meðal „Þýzka-
lands"-heftið. Þann 8. jan. komst
hún út úr Ítalíu, í beisku skapi, því
að hún gat ekki annað en hatað
Þjóðverja og fyrirleit föður sinn,
fyrir afskipti hans af málum manns
síns.
Þegar hún var að búa sig af stað
bárust henni síðustu línurnar frá
manni sínum. Ciano vissi, að hann
átti sér engrar undankomu auðið.
Hann bað konu sína tveggja bóna
að skilnaði Að gefa sér eitur til að
stytta sér aldur og koma tveim
bréfum fyrir sig, öðru til Victors
Emanúels, hinu til Winston Churc-
hills. Henni tókst að uppfylla hvort
tveggja.
Rétt áður en Edda fór yfir landa
mærin, gerði hún síðustu tilraun til
að bjarga manni sínum. Hún skrif-
aði Hitler og Mussolini, að hún
hefði dagbókina, og ef Ciano yrði
myrtur, mundi hún verða birt, meö
þeim stórkostlegu afleiðingum,
sem það mundi hafa í för með sér
fyrir nazista og fasista. Hún hótaði
því, að liggja ekki á neinu af öllu
því, sem hún vissi, og bæta því við.
Þegar Pucci skildi við Eddu á
svissnesku landamærunum, sneri
hann aftur til Ítalíu með bréfin ril
Hitlers og Mussolini. Síðan var
hann tekinn til fanga og pyndaður
í San Vittore fangelsinu í Mílanó.
En hann neitaði að láta nokkuð
uppi, þrátt fyrir pyndingarnar, svo
að kvalarar hans urðu engu nær
um, hvar skjölin voru geymd. Lækn
irinn við Ramíóla-sjúkrahúsið var
ekki eins staðfastur, því að þegar
hann var pyndaður, ljóstáði hann
upp um geymslustað skjalanna.
Þannig náði Gestapo í skjölin, sem
Edda hafði skilið eftir, og veit nú
enginn, hvað af þeim er orðið.
Dagbók Vianos er það eina, sem
geymzt hefur, svo vitað sé.
1939-40
5. desember Fundur með dr. Ley
(foringi þýzkra verkamanna) ....
Ley er grófgerður maður, sem áð-
ur var þekktur fyrir drykkjuskap
og hafði búið á pútnahúsi í Köln
.... Hann hafði engar merkilegar
fréttir að færa, en ýmislegt var þó
eftirtektarvert af því, sem hann
sagði:
1. Að verið sé að undirbúa árás
á Holland undir þeirri átyllu, að
Hollendingar varðveiti ekki strang
lega hlutleysi sitt.
2. Að Rússlandi hafi verið veitt
meira eða minna frjálsræði gagn-
vart Svíþjóð og Bessarabíu.
3. Að Hitlcr sé ákveðinn að
halda styrjöldinni áfram.
6. desember: Frakkar viðurkenna
möguleikann á, að Þjóðverjar geti
brotizt í gegnum Maginot-línuna,
þó að þeir trúi því, að þeir geti
síðan sigrað Þjóðverja á víðavangi,
eftir að vera komnir í gegnum lín-
una....... Attolico (sendherra
Ítalíu í Berlín) staðfestir, að afstaða
Þjóðveri i gagnvart ítalfu verði óð-
um lakari, þrátt fyrir það, að marg-
ir áhrifamenn telji víst, að við
komum með í stríðið í vor.
Mussolini hótar Balbo
8. desember „Mussolini var reið-
ur við Balbo, sem í blaði sínu
Corriere Padano (í Ferrara) heldur
áfram herferð sinni, sem er svo
greinilega á móti kommúnisma, að
hún er bein árás á Þýzkaland.
„Hann heldur", sagði Mussolini
„að hann geti hér heima notað sér
vandræði annarra, en hann ætti að
minnast þess, að ég get ennþá stiht
hverjum sem er, undantekningar-
laust upp að veggnum (móti byssu-
kjöftunum)".
(Balbo marskálkur var um þetta
Ieyti landsstjóri yfir ítölsku nýlend-
unni í Líbýu. í þessu sambandi má
minnast á að hann varð fyrir slysi
28. júní 1940. Nánari atburðir við
þetta flugslys hafa ekki ennþá
fengizt fyllilega skýrðir).
Hef tekið á móti sendiherra
Finnlands, sem þakkaði mér fyrir
þann móralska styrk, sem land hans
hefði fengið, og hann bað um vopn
og ef mögulegt væri sérfræðinga
í ýmissi tækni..... En þetta er
aðeins mögulegt, á meðan Þýzka-
land leyfir að farið sé yfir land
þeirra. Sendiherrann svaráði,
að það viðfangsefni væri Ieyst. og
hann sagði mér í trúnaði, að Þýzka
landi sendi þeim sjálft vopn, eink-
um vopn, sem þeir höfðu tekið her-
fangi í Póllandi, og að þessi vopn
væru send til Frakklands. Þýzk-
rússneska samkomulagið er enn
ekki eins og menn gefa í skyn í
Moskvu og Berlín. Tortryggni, ó-
beit og hattir er mest áberandi".
10. desember: „Brezka hafn-
bannið er að gera Mussolini æ reið
ari. Hann hótar hefndum og refsi-
aðgerðum. En ég held ekki, að við
getum gert svo mikið. Annaðhvort
höfum við það vald, sem nauðsyn-
Iegt er til þess að snúast til varn-
ar, og það þýðir styrjöld — eða
þá líka að við verðum að þegja.
Mussolini verður smámsaman ó-
rórri, en sjálfur heldur hann stolfi
sínu og þykist vera algjörlega ró-
legur".
21. desember: „Það gleður konung
inn, að ég skuli hafa stjakað óþægi
lega við Þjóðverjum, sem að hans
áliti, og ef vonir hans rætast. eru
dæmdir til að tapa stríðinu, eink-
um ef þeir geta ei fulltreyst á stuðn
ing Rússa. . ... 'í samtali við kon-
unginn fór páfinn hörðum orðum
um Þjóðverja og Þýzkaland fyrir
ofsóknir þeirra gegn kaþólsku
kirkjunni.
Heimsókn Himmlers
til Mussolinis
Mussolini lokaði sig í gær inni
með Himmler í tvo ldukkutíma.
Himmler fór mjög ánægður frá
Mappamondo. (Með Mappamondo
á Ciario við la Sala del Mappa-
mondo, sem er mikill salur í Pall-
azzo Venezia, sem Mussolini not-
aði fyrir vinnustofu). Hverju skyldi
Mussolini hafa lofað honum? II
duce sagði mér, að Himmler væri
á móti Rússum og hefði legið dá-
lítið illa á honum, og að hann
(Mussolini) hefði talað um fyrir
honum, að hann skyldi aldrei leyfa
að Þýzkaland biði ósigur. Þetta er
ekki svo lítið, þó ekki væri meira,
en ég er hræddur um, að hann hafi
farið miklu lengra heldur en þetta".
23. desember: Eg gaf von Mac-
kensen (þýzka sendiherranum í
Rómaborg) mjög mikilsvert skjal,
sem við höfðum fengið frá Prag.
í því er skýrsla um. samtal, sem
farið hefur fram við þýzka borg-
arstjórann þar í borg. í samtalinu
kom í ljós sitt af hverju um heims-
yfirráðaáætlanir Þjóðverja. Þar
kemur ekki aðeins fram ósk Þjóð-
verja um að leggja undir sig Suður-
Týrol og Trieste, heldur einnig
ráðagerð þeirra um að leggja undir
sig alla Langbarðalandssléttunar
(Norður-Ítalíu).
Mussolini var gramur. Þar sem
í skjalinu voru líka margar hótan-
ir gagnvart Rússum, skipaði hann
mér að senda það nafnlaust til rúss-
neska sendiherrans í París.......
von Mackensen leið mjög illa."
26. desember: „Ef Rússar skyldu
gera árás, er Mussolini tilbúinn að
styðja Rúmeníu eins og Franco
studdi Spán....... í fyrsta skipti
lét hann í ljós ósk um, að Þýzka-
Iand tapaði stríðinu.
Marras, hernaðarfræðingur okkar
í Berlín, hefur frá góðum heimild-
um fengið upplýsingar um, að
mjög bráðlega sé von á árás á
Belgíu og Holland, og með tilliti
til þess stakk Mussolini upp á, að
ég skyldi, án þess að nokkuð bæri
á, koma þessari vitneskju til full-
trúa beggja þessara landa".
Ciano aðvarar
belgiska sendiherrann
2. janúar 1940: Eg sting up pá
við Mussolini, að hann skuli levfa
sjálfboðaliðum að ferðast til Finn-
lands, þar sem þar eru fyrir árásar-
flugmenn og stórskotaliðsmenn.
Eg tilkynni belgiska sendiherran-
um, að það sé mögulegt, að Þjóð-
verjar muni ráðast á hlutlausar þjcð
ir. Fyrir tveimur mánuðum síðan
sagði ég honum, að ég teldi það
ólíklegt. í dag sagði ég honum, að
nýjar fregnir hefðu komið mér til
þess að skipta um skoðun. Honum
varð mikið um þessa fregn".
6 janúar: „Það er fyrirtaks skjal
(bréf Mussolinis til Hitlers). Það
er fullt af vizku, en það breytir
engu í veruleikanum. Ráð Musso-
linis hefur Hitler að engu, nema
þegar það kemur heim við hans
eigin hugmyndir".
10. janúar: „Badoglio heldur
ekki lengur, að það verði mögulegt
að ljúka vígbúnaði undir varnar-
stríð á yfirstandandi ári. Okkur
vantar hráefni til þess. Við höfum
allt árið 1941 til þess. Ekki einu
sinni 1942 verður mögulegt fyrir
okkur að hefja árásarstríð."
14■ janúar: „Frá Þjóðverjum
koma æðisgengin mótmæli gegn því
að selja ítalska flugvélahreyfla til
Frakklands. Mussolini vill banna
útflutning á hervarningi til banda-
manna. Eftir langan fund, þar sem
Riccardi (gjaldeyrisráðherrann) var
viðstaddur sannfærðist hann um, að
okkur mundi brátt vanta erlendan
gjaldeyri og þess vegna líka hrá-
efni, sem er óhjákvæmilega nauð-
synlegt fyrir okkar eigin hervæð-
ingu. Vegna þess, hve Iíran hefur
fallið í gildi getum við aðeins feng-
ið þetta fyrir erlendan gjaldeyri",