Mánudagsblaðið - 21.07.1969, Blaðsíða 4

4
Mánudagsblaðið
Mánudagur 21. júlí 1969
Ritstjóri og ábyrg'ðarmaður: Agnar Bogason.
Símar ritstjórnar: 13496 og 13975. Auglýsingasími: 13496.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
Listamannastyrkir
og útnáralýöur
Snemma á þessu ári birtu dagblöðin lista yfir þá lista-
menn og konur, sem njóta styrks hins opinbera. Þótt sjálf-
sagt sé að veita nokkrum listamönnum álitlegar fjárupphæðir
til að geta stundað list sína, þá sjá menn fljótt við lestur list-
ans, að hér eru önnur öfl að baki, en þau sem einskorðuð
eru við lista-„getu“ þeirra, sem hnossið hrepptu.
Augljóst er, að þarna ráða í senn klíkur og stjórnmál. Gæð-
ingum er hyglað, en minna, eða ekki, farið að hæfni þeirra,
afrekum eða almennri getu á listrænu sviði. Hér er ekki um
annað að ræða en frámunalegt bruðl á opinberu fé, sóun
fjár, sem þessum aðilum er treyst til að útbýta í nafni listar-
innar. Þótt margir verðugir hljóti styrkina, þá eru þeir í meiri-
hluta sem eru alls óverðir nokkurrar opinberrar viðurkenn-
ingar og sízt peningaupphæðar. Þessi árlegi styrkur, sem
venjulega er veittur í febrúar, er orðinn talsvert umræðuefni
meðal almennings, ekki sízt nú, þegar fjármálaþrengingar
steðja að.
Almenningur veltir því fyrir sér eftir hvaða reglum úthlut-
unarnefnd starfar, og er sannfærður um að þar ráða meira
pólitísk sjónarmið og „kunningsskapur" en sú sanngirnis-
krafa, sem ætla mætti að réði mati nefndarinnar.
Ef þessi listi er gaumgæfilega rannsakaður kemur í Ijós,
að innan um marga ágæta og þokkalega listamenn, sem veitt
er umbun, er heili fjöldi fúskara, gerfilistamanna, andlausra
atómskálda og óverðskuldaðra, sem ekki ætti að koma til
máia að veita nokkurn styrk. Fjöldi þessara manna háfa hvorki
látið eftir sig þau verðmæti sem nokkurs eru virði, né heldur
gefa þeir von um, að í þeim búi þeir hæfileikar sem vert er
að þroska. Jafnvel svokallaðir „klessumálarar“ eru langt á
eftir „moderne“ listamönnum og hafa ekkert nýtt né frum-
legt fram að færa.
f bókmenntum, bundnu og óbundnu máli, gegnir hins sama.
Hugarórar, sundurlaust orðagjálfur, samhengislaust þvaður
og vitleysa er prentað en hvorki selzt né er metið nokkurs af
nokkrum manni.
Vitanlega á ekki að banna þessa útgáfustarfsemi, en hún á
aldrei að verða á opinberan kostnað, né ber rikinu nokkur
skylda til að styrkja þessa „listamenn11.
Úthlutunarnefndin er jafnan undir gagnrýni og svo hlýtur
að vera. En algjör skortur á verðmætamati og algjört þekk-
ingarleysi þeirra aðila, sem dæma er gengið alltof langt.
Pólitík og klikur eiga ekki heima í veröld listanna á íslandi.
Þar eiga listir og listaverkamat öllu að ráða. Menn þeir, sem
úthluta fé til þessara aðila — fara með opinbert fé, en ekki
botnlausa sjóði sem ausa má úr að vild.
Það er því krafa almennings að úthlutunarnefnd rannsaki
nú ráð sitt, áður en ausið verður enn á ný úr þessum brunni.
Aðeins verðugir og efnilegir listamenn eiga að fá þar áheyrn.
Ruslinu á að halda utan við allar slíkar úthlutanir.
Þeir, sem vilja koma
greinum og öðru efni
í Mónudagsblaðið
hafi samband við
ritstjóra eigi síðar en
miðvikudag nœstan á
undan útkomudegi.
KAKALI skrifar:
í HREINSKILNI SAGT
Ferðamannamálin — Stertimennska og yfirdrepsskapur
— Hótelin og undanþágurnar — Annars flokks borgari í
eigin þjóðfélagi — Hlutverk Ferðamálaráðs — Alþingi
og hrossakaup — öskrandi börn — „Lögaldursgrínið —
Eg hef lítið kynnzt ferðafóiki
erlendu, sé það bara á götum cg
í matsöluhúsum, búðum og ann-
arsstaðar á almannafæri. Þó hitt-
ist svo til um daginn, að ég var
kynntur fyrir bandarískri fjöl-
skyldu, sem hingað kom með
einu skemmtiferðaskipi. Þau
höfðu farið „hringinn" en komu
aftur um sexleytið að kveldi.
Það, sem aðallega „pirraði" þessi
hjón, var það, að ekkert var um
að vera um kvöldið til að geta
haft ofan af fyrir sér. Skemmti-
staðir tómir, en annað verra,
ekki neinar hljómsveitir starf-
andi. Þetta er í annað — og síð-
asta skipti — sem þau koma
hingað, og þótt þau hafi fengið
sæmilegt veður, í bæði skiptin,
þá sögðu þau, að landið a.m.k.
Reykjavík hefðu upp á harla lít-
ið að bjóða fyrir fólk á skemmti
ferð. „Það eru ekki allir spennt-
ir fyrir gönguferðum eða bílferð
um, þótt þær geti verið góðar.
Við erum í fríi og viljum gera
það, sem við ekki gerum í dag-
lega lífinu heima, þ.e. að
skemmta okkur."
Ekki var nú samtal þeirra
meira varðandi þetta efni, en
það iýsri aðeins enn betur þeirri
stáðreynd, sem við viljum enn
ekki viðurkenna. Það er ekki allt
komið undir Þingvallarápinu
eða Geysisferðunum Ferðafólk
er af ýmsum gerðum. Sumir
vilja príla fjöll, aðrir skíða á
jöklum, enn aðrir skoða rústir
og sögumenjar, en langstærsti
hópurinn vil bara hafa það gott,
hvílast, skemmta sér, dansa og
drekka, en það eru ekki dagleg-
ir viðburðir þess klassa, sem
hangað rekst í sumarleyfum sín-
um.
Hér á íslandi stangast allt á,
öll löggjöf öfugsnúin, raunsasi'ð
rekið út í horn, en ringulreið
hin almenna regla. í þau þúsund
skipti, sem ÖLL hlöðin hér, og
ALLUR almenningur gagnrýnir,
þ.e. samrasmisleysið í sambandi
við veitingarekstur, stritast lög-
gjafinn við að vera einskonar
hálf-œr yfirtrúður í þessu leik-
araskapsþjóðfélagi. Og enn
verra er, að íslendingnum sjálf-
um má bjóða allt; hann móðg-
ast ekki, honum sárnar ekki, en
lastur reka á reiðanum, stefnu-
laust. Vínveitingalöggjöfin cr
jafn vitlaus og hún er hcettuleg,
bæði innfasddum og ferða-
mannamálum okkar. Hver heil-
brigður maður sér rökfœrsluna
í miðvikudagavitleysunni Afeng
iseinkasalan selur baki brotnu
áfengi þessa daga, allar útsölur
hennar vinna af fullum krafti,
en veitingahúsin selja aðeins
létt vín. Öl er bannvara en
sterkir drykkir flœða um allt.
Veitingatíminn sjálfur er mið-
aður við klukkan 12—2:30, og
síðan klukkan 7—11:30. S,ðustu
vikur hafa orðið breytingar um
helgar, en þá mun opið til kl.
1:30 e.m. En heilbrigðin í þess-
ari framlengingu eða breytingu,
á sér einstaxða typiska sögu um
alla þá hrœsni og sjálfsblekk-
ingu sem er að gera okkur að
undri.
Þessi breyting varð að sam-
komulagi milli lögreglunnar
eða dómmálaráðuneytisins,
eftir að tekið hafði fjóra mán
uði að leggja svokallaða ncet-
urklúbba að velli. Þarna eru
heilindin, sem hið opinbera
vill sýna. Ekki þótti hlýða, að
breyta þessu á löglegan og
skynsamlegan hátt, heldur
þurfti að semja við veitinga-
menn, sem kærðu klúbbmenn,
til þess að missa ekki aura úr
kassa. Ef nokkurntíma hafa
verið mafíu-aðferðir í gangi
hér á landi, þá er það í þess-
um skrípaleik.
Nú, nú, ríkisvaldið stofnaoi
Ferðamálaráð, sem er þörf og
sjálfsögð stofnun. En veiga-
mestu tillögur ráðsins, hafa enn
ekki náð fram að ganga og þar
er tappinn í stútnum. Til hvers
ráð og nefndir, ef einhverjir
þumbarar geta svo stöðvað al!-
an skynsamlegan framgang mála
hversu nauðsynleg sem þau
kunna að vera? Hér er verið að
taia um auknar og stærri ráð-
stefnur erlendra og innlendta
manna. En hvað býður svo þjóð
in upp á? Aðalhótelin eru full
af öskrandi börnum um helgar,
svínfullum náungum og stelpu-
um í enn verra ástandi. Mikið
af þessu fólki hefur ekki náð
lögaldri, enda er „lögaidurinn"
orðin fölsk forsenda, sem ein-
ungis er nýtt þegar henda þarf
sérstaklega drukknum krakka út
af skemmtistað. Um virðingu fyr
ir þessum „Iögaldri" vísast til
háskólaprófessora. og rússagildis
þeirra, sem haldið er fyrir ný-
stúdenta um leið og þeir innrit-
ast í deildirnar. Flestir ef ekki
allir þar, utan kennara, eru und-
ir tvítugsaldri. Ráðstefnugestir,
sem hér dveljast vikulangt eða
lengur, en hafa engan frið á
dvalarstöðum sínum, bera þjóð-
inni ekki gott orð, og ástæðurn-
ar má rekja til afstöðu og kergju
hins opinbera svo ekki sé talað
um skynhelgina.
Svona eru málin látin rekasi,
tóm óstjórn, ekkert skipulag en
óregla á flestum sviðum. Heild-
arstjórnin á auðvitað að vera hiá
Fcrðamálaráði, sem myndi gefa
þær „línur" sem unnið yrði eft-
ir. En þar sem hver höndin vinn
ur sjálfstætt í sínu horni og ein-
staklingum eru gefnar undan-
þágur verður ætíð ríkjandi óá-
nægja, afbrýði og ringulreið
Skemmtiferðaskip kom hing
að á dögunum. Hótel Borg hafði
fullt hús útlendra ferðamanna,
sem þar átu hádegisverð Alit
var prútt og kurteist, en Borgin
fékk undanþágu til að opna bar
sinn kl. 11 f.h. svo erlendir gætu
fengið sér appertiv, áður en
setzt var undir borð. En því und
anþága? Því má eigandi Borg-
arinnar, Sögu, Holts, eða ann-
arra slíkra staða ekki opna þeg
ar honum lýst og einhver von er
um viðskipti, hvort heldur við
íslendinga eða útlenda gesti. ís-
lendingurinn lætur þetta gott
heita, opnar flösku sína í götum
eða á túnum og drekkur af stút,
öllum til leiðinda nema sjálfum
sér. Hann móðgast ekki, fremur
en barinn hundur, þykir sjálf-
sagt að vera annars flohks borg-
ari í eigin þjóðfélagi Þetta er
nær sama hundslundin og hér
réði ríkjum fyrir tæpri öld, þeg-
ar bændur létu danskar búðar-
lokur gefa sér kjaftshögg fyrtr
brennivínsstaup. Mörg félögin
hér, sum skipuð „góðborgur-
um," „lifa" á undanþágum eða
„smúl"-drykkju, sem allir vita
um, opinberir aðilar jafnt og al-
menningur, en þetta óeðli er
samt látið danka.
Það dæmist á Ferðamálaráð
að höggva nær meininu en það
hefur enn gert. Sennilega ætlast
ráðherra og ríkisstjórn tiLað.Sfifí.
sé gert, því þá er komið tilefni
til róttækra ráðstafana, sem
þessir aðilar hafa ekki enn þor-
að að gera. En Ferðamálaráð
lætur aðeins heyra til sín í stutt
um tilkynningum, stiklar kring-
um málið, en heggur aldrei í
meinið svo að gagni sé.
Því var aldrei spáð, að við
íslendingar, yrðum leiðtogar í
ferðamannamálum almennt. Það
litla jákvæða, sem hér er, er
apað upp eftir stóru ferða-
mannalöndunum, en okkar eigtn
uppfinning í þeim efnum ein-
kennist af heimsku, þröngsýni,
búrahætti og þrælslundinni.
Yfirdrepsskapurinn er einn í
hávegum hafður.
Við eigum hér á íslandi hetl-
an hóp ágætra manna, sem vilja
vinna af skynsemi að þessum
málum, brydda upp á þörfum
nýungum, meiri víðsýni og
frelsi. En öll þeirra vinna er
unnin fyrir gýg, lokuð eyru
hlusta en blind augu skoða.
Þessvr menn, margir allmenntir
í fagi stnu, strita undir löggjöf-
um, sem enga skynsemi fá stað-
izt, „lifa" á allskyns nndanbrögð
um og lögleysum. Athafnafrelsi
og frjálslyndi er hér dýrara en
vatnsdropi t helvíti. Yfir öllu
þessu glottir svo Alþingi, skipað
of mörgum gömlum mönnum,
eflaust vel meinandi og heiðar-
legum, sem hafa verið allt sitt
líf að snúast í kringum kýrhal-
ana, en eru svo komnir í borg-
ina til að „dæma og stjórna" t
Framhald á 6. síðu.
<